Ιωάννης Πανουτσόπουλος: συνέντευξη στην Μαρία Τσακίρη

Ποιητική συλλογή «Πράξεις των Αποστόλων» – Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ

Είναι περίεργη αλλά σίγουρα ξεχωριστή η αίσθηση να συνομιλάς με έναν λογοτέχνη που είχε την τύχη να επισκέπτεται τον Γιάννη Ρίτσο, μικρός να κοιτά τον Νίκο Καρούζο να καπνίζει και να στοχάζεται, να του γράφει αφιερώσεις στα βιβλία του ο Μιχάλης Κατσαρός. Σήμερα, ο Ιωάννης Πανουτσόπουλος καταφέρνει να συνομιλεί νοερά με τον Καβάφη, τον Παλαμά, τον Ελύτη, τον Καζαντζάκη, τον Λειβαδίτη και τον Γιώργο Σεφέρη, αλλά έχει την ευτυχία να είναι φίλοι του, οι σύγχρονοι άνθρωποι των γραμμάτων μας. Όπως λέει στο Vivlio-life του αρέσει να συνταξιδεύει μαζί τους «με μόνη αποσκευή μια ηλιόλουστη πεποίθηση». Εκείνο που θα κρατήσω φυλαγμένο στο μυαλό από τη συνομιλία μας είναι η συμβουλή του: «Προσέχετε λοιπόν όταν ακούτε κάποιον να λέει ότι μπορεί να σας λύσει τα προβλήματα με μαγικό τρόπο. Κουμπωθείτε όταν σας λένε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για βιβλία και τα πάντα υπάρχουν στο διαδίκτυο. Δεθείτε στο κατάρτι όταν οι σειρήνες σας τάζουν μια εύκολη ζωή. Αν έμαθα κάτι με πολύ κόπο είναι να αγαπάω το χαρτί, να «προτιμώ την επίπληξη του γέροντα από την κολακεία του άφρονα» και να ευγνωμονώ τις δυσκολίες της ζωής που με βοήθησαν να εξελιχθώ».

• Τερματικός σταθμός ποιητικής κυοφορίας 30 ετών. Έτσι χαρακτηρίζετε τη συλλογή σας. Ποιος είναι ο λόγος που περιμένατε τόσα χρόνια για τη γέννηση του βιβλίου σας;
  Η λέξη «περίμενα» δεν αποδίδει σωστά αυτή την κυοφορία η οποία γέννησε όχι απλώς μία ποιητική συλλογή αλλά την «Τριλογία της Ενανθρώπισης». Το πρώτο μέρος είναι τα ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ Ή ΠΟΛΥΠΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, το δεύτερο ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ και το τρίτο οι ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ.
  Αρχικά είχα την εντύπωση ότι γράφω παράλληλα τρεις ποιητικές συλλογές. Πριν πέντε χρόνια συνειδητοποίησα ότι αυτές οι τρεις συλλογές αποτελούν ένα ενιαίο έργο. Φυσικά το κάθε βιβλίο είναι αυτοτελές και το κάθε ποίημα επίσης.
• Ποιες είναι οι ενδιάμεσες στάσεις αυτής της ενδιαφέρουσας κυοφορίας;
  Το πιο σημαντικό, είναι η αδιάκοπη επαφή με την τέχνη μου. Γράφω ερωτευμένος, γράφω και όταν έχω χωρίσει. Γράφω μετά από μια κοπιαστική ημέρα, γράφω και μετά από μια ενδιαφέρουσα νύχτα. Είναι μια εμμονή η οποία έχει γεννήσει μερικές δεκάδες τραγούδια με καταξιωμένους δημιουργούς και ερμηνευτές, ένα δοκίμιο για την ποίηση του Γιώργου Μαρκόπουλου, ένα παραμύθι, μια ποιητική αντιστοίχηση των Χαιρετισμών στη Θεοτόκο και αρκετά δοκιμιακά κείμενα. Συμπεριλαμβάνω επίσης το ημερολόγιο που κρατώ εδώ και 27 χρόνια. Όπως έχω γράψει σε ένα στίχο «η ποίηση είναι το άστρο και η καθημερινότητα περιστρέφεται γύρω της.» Ακόμα και αν κάποτε νιώθω πως «η ποίηση γίνεται γυναίκα που αρνήθηκε να αποκτήσει μαζί μου παιδί.»
• Αν υποθέσουμε πως είστε κι εσείς επιβάτης ενός φανταστικού μέσου μαζικής συγκοινωνίας ποιους μεγάλους της ελληνικής ποίησης θα θέλατε να είχατε την τύχη να συναντήσετε έστω μία φορά στον τερματικό σταθμό;
  Είχα την τύχη να επισκέπτομαι τον Γιάννη Ρίτσο στο διαμέρισμα της οδού Κόρακα. Επίσης πολύ μικρός να κοιτώ τον Νίκο Καρούζο να καπνίζει και να στοχάζεται. Μου έγραφε αφιερώσεις στα βιβλία του ο Μιχάλης Κατσαρός και γνώρισα από κοντά πλήθος σημαντικών ανθρώπων των γραμμάτων μας. Για να είμαι όμως ειλικρινής, τους γνώρισα όχι εγώ, αλλά εκείνος που μου μοιάζει. Στεκόμουν μπροστά στον Γιάννη Ρίτσο και μιλούσα αντί να θησαυρίζω ακόμα και τη σιωπή του. Θρηνώ λοιπόν για τις χαμένες ευκαιρίες και συνομιλώ νοερά με τον Καβάφη, τον Παλαμά, τον Ελύτη, τον Καζαντζάκη, τον Λειβαδίτη και φυσικά τον Γιώργο Σεφέρη. Για να μην είμαι όμως άδικος με τη ζωή έχω την ευτυχία να είναι σήμερα είναι φίλοι μου ο Γιώργος Βέης, ο Αλέξης Ζήρας, ο Γιώργος Μαρκόπουλος, ο Μανόλης Πρατικάκης, ο Αντώνης Φωστιέρης και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων μας. Μου αρέσει λοιπόν να συνταξιδεύω μαζί τους «με μόνη αποσκευή μια ηλιόλουστη πεποίθηση.»
• Στους στίχους σας, κάνετε συχνά αναφορές στον Θεό. Όπως: «Όσο αδυνατώ Κύριε να σε περιγράψω τόσο εγγίζω τη Βασιλεία Σου». Θα χαρακτηρίζατε τις «Πράξεις Αποστόλων» θρησκευτική ποίηση;
  Αυτό που περιγράφει αυτός ο στίχος μου συμβαίνει πολύ συχνά και με τους ανθρώπους. Το μυστήριο τους με έλκει σαν μαγνήτης. Αν λοιπόν θέλεις να συσκοτίσεις ένα ποίημα, τότε κρέμασέ του μία ταμπέλα. Επειδή όμως θέλω να σας απαντήσω, θα το κάνω με μια ερώτηση. Ο στίχος «Τα σύννεφα είναι ιδεογράμματα του Θεού» χωράει μόνο σε ένα ποίημα θρησκευτικής πνοής; Την ίδια ερώτηση θα επαναλάβω για τον στίχο που λέει: «στο οικοδόμημα της Βαβέλ το ρετιρέ περιζήτητο».
  Με αυτό τον τρόπο δεν αρνούμαι ότι η ποίησή μου προσπαθεί να κοιτάξει στην αθέατη πλευρά των πραγμάτων. Δεν το κρύβω άλλωστε ότι «γράφω για να πραγματοποιώ το απραγματοποίητο». Αυτό όμως που κυριαρχεί στην ποίησή μου είναι ο άνθρωπος ως πρόσωπο. Με ενδιαφέρει με την πιο βαθιά και φιλοσοφική του έννοια. Δεν πιστεύω στην πολιτική. Δεν δίνω δεκάρα για τις ιδεολογίες. Στο δικό μου ανταλλακτήριο συναλλάγματος όλα αυτά είναι κάλπικα. Με ενδιαφέρει όμως η στιγμή που ένα κορίτσι βιώνει έναν χωρισμό. Ο σπαραγμός του μετά από μια απώλεια. Η ταραχή που νιώθει την ώρα που διαβάζει ένα αγαπημένο της ποίημα. Με ενδιαφέρει γιατί εκεί κρύβω και εγώ τα τιμαλφή μου. Η ποίησή μου είναι μια ελεγεία στη ζωή και στον θάνατο. Τα υπόλοιπα τα χρησιμοποιώ όπως το κλιματιστικό βγάζει προς το έξω παγωμένο αέρα για να ζεστάνει εμένα και τα βιβλία μου. Αυτό δεν το λέω εγώ. Το λένε τα ποιήματά μου.
• Η ζωή είναι επιλογή θανάτου. Πέντε λέξεις που συναντάμε τέσσερις φορές στο ποίημα «Αναστάσιμο άγγελμα» και μένουν στο μυαλό μας, επειδή δημιουργούν σκέψεις, απορίες, προβληματισμό. Θέλετε να μας μιλήσετε για τη δική σας σκέψη καθώς τις γράφατε;
  Σχεδόν όλη η ζωή μας είναι μια επιλογή θανάτου. Κάποιοι πάνε εθελοντές στον πόλεμο και άλλοι γίνονται εθελοντικά εξαρτημένα άτομα. Υπάρχουν άνθρωποι που συνωμοτούν, που εκβιάζουν, που μπορείς να τους θάψεις κάτω από τα λεφτά τους και άνθρωποι που περνάνε την ώρα τους σκοτώνοντας ένα γατί.
  Σε κάθε περίπτωση ο Θάνατος παραμένει ανεξιχνίαστο μυστήριο. Καθημερινά μας δηλώνει την παρουσία του. Ο ύπνος και ο έρωτας είναι το προπονητικό του κέντρο. Εκεί μας συναντάει και μας ανοίγει κουβέντα. Ξέρει όλες τις γλώσσες και μιλάει και τη νοηματική. Έχει πολύ καλή μνήμη και δεν ξεχνάει τίποτε και κανέναν. Σε αντίθεση με μας που άλλοτε τον ξεχνάμε και άλλοτε τον τρέμουμε. Ένας στίχος του Οδυσσέα Ελύτη λέει ότι «η αλήθεια μόνον έναντι θανάτου δίδεται». Το συνυπογράφω και συμπληρώνω ότι ο δρόμος που μας οδηγεί προς τον θάνατο μπορεί να μας οδηγεί και στην Αθανασία. «Μη σας τρομάζει η επίκληση του θανάτου γιατί / Δεν θα τον ξορκίσετε ποτέ / Το θηρίο που σας απειλεί να το κοιτάτε κατάματα».
• Πιστεύετε πως αντικαθιστώντας «τα όπλα της κριτικής με της αυτοκριτικής τα όπλα», μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι;
  Δεν ξέρω αν θα γίνουμε καλύτεροι, χειρότεροι όμως δεν θα γίνουμε. Επίσης θα ήμαστε πιο αληθινοί και αυτό δεν είναι καθόλου λίγο. «Η αλήθεια ακόμα και στη χασούρα παραμένει επικερδής τοποθέτηση» έχω γράψει σε ένα στίχο και το πιστεύω βαθιά,
• «Υπάρχουν ποιήματα μεθυστικά
  Τα καταφέρνουν πιο καλά από μισό μπουκάλι ρούμι
  Οδηγούν στην αμαρτία
  Οδηγούν και στη μετάνοια…»
  Θα μπορούσε να είναι και ο ορισμός του ποιήματος που σας εκπροσωπεί;
  Η λέξη «ορισμός» με θέτει σε επιφυλακή. Αυτό το απόσπασμα ανήκει στο ποίημα «ΔΕΟΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ». Είναι αλήθεια πως στην πρώτη μου νεότητα πίστευα ότι οφείλω να αλλάξω τον κόσμο. Σήμερα όμως δεν έχω διάθεσηνα γκρεμίσω, γιατί δεν ξέρω τι να χτίσω στη θέση του. Η μόνη εργολαβία την οποία έχω αναλάβει είναι να θεραπεύσω την ψυχή μου. Αν μπορώ να βοηθήσω έναν άνθρωπο, θέλω να ελπίζω ότι θα το κάνω. Αν υπάρχει μια ουτοπία στην οποία πιστεύω, είναι η Νεφελοκοκκυγία. Αν πρέπει να επιλέξω κυβερνήτη επιλέγω τον Περικλή. Αν πρέπει να επιλέξω αντιπολίτευση επιλέγω τον Κίμωνα. Αν υπάρχει ένας δρόμος στον οποίο είμαι διατεθειμένος να διαδηλώσω είναι ο δρόμος της συγχώρεσης και της αγάπης. «Μην παρεξηγείς λοιπόν τον μετεωρισμό μου / Είναι ό,τι απέμεινε από τον οίστρο της κοινωνικής ματαίωσης.»
• Από το 1996 διατηρείτε το παλαιοβιβλιοπωλείο «Ίστωρ». Πώς είναι να περνάτε πολλές ώρες της ημέρας με όλους αυτούς τους ποιητές και τις εμπνεύσεις τους, τους συγγραφείς και τους ήρωές τους;
  Κόλλησα τα πρώτα μου ένσημα σε βιβλιοπωλείο όταν ήμουν ακόμα παιδί. Το καλό μου άστρο μου χάρισε κάποια στιγμή τη δυνατότητα να αποκτήσω ένα παλαιοβιβλιοπωλείο το οποίο μου επιτρέπει να αφιερώνω όλη σχεδόν τη ζωή μου σε αυτό που αγαπώ. Είμαι ερωτευμένος με αυτό που κάνω και νιώθω πως μετά από 27 χρόνια είμαι ακόμα στο μήνα του μέλιτος,
• Άγνωστη, ίσως λέξη για τους περισσότερους από εμάς το επίθετο «Ίστωρ». Αναζητώντας την ετυμολογία της έμαθα πως σημαίνει ειδήμονας, εμπειρογνώμονας, ειδικά στα νομικά, δίκαιος κριτής, έμπειρος, γνώστης, σοφός, συνετός. Ποια έννοιά της ήταν η έμπνευση της επωνυμίας;
  Το «Ίστωρ» ως έννοια δεν αντιπροσωπεύει αυτό που ήμουν, αλλά εξακολουθεί να είναι αυτό που θα ήθελα να γίνω. Ξέρω ότι είναι ίσως η μεγαλύτερη ουτοπία που έχω πιστέψει, αλλά έχει το καλό ότι με κρατάει σε διαρκή εγρήγορση.
• Χιλιάδες σπάνιες εκδόσεις. Στην εποχή του διαδικτύου και της εύκολης αναζήτησης δεδομένων, σε ποιο βαθμό υπάρχουν αναγνώστες που αναζητούν σήμερα σπάνιες εκδόσεις;
  Μπαίνω στον πειρασμό να γίνω λιγάκι δάσκαλος εγώ που δεν είμαι καλός ούτε για μαθητής. Προσέχετε λοιπόν όταν ακούτε κάποιον να λέει ότι μπορεί να σας λύσει τα προβλήματα με μαγικό τρόπο. Κουμπωθείτε όταν σας λένε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για βιβλία και τα πάντα υπάρχουν στο διαδίκτυο. Δεθείτε στο κατάρτι όταν οι σειρήνες σας τάζουν μια εύκολη ζωή. Αν έμαθα κάτι με πολύ κόπο είναι να αγαπάω το χαρτί, να «προτιμώ την επίπληξη του γέροντα από την κολακεία του άφρονα» και να ευγνωμονώ τις δυσκολίες της ζωής που με βοήθησαν να εξελιχθώ.
• Ποια είναι εκείνη η σπάνια έκδοση που σας κράτησε δέσμιό της τις περισσότερες ώρες;
  Είναι δύο. Το πρώτο είναι το δοκίμιο του Σεφέρη για τον Ερωτόκριτο που το έχω με ιδιόχειρη αφιέρωση του αγαπημένου μου ποιητή στον Σικελιανό. Μου το έκανε δώρο μια παλιά Κερκυραία αρχόντισσα η Αμαλία Κριμπά και για αυτό δεν θα πάψω να την μνημονεύω. Το δεύτερο είναι το όμορφο βιβλίο που δεν έχω ακόμα στη βιβλιοθήκη μου και ξυπνώ κάθε μέρα με την ελπίδα ότι θα το αποκτήσω.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Λίγα λόγια για τη συλλογή
Οι “Πράξεις των Αποστόλων” αποτελούν τερματικό σταθμό μιας ποιητικής κυοφορίας τριάντα ετών. Ο ποιητής διακρίνει πρωταρχικά στοιχεία της ζωής και της ύπαρξης. Επιστρέφει στο πεδίο των κοινωνικών συγκρούσεων για να διαπιστώσει πως «Σε αυτόν τον κόσμο είναι όλα τόσο τακτοποιημένα/ Τόσο εξασφαλισμένο ότι ο σπινθήρας δεν θα βάλει φωτιά/ Η επανάσταση έχει τόσο πολύ αντιγράψει τη συντήρηση/ Τα πνευματικά δικαιώματα του επιτηρούμενου καταλήγουν/ Απρόσκοπτα στην τσέπη του επιτηρητή…».
Ο ποιητής εξεγείρεται ενάντια στην τακτοποιημένη σκέψη και τις αδιαβάθμητες φιλοδοξίες. Η ποίησή του δεν παραμερίζει για να περάσει η πραγματικότητα. Γνωρίζει πως «Ικανοποιώντας το ανικανοποίητο το καταστήσαμε αδηφάγο/ Στο οικοδόμημα της Βαβέλ το ρετιρέ περιζήτητο/ Η εργαστηριακή αλαζονεία πειραματίζεται/ Το ποντίκι της υπεροψίας βρυχάται/ Ξανανοίγω το μαραγκούδικο του Νώε και μαζεύω ξυλεία…».
Ταξιδεύοντας με την κιβωτό των λέξεων, ο Ι.Π. μας παρέχει τη συνταγή της αισιοδοξίας του. «Στην αιώνια νύχτα κάποιος ανακατεύει την κοσμική σούπα/ Τα ερωτήματά μου αναζητούν το ιερό κοχλιάριο/ Με το δικαίωμα της δοκιμής αφήνω άδειο το τσουκάλι».
Θα μπορούσε δηλαδή η ποίηση να τέρψει και τον ουρανίσκο; Γιατί όχι; Ο Ι.Π. μας βεβαιώνει άλλωστε ότι «Οι λέξεις μου αλέθονται με τον καιρό και θυμίζουν/ Φρουτόκρεμα για βρέφη που θα με διαβάσουν στο μέλλον».

Βιογραφικό
Ο Ιωάννης Πανουτσόπουλος, γεννήθηκε στην πόλη που υπερασπίστηκε ο Αισχύλος και έκανε τα πρώτα του βήματα στην οδό Ισμήνης, πλησίον της οδού Αντιγόνης και πάντα επί Κολωνώ.
Ξεκίνησε να γράφει αρκετά νωρίς γιατί δεν γινόταν αλλιώς και άρχισε να δημοσιεύει το 2010 γιατί δεν μπορούσε να το καθυστερήσει άλλο.
Το 2010 κυκλοφόρησε το παιδικό βιβλίο με τίτλο «Τη νύχτα που ξυπνούσε η Αγνωστούπολη» και το 2012 την ποιητική συλλογή «Η Ωραία Κοιμωμένη. Δύο μονόλογοι σε ένα όνειρο το 2015. Το 2015 το δοκίμιο «Γιώργος Μαρκόπουλος, ο «σκοτεινός Αλφειός» της ελληνικής ποίησης», το 2017 το βιβλίο Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε – Ποιητική αντιστοίχιση των Χαιρετισμών στη νεοελληνική γλώσσα, το 2018 την ποιητική συλλογή Επαγγελματικός Προσανατολισμός και το 2020 την ποιητική συλλογή Οικογενειακά ή πολυπρισματικός κόσμος.
Στίχους του έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει η Φωτεινή Βελεσιώτου, ο Τάσος Γκρους, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Νότης Μαυρουδής, o Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, o Γιώργος Νταλάρας, o Ορφέας Περίδης κ.ά. Από το 1996 διατηρεί επί της οδού Ιπποκράτους το παλαιοβιβλιοπωλείο «Ίστωρ» και παιδιόθεν την έγνοια και το πάθος για όσα αναιρεί ο χρόνος και όσα ανασταίνει η αγάπη μας.

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save