Συγγραφέας του βιβλίου «Άννα, το όνομά της» – Εκδόσεις «Κλειδάριθμος»
Λήμνος, δεκαετία του ’30. Ένα οθωμανικό τζαμί μετατρέπεται σε κινηματογράφο και ο ενθουσιασμός είναι μεγάλος. Όλοι θέλουν να παρακολουθήσουν, για πρώτη φορά, μια ταινία με μουσική και ήχο. Η πρόχειρη κατασκευή τυλίγεται στις φλόγες και η πολύνεκρη τραγωδία συνταράσσει την Ελλάδα. Η βαθιά ανθρώπινη ιστορία της Κώστιας Κοντολέων στηρίζεται σε οικογενειακά αρχεία, που έφθασαν στα χέρια της από πρόσωπα που είχαν άμεσα ή έμμεσα βιώσει τις δραματικές στιγμές που έζησε το νησί. Τα κρατούσε φυλαγμένα σ’ ένα πακέτο τυλιγμένο με κόκκινη πετσέτα, μέχρι που έφθασε η ώρα να αποκτήσουν τίτλο και εξώφυλλο. Όπως λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας «Εκεί μέσα υπήρχαν κτερίσματα αγάπης, γράμματα που είχαν σφραγίσει τον έρωτα του Δημητρού με την Φρόσω, μια τούφα από τα μαλάκια της μικρής Άννας, ένα δαχτυλίδι της Φρόσως. Και έπρεπε να αποκτήσουν την υπόσταση που τους άξιζε». Είναι οι ήρωές της και πράγματι απέκτησαν την υπόσταση που τους άξιζε!
- «Άννα, το όνομά της». Ένας ιδιαίτερος τίτλος που εστιάζει σε ένα γυναικείο όνομα. Ποια είναι η Άννα και πώς αποφασίσατε να κάνετε το όνομά της τίτλο του βιβλίου σας;
Το όνομα Άννα είναι καρμικό για τον ήρωα του μυθιστορήματός μου. Επαναλαμβάνεται συνέχεια. Από τη γέννηση του ως το τέλος του βίου του. Οι τρεις φορείς του εναλλάσσονται σταδιακά κομιστές άθελα τους της τραγικότητας της ζωής του. Η πρώτη Άννα εκείνη που του έδωσε ζωή! – η μάνα. Η δεύτερη Άννα εκείνη που πήρε ζωή από αυτόν! – η θυγατέρα. Και η τρίτη Άννα! – η νέα γυναίκα. Οι ρόλοι τους στην ζωή του καθόρισαν το χτες του, το παρόν του, το μέλλον του. Δικαιωματικά τους ανήκει ο τίτλος του βιβλίου.
- Λήμνος δεκαετία του ’30. Ίσως λίγοι γνωρίζουμε πως ένα οθωμανικό τζαμί που είχε μετατραπεί σε κινηματογράφο τυλίχτηκε στις φλόγες. Δώστε μας κάποια στοιχεία από το πραγματικό συμβάν.
Ήταν σημαδιακή μέρα η 9-9-39. Τα τρία μοιραία εννιάρια μιας τραγωδίας που συντάραξε όχι μόνο τη Λήμνο αλλά και όλη την Ελλάδα. Για μέρες έγραφαν οι εφημερίδες για την πυρκαγιά της Λήμνου με του 58 νεκρούς και τους διασωθέντες τραυματίες με ελαφρά ή σοβαρά εγκαύματα. Σήμερα η κοινή γνώμη εθισμένη στις μαζικές καταστροφές δεν επηρεάζεται στον ίδιο βαθμό. Στη Μύρινα την πρωτεύουσα της Λήμνου (τότε λεγότανε Κάστρο), ένα οθωμανικό τζαμί μετατρέπεται προχείρως σε κινηματογράφο. Είναι η πρώτη φορά που θα προβληθεί ταινία ομιλούσα και γι’ αυτό η προσέλευση του κόσμου μεγάλη. Ωστόσο οι έξοδοι κινδύνου έχουν ερμητικά κλειστεί, τα παράθυρα σφραγιστεί με φύλλα τσίγκου προς αποφυγή τζαμπατζήδων και η μοναδική πόρτα ανοίγει προς τα μέσα. Την φωτιά που ξεσπάει ακολουθεί πανικός και πανδαιμόνιο, ενώ η στέγη και οι τοίχοι καταρρέουν μέσα σε δέκα λεπτά εγκλωβίζοντας πολλούς από τους θεατές. Ήταν αυτή η τραγική ιστορία η απαρχή του μυθιστορήματος μου.
- Την εποχή εκείνη ο «σινεμάς» ήταν μεγάλο γεγονός. «Βγήκαν τα ρούχα τα καλά απ’ τις ντουλάπες, βάφτηκαν τα παπούτσια, ξεσκονίστηκαν οι τσάντες», γράφετε. Κάθε πότε, άραγε, οι νησιώτες μας είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν μια ταινία;
Σπάνια και μάλιστα οι συγκεκριμένες προβολές είχαν την προχειρότητα αυτού που σήμερα θα ονομάζαμε αρπαχτή. Γίνονταν χωρίς προδιαγραφές ασφαλείας για τους θεατές σε πρόχειρους και ακατάλληλους χώρους. Αλλά λόγω της σπανιότητας τους θεωρείτο καλλιτεχνικό γεγονός και τραβούσε σαν μαγνήτη τον κόσμο, θα ήθελα εδώ να προσθέσω πως οι μέχρι τότε απόπειρες προβολής αφορούσαν ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Η συγκεκριμένη, που αναφέρεται στο μυθιστόρημα μου, ήταν για πρώτη φορά ομιλούσα γι’ αυτό και η προσέλευση του κόσμου μεγάλη.
- Αναζητώντας πληροφορίες για κείνη τη μαύρη μέρα, μήπως αναζητήσατε και ποια ήταν η μοιραία ταινία που παιζόταν που έτρεξαν όλοι να δουν φορώντας τα καλά τους;
Ναι, το έψαξα και έμαθα πως επρόκειτο για ένα Γερμανικό μιούζικαλ το «Ave Maria» με μουσική και ήχο. Στο οποίο πρωταγωνιστούσαν ο Ιταλός τενόρος Beniamino Gigli και η Γερμανίδα ηθοποιός Kathe von Nagyse. Ήταν σπουδαίο κοσμικό γεγονός για την καλή κοινωνία της Λήμνου. Μάλιστα οι πληροφορίες μου λένε πως ο αστυνομικός διευθυντής λόγω της ακαταλληλότητας του χώρου είχε αρνηθεί να υπογράψει της άδεια και πως τρεις κυρίες της ελίτ του νησιού υπήρξαν ιδιαίτερα πιεστικές και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει στο τέλος…
- Η βαθιά ανθρώπινη ιστορία σας είναι βασισμένη σε οικογενειακά αρχεία. Τι περιλάμβαναν αυτά τα αρχεία και πώς έφθασαν σ’ εσάς;
Η μοίρα παίζει συχνά παιχνίδια στις ζωές των ανθρώπων, άλλοτε άσχημα κι άλλοτε με αλυσιδωτές συμπτώσεις επιδρά απίστευτα στις ζωές τους. Χρόνια αργότερα από εκείνη την καταστροφική πυρκαγιά βρέθηκα να ζω πολύ κοντά με πρόσωπα που είχαν άμεσα ή έμμεσα βιώσει εκείνη την τραγωδία. Το κάθε ένα από αυτά με τον δικό του τρόπο. Ήταν η βιωματική σχέση της οικογένειας του συντρόφου μου με την συγκεκριμένη πυρκαγιά και τις απώλειες που ακολούθησαν. Το συγκεκριμένο πακέτο το τυλιγμένο με την κόκκινη πετσέτα που αναφέρω ήταν χρόνια στο συρτάρι μου, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή να το βγάλω στο φως. Εκεί μέσα υπήρχαν κτερίσματα αγάπης, γράμματα που είχαν σφραγίσει τον έρωτα του Δημητρού με την Φρόσω, μια τούφα από τα μαλάκια της μικρής Άννας, ένα δαχτυλίδι της Φρόσως. Και έπρεπε να αποκτήσουν την υπόσταση που τους άξιζε.
- Πόσα χρόνια τα είχατε στο συρτάρι σας και γιατί επιλέξατε αυτή τη χρονική στιγμή να μας μιλήσετε για την «Άννα»;
Έμειναν αρκετά χρόνια στο συρτάρι μου, κατά καιρούς τα έβγαζα και διάβαζα τα αντίδωρα της καταδικασμένης αγάπης ταξιδεύοντας νοερά στο τότε. Μέχρι που πριν λίγα χρόνια, τρία ή τέσσερα αν θυμάμαι καλά, διάβασα τυχαία στο καλοκαιρινό ένθετο κάποιας εφημερίδας γνωστά ονόματα να αναφέρουν τις εντυπώσεις που τους είχαν αφήσει κάποιοι καλοκαιρινοί προορισμοί. Και τότε διάβασα την ανάμνηση ενός πολύ γνωστού συγγραφέα από την επίσκεψη του στη Λήμνο. Κι εξοργίστηκα. Περιέγραφε εκείνο το τραγικό γεγονός με τρόπο ασεβή και προσβλητικό. Τους συμμετέχοντες στην προβολή με επίσημα ρούχα άντρες και γυναίκες, ενώ γκαρσόνια περιφέρονταν με δίσκους γεμάτους ποτήρια με σαμπάνια. Ήταν τόσο βέβηλο κείμενο, να περιγράφεις ένα δράμα που απορφάνισε το νησί με μια σαρκαστική διάθεση κριτικής της τάχα μου υψηλής κοινωνίας. Και τότε πλέον αποφάσισα να γράψω κι εγώ το ίδιο θέμα – με την μορφή που του άξιζε ως μυθιστόρημα.
- Βεβαίως, κατά την ανάγνωση του βιβλίου αυτός που θα συγκινήσει είναι ο κεντρικός ήρωάς σας. Ο άνθρωπος που έχασε γυναίκα και κόρη στη φωτιά.Μιλήστε μας γι’ αυτόν τον άντρα.
Ο κεντρικός ήρωας μου σημαδεμένος από το τραγικό γεγονός της πυρκαγιάς βιώνει την επίδραση του όχι μόνο στη δική του ζωή αλλά και στις ζωές των απογόνων του. Μια επαναλαμβανόμενη λέξη «Φωτιά. Φωτιά. Φωτιά!» θα σιγοκαίει πάντα μέσα του καψαλίζοντας τις προσπάθειες του να αποδεσμευτεί από το βιωμένο χτες του και να περάσει στο άδηλο αύριο του. Και άθελα του σε μια τέτοια περιδίνηση θα παρασύρει και τους αγαπημένους δικούς του.
- Έχει τύψεις όχι μόνο επειδή δεν κατάφερε να τις σώσει αλλά γιατί εκείνες έσβησαν κι εκείνος ζει. Αυτή είναι μια ψυχοφθόρα κατάσταση που του στερεί τη θέληση για ζωή. Μιλήστε μας για την επόμενη μέρα του ήρωά σας.
Με ιντριγκάρησε η συνειδητοποίηση πως ακόμη και η απουσία κάποιων ανθρώπων μπορεί να λειτουργεί τελικά ως παρουσία και να καθορίζει τα συναισθήματα και τις πράξεις τους. Όπως και η διαπίστωση πως η αντιπαράθεση του έρωτα μ’ εκείνον που έχει πια τελεσίδικα αποχωρήσει κι εκείνον που έρχεται παίρνοντας τη θέση του, είναι η αδιέξοδη έκφραση της ερωτικής αντιζηλίας.
- Η διπλή απώλεια σημαδεύει για πάντα τη ζωή του και το παρελθόν ορίζει το παρόν του. Η ζωή όμως του δίνει μια δεύτερη ευκαιρία. Μια γυναίκα που ίσως τον κάνει να ξεχάσει. Θα μπορέσει να κάνει ένα βήμα μπροστά όταν η ψυχή του έχει μείνει πίσω;
Πιστέψτε με είναι τρομακτικά δύσκολο. Γιατί το παρελθόν μπορεί να επέμβει καθοριστικά στο μέλλον, όταν αφήσουμε εκείνους που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν φύγει να στέκονται απέναντι μας κι έτσι εμείς – οι εναπομείναντες- αντί να τους ζητήσουμε να μας συντροφεύσουν, τους περιορίζουμε στη λήθη επειδή τους φοβόμαστε. Ωστόσο, ένα νέο παιδί -γιος αυτή τη φορά- θα γεμίσει τις αγκαλιές του νέου ζευγαριού. Όμως μέσα στο σπίτι τους θα κυριαρχούν μόνιμα οι δυο «απούσες» γυναίκες. Η μια θα απαιτεί το πατρικό χάδι και η άλλη θα αμφισβητεί την παρουσία της νέας συντρόφου.
- Παράλληλα με την αληθινή ιστορία που σημάδεψε ένα ολόκληρο νησί, παρακολουθούμε και την πορεία της χώρας μέσα από ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που παραθέτετε. Ποιο από αυτά τα γεγονότα επηρέασε περισσότερο τους κατοίκους του όμορφου νησιού και άρα τους ήρωές σας; Φυσικά, στο μυθιστόρημα μου δε θα μπορούσα να παρακάμψω τα μεγάλα πολιτικά και ιστορικά γεγονότα, αφού άλλαξαν τη μοίρα του λαού και την πορεία της χώρας. Ωστόσο, θέλησα να περιγράψω το πώς διαμόρφωσαν την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικό πως την ώρα που ξέσπασε η πυρκαγιά πολλοί από τους άντρες απείχαν της προβολής γιατί άκουγαν στο BBC την έναρξη του πολέμου.
- «Οι μνήμες πονάνε, αλλά αν δεν αποφασίσεις να τις αγγίξεις θα σε πονάνε αιώνια». Έχω την αίσθηση πως αυτή η πρόταση είναι ένα μήνυμα για όλους μας. Πόσο σας εκφράζει ως άνθρωπο;
Απόλυτα. Δεν μπορούν να περάσουν στη λήθη οι μνήμες μας. Γιατί ιχνηλατούν τη ζωή μας από την πρώτη μας ανάσα ως την τελευταία. Το άγγιγμα τους όσο οδυνηρό κι αν είναι θα μας συμφιλιώσει μ’ αυτές για να μπορέσουμε να πορευτούμε στο όποιο μέλλον μας.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Στη Λήμνο της δεκαετίας του ’30, ένας άντρας χάνει σε μια καταστροφική πυρκαγιά τη γυναίκα και την κόρη του.
Κυνηγημένος, από τον πόνο, αλλά και τις τύψεις που οι φλόγες δεν έκαψαν και τον ίδιο, έρχεται στην Αθήνα παραμονές του ’40 κι εκεί στο πρόσωπο μιας άλλης γυναίκας σκέφτεται πως μπορείίσως να ανακαλύψει τον λόγο να συνεχίσει να υπάρχει και να δημιουργεί.
Ένα νέο παιδί -γιος αυτή τη φορά- γεμίζει τις αγκαλιές του νέου ζευγαριού. Μα μέσα στο σπίτι τους κυριαρχούν μόνιμα οι δυο ‘απούσες’ γυναίκες. Η μια διεκδικεί το πατρικό χάδι και η άλλη αμφισβητεί την παρουσία της νέας συντρόφου.
Η ζωή, ωστόσο, απαιτεί τη συνέχειά της και αυτό το αγόρι θα πρέπει μόνο του να χαράξει τον δικό του δρόμο, απελευθερωμένο από το βάρος του παρελθόντος των άλλων.
Η Κώστια Κοντολέων, βασισμένη σε οικογενειακά αρχεία, αφηγείται μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία, με τη μορφή μιας καθαρώς μυθιστορηματικής σύνθεσης, και μέσα από αυτήν χαρτογραφεί σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα.
Βιογραφικό
Η Κώστια Κοντολέων είναι συγγραφέας και μεταφράστρια. Έχει γράψει επτά βιβλία (μυθιστορήματα και διηγήματα) και έχει μεταφράσει περίπου εκατό βιβλία.
Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, όπως και με διάφορα άλλα σημαντικά βραβεία.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.