Νίκος Σταθόπουλος Εκδόσεις Αρμός 2022 σελ. 214- Γράφει : Ο Κώστας Τραχανάς


Γράφονται και θα γράφονται, εκατομμύρια λέξεις για το «1922».Ωστόσο πρέπει πάντα να έχουμε μέλημα και στόχο μας να μην αποσυνδέουμε τον πάσχοντα άνθρωπο από την «ανάλυση», μα να τα «αναπαριστάνουμε» συνθετικά σαν ενιαία έκφραση της ζωντανής σχέσης με τον χρόνο.
Ζούμε καιρούς τεράστιων «αναστατώσεων», με βασικό χαρακτηριστικό τους την «αναδρομή» των παραδοσιακών σταθερών της ανθρώπινης αναφοράς: πατρίδες θρησκείες, δεσμοί και ιερά καταστρέφονται, ρημάζονται από μια νέου τύπου μανία εξουσίας και κέρδους και από μια οργανωμένη πολιτισμική στρατηγική που αποσκοπεί στην εγκαθίδρυση ενός νέου μοντέλου «υπηκόου» χωρίς ρίζα, συνείδηση βιογραφικού, ταυτότητα, χρονικότητα… και, δυστυχώς, αυτή η δυστοπική προοπτική εμφανίζεται από πολλές «προοδευτικές» πλευρές σαν «πρόοδος».
Έτσι, πλέον, πρέπει ό,τι αποκαλούμε «εθνική μνήμη» όχι απλά να τροφοδοτείται εντατικά μα, το πιο κρίσιμο, να ανασύρει στο φως της τραυματισμένης καθημερινότητας την ενότητα ανθρώπινου-ιστορικού, στη βάση του ζήλου να διασώσουμε την πατρίδα στο όνειρο, τη συνείδηση και τον «πολιτικό καημό» μας.


Αυτό το βιβλίο δεν «καταθέτει» επιστημονική ανάλυση ούτε αναλώνεται σε πιασάρικες θρηνωδίες: είναι κάτι σαν φόρος τιμής στα ένσαρκα «σύμβολα» του διωκόμενου και «γενοκτονούμενου » ελληνισμού με σταθερή αναφορά στα «πώς» και «γιατί» των πολιτικών, γεωπολιτικών, οικονομικών-ταξικών και πολιτισμικών συντελεστών της Τραγωδίας.
Η Μεγάλη Πυρκαγιά δεν είναι, μονοσήμαντα, η πυρπόληση της Σμύρνης από τους αφιονισμένους όχλους του τουρκικού εθνικισμού: είναι η σπαραχτική τεκμηρίωση της εγκληματικότητας ως κρατικής πολιτικής και η κατάδειξη της ανάγκης να δώσουμε σήμερα όλες τις απαραίτητες μάχες για να κρατήσουμε «στο παιχνίδι της ζωής» την πατρίδα και την ταυτότητά μας.
Στη Μικρασία τελέστηκε το καταληκτικό δράμα του Γένους που ξεπεράστηκε από την Ιστορία και δεν μπόρεσε να διαχειριστεί αυτή την αναπόφευκτη μοίρα του…


Η Μεγάλη Πυρκαγιά ήταν ένα λεπτοδουλεμένο και προμελετημένο πολιτικό-πολιτισμικό έγκλημα!
Στην Ιωνία δεν έσβησε μόνο ο ελληνισμός της Ανατολή, αλλά κυρίως μια από τις ανεξήγητες μαγικές φωτιές που μας κρατούσαν δεμένους με την πανάρχαια μοίρα, με τις ρίζες μας…
Μελετώντας στοχαστικά το 1922 προσπαθούμε να εμβαθύνουμε σε μια νέα βιωματικότητα που χρειάζονται οι τρομεροί καιροί της «πολιτισμικής ανάπλασης»…αν θέλουμε να διατηρηθούμε αυτόνομα στη ζωή ή του πολιτισμού, πρέπει να προσηλωθούμε σε μια «ομφαλοσκόπηση» που θα ξαναζωντανέψει τα οικεία μας δεινά με όρους αυτογνωσία, επανασύνδεσης με το νήμα της ιστορικής μας συνέχειας και υποβαστάζουσας γνώσης, εν όψει μιας «γαλάζιας πατρίδας» που εμπνέεται από τον «χασάπικο» πολιτισμό των Τσετών και αντιπαρατίθεται αντικειμενικά στην «κόκκινη» (από το σε ποτάμια χυμένο αίμα) πατρίδα του δικού μας πένθους…
Αγαπημένη μου κυρ-Στρατήγα!
Δεν βρήκα καλύτερο τρόπο για να σου «εξηγηθώ»… πάντα υπάρχουν «ανοιχτοί λογαριασμοί» ακόμα και ανάμεσα σε ανθρώπους που αγαπήθηκαν πολύ… οι άνθρωποι, όπως και οι λαοί, είναι κόσμοι ξεχωριστοί μέσα στον μεγάλο κόσμο…


«Ήταν ωραία;» σε ρωτούσαν κι αποκρινόσουν «Η Σμύρνη μου; »…αυτό το «μου», μια τόση δα κτητική αντωνυμία που εμφυσούσε ψυχή στο πράγμα και μεταμόρφωνε την ύλη σε αίσθημα κι ιδέα, μια ολόκληρη πολυάνθρωπη πολιτεία «μου» σαν το παιδί σου –«ποιος; ο Γιάννης μου ;» ας πούμε , «μου» σαν τη μάνα σου, ένας καμουφλαρισμένος θεός, αφού η αληθινή ζωή η ποτισμένη με το ανθρώπινο βάθος δημιουργεί δεσμούς και όχι «συνδέσεις»…
«Τι ξέρετε βρε μόμολα για τη Σμύρνη;» αποκρινόσουν όταν γινόταν κουβέντα και το ένιωθες που ήθελαν να ρίξουν μια χολή…» εγώ που με βλέπεις , ήξερα τη Σμύρνη απέξω κι ανακατωτά που λέτε εδώ.. είχα φίλους και γνωστούς παντού… και στις γειτονιές με τον πιο φτωχόκοσμο, στα Ταμπάκικα, στα Μορτάκια, παπουτσήδες, σκαφτιάδες, κάθε δουλευτή…και στα πιο καλά μέρη, στο Κορδελιό, στον Μπουρνόβα, στο Σεβντίκιοϊ, ακόμα και στη Μπέλα Βίστα με τους αριστοκράτες…»
…η Σμύρνη ήταν μια χαμογελαστή πόλη που βολτάριζε ρεμβαστικά στην παραλία και ένωνε τον πληθυσμό της σε μια πολυμορφική σχέση βιωματικής συμπόρευσης… με άλλα λόγια Ρωμιοί, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Φράγκοι, Ασσύριοι, κατά κάποιον τρόπο «όλες οι φυλές του Ισραήλ», ζούσαν σε κλίμα ειρήνης και φιλίας…σαν «διαφορετικότητες» που έμαθαν καλά να συνυπάρχουν δίνοντας στην έννοια «πολιτισμός» το βάθος και το χρώμα που χαρακτήριζαν την εμπειρία της «ελληνικής οικουμένης»…


Πρόσφυγας, προλετάρισσα, γυναίκα, α ρε κυρα-Στρατήγα, υπήρξες ένας πολιτισμός μόνη σου!…
Οι ντόπιοι μας φώναζανε «τουρκόσπορους» και μας καίγανε την καρδιά. Εμείς είχαμε ξεριζωθεί από την πατρίδα κι οι ντόπιοι μας ξερίζωναν κι από τον εαυτό μας. Δυο «κρατήματα» έχει ο κακομοίρης ο άνθρωπος στη ζωή την πατρίδα του και τον εαυτό του… κι ότι όταν κάνεις βαρβαρότητες ενάντια στους απόκληρους, τότε χάνεις τον εαυτό σου και γίνεσαι ένας στοιχειωμένος πρόσφυγας μέσα στο ίδιο σου το δήθεν «υπάρχω».
Εκατό χρόνια μετά την τρομερή Φωτιά δεν έχουμε περιθώριο ούτε λήθης ούτε επιλεκτικότητας …η λήθη είναι «σβήσιμο» ενός κομματιού μας και η επιλεκτικότητα είναι να βλέπεις με το ένα μάτι…δεν έχουμε ελπίδα αν ταμπουρωθούμε απελπισμένοι στις «αιώνιες αλήθειες» μας… ναι, οι Επίστρατοι αντιστάθηκαν σε μια εισβολή της Ξενοκρατίας, ναι, αυτοί, οι φανατικοί του γερμανόδουλου μοναρχισμού… ναι, το Παλάτι, αυτό το άντρο ανικανότητας, ματαιοδοξίας και ξενοδουλίας, το Παλάτι οδήγησε το Μικρασιατικό στην Καταστροφή που θα μπορούσε να μην υπάρξει…τον Κολοκοτρώνη τον έστειλαν στην καρμανιόλα, τον Μαρίνο Αντύπα , τον ειρηνιστή ουτοπιστή της αγροτικής δικαιοσύνης, τον δολοφόνησαν οι «ελευθερωτές» της Θεσσαλίας, την κυρα-Στρατήγα την ξεφώνιζαν «τουρκόσπορο» και «παστρικιά Σμυρνιά»… δεν υπάρχει λαός χωρίς αντιφάσεις, αφού στην Ιστορία μπλέκονται οι «κληρονομιές» με τις εμπειρίες, ο πολιτισμός με τις κοινωνικές τάξεις και η ψυχολογία με την ηθική: είμαστε ,ακατάπαυστα, παιδιά και γονείς των καταστάσεων που μας ξεπερνούν…είμαστε τραγικά όντα που σπάνια διαβάζουν Αισχύλο…


Γράφω για την τρομερή Φωτιά που έκαψε τη Σμύρνη του θρύλου και της οικουμενικής ελληνικότητας και νιώθω ότι μιλώ σε ένα αόρατο ακροατήριο από αδιάφορους διαβάτες του χρόνου, που καταποντισμένοι στο Θέαμα εκπαιδεύονται να ξεχνούν… κολοσσιαίες και μικροσκοπικές οθόνες , σαν χιλιάδες φορές πολλαπλασιασμένα μάτια ενός ασύλληπτου Μεγάλου Αδελφού, παρατηρούν, ελέγχουν, αλλά κυρίως εξουσιάζουν, ρυθμίζουν, υπαγορεύουν τον τρόπο ύπαρξης των ανθρώπων…
…τρελαινόμαστε κυρα-Στρατήγα, σε ένα «βασίλειο της λογικής και της προόδου» που δεν ξέρει που πέφτει η Μικρά Ασία και που οι οδηγητές σοφοί του του μαθαίνουν το «Ζήσε για το σήμερα».
Είναι ένας τερατώδης πολιτισμός της αφασίας, με τον άνθρωπο σε κατάσταση ύπνωσης εν μέσω θορύβων που υποκαθιστούν τους ιλίγγους της ζωής …είναι δύσκολο «άθλημα» πλέον ο ιστορικός αναστοχασμός : ο σύγχρονος κόσμος, βασικά οι νέοι του, περιφρονούν και προσπερνούν το παρελθόν, με μια αίσθηση ότι πρόκειται για κάτι άχρηστο και αντιλειτουργικό… με το διαλυτικά εύκολο πνεύμα του πιο αγοραίου και απλοϊκού ωφελιμισμού, ο « μέσος νέος» αναρωτιέται, με τραυματική υπεραπλούστευση, «τι προσφέρει η ιστορική γνώση;», «σε τι θα φανεί χρήσιμη, πρακτικά και επικοινωνιακά; » …αυτές οι υπερτιμημένες αφέλειες… που συνδυάζονται με τη γενική κουλτούρα του «απόλυτου νεανικού δίκιου» και καταλήγουν σε μια ευνουχιστική θετικιστική μονομέρεια με χαρακτηριστικά «χρήσης»…


…δεν είσαι η κυρα-Στρατήγα η Σμυρνιά με τις στέριες ιωνικές ρίζες που τις κατακλέψανε τη μοίρα και το μέλλον ξεριζώνοντας τον βαθύ εαυτό της από την αλήθεια της Ιστορίας και του χρόνου, αλλά (διατάζουν να) είσαι μια «καταπιεσμένη γυναίκα με πολυπολιτισμικό υπόβαθρο…δηλαδή ένα απροσδιόριστο τίποτα!…
Η μνήμη δεν είναι μάθημα προς αποστήθισιν, αλλά διαρκής διαδικασία σχέσης με το γεγονός και την τοποθέτησή του στον χρόνο…είναι δηλαδή κρίσιμο και περίπλοκο θέμα πολιτικής παιδείας και κουλτούρας… σήμερα, όσο ποτέ, η μνήμη είναι όχι «εθνικό κεφάλαιο», αλλά ζωτικής αξίας γιατρικό για τη «νόσο του χρυσόψαρου»(κοντή μνήμη μέσα στον ορυμαγδό του Θεάματος) και την πολλαπλώς προαγόμενη κατακερματισμένη φλυαρία… χίλιοι κίνδυνοι στον ορίζοντα και το «σοκ και δέος» της Μεγάλης Πυρκαγιάς πιο απαραίτητο από ποτέ σε μια ενεργητική αυτογνωσία αυτοάμυνας και αναγεννητικής ελπίδας.
Υπάρχουν βιβλία μέσα στις σελίδες των οποίων πρέπει να ψάξεις μόνος σου για να αναζητήσεις τη γνώση, όμως υπάρχουν και κάποια άλλα στα οποία ο συγγραφέας έχει «κοσκινίσει» την άμμο των περιττών και σου προσφέρει τα καθαρά «ψήγματα χρυσού» που υπάρχουν στο διαχρονικό ποτάμι της ανθρώπινης σοφίας. Ένα από αυτά τα δεύτερα είναι το βιβλίο του Νίκου Σταθόπουλου Η «Μεγάλη Πυρκαγιά» έναν αιώνα μετά…Μνήμη, Συνείδηση και Μέλλον.


Πρόκειται για ένα μείζον λογοτεχνικό έργο, που προσφέρει μερικές ώρες λογοτεχνικής απόλαυσης, ένα πολύ φιλόδοξο δοκίμιο , που καταφέρνει χωρίς ίχνος διδακτισμού, να καθηλώσει αλλά και να συναρπάσει, να ωθήσει σε σκέψεις και προβληματισμούς και να συγκινήσει.
Τα κείμενα του Νίκου Σταθόπουλου σαν μικρά κεράκια αναμμένα, μας φιλοδωρούν με ευφρόσυνο αποκαλυπτικό θάμβος, μας εκπλήσσουν και, οικονομημένα και οικονομικά , μας συγκινούν με την πληθυντική, φιλέταιρη ευαισθησία τους.
Γραφή πηγαία και καταιγιστική. Η γλώσσα του Νίκου Σταθόπουλου έχει μοναδικά χαρακτηριστικά. Είναι πλούσια γλωσσοπλαστική, γι΄ αυτό και διεισδύει και ξεσηκώνει τη σκέψη και τα συναισθήματα.
Πρόκειται για Αριστούργημα.


Ο Νίκος Σταθόπουλος γεννήθηκε αρχές του ’60 και έζησε πολλά χρόνια στην Αθήνα. Σπούδασε Βυζαντινό και Νεοελληνικό Πολιτισμό στο ΕΚΠΑ και Θεωρία των Σχέσεων Λογοτεχνίας και Γλώσσας στη Μεγάλη Βρετανία. Δραστηριοποιήθηκε στον ευρύτερο χώρο της ιδιωτικής παιδείας, έχει εκδώσει επιστημονικές εργασίες εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος και αρθρογραφεί τακτικά σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο με πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική και λογοτεχνική θεματολογία. Σήμερα ζει στους Μολάους Λακωνίας έχοντας εγκαταλείψει ένα «συμβιωτικό παράδειγμα» που ακόμα και την ιερή πρωταρχικότητα της τέχνης την καταντά «δημοκρατία του ασήμαντου». «Των εκλείψεων…» είναι η πρώτη του λογοτεχνική έκφραση.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave