Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη των τεχνών, η απόλυτη τέχνη.


Η ουσία του κινηματογράφου έγκειται στην κινηματογραφική ομορφιά. (Ακίρα Κουροσάβα)
Ο κινηματογράφος είναι εικόνα. Η εικόνα δημιουργείται από το φως. Επομένως στον κινηματογράφο το φως (φωτισμός) είναι το παν. Το φως μπορεί να κάνει θαύματα. Προσθέτει, σβήνει, ελαττώνει, εμπλουτίζει, δίνει αποχρώσεις, τονίζει, υποβάλλει, κάνει πιστευτό κι αποδεκτό το φανταστικό, το όνειρο ή αντίθετα δίνει μια ονειρική, μαγική διαφάνεια στην πιο καθημερινή πραγματικότητα. Μια ταινία εγγράφεται με το φως, το ύφος ενός δημιουργού εκφράζεται με το φως. (Φρεντερίκο Φελίνι)

Με το φως, γράφεις ένα πράγμα, ζωγραφίζοντας εις μια κατάσταση. Όπως χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι το φως για να παράγουν ένα εικαστικό αποτέλεσμα, αυτό γίνεται και στον κινηματογράφο.
Η εικόνα είναι η αποτύπωση της αλήθειας. Το σινεμά είναι αλήθεια 24 φορές το δευτερόλεπτο. Ζ.Λ.Γκοντάρ


Ο κινηματογράφος
είναι πολύ απλά η πραγματικότητα.
Αναπαριστά την πραγματικότητα
μέσω της πραγματικότητας. Πιερ Πάολο Παζολίνι


Το νόημα του κινηματογράφου είναι η σύνδεση ενός ανθρώπου με ολόκληρο τον κόσμο, με τον ελεύθερο δεσμό της αγάπης. Ταρκόφσκι


Η φωτογραφική μηχανή είναι το μέσο για τη δημιουργία του οικουμενικού κοινωνικού ημερολογίου το οποίο διασώζει τη κοινωνική μνήμη.
Η μουσική, η εικόνα και ο λόγος αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο στο σινεμά.
Το μείζον είναι ο Σένσεϊ, ο Σκηνοθέτης. Η σκηνοθεσία είναι μία από τις σπουδαίες τέχνες, δυνητικά η σπουδαιότερη, ίσως η απόλυτη τέχνη, λέει ο Ελία Καζάν. Η δημιουργία ταινιών, είναι ένα προνόμιο που φέρνει χαρά. Η ουσία της δουλειάς του σκηνοθέτη είναι το σμίλεμα του χρόνου. Ο χρόνος θέλει χρόνο για να φανερωθεί. Η πατίνα του χρόνου ομορφαίνει τα πράγματα επειδή τα αποκαλύπτει καθώς εστίν.
Ο μεγάλος Φρανς Κάπρα προτρέπει τους νέους σκηνοθέτες να πιστεύουν στην αγάπη και να έχουν θάρρος, διότι χρειάζεται απίστευτο θάρρος για να πεις μιαν ιστορία, για να μιλήσεις σε κάποιον επί μιάμιση ώρα στα σκοτεινά.
Ο καλλιτέχνης, γράφει ο Ταρκόφσκι υπηρετεί πάντοτε την αθανασία παλεύοντας να αποθανατίσει τον κόσμο και τον άνθρωπο μες στον κόσμο. Ο αληθινός καλλιτέχνης υπηρετεί την αιωνιότητα πάντοτε.
Όλα είναι υπόθεση βλέμματος… Το σινεμά είναι αυτή η ματιά, αυτή η χαρά. Το σινεμά είναι αυτή η προσευχή, και είναι η εκπλήρωσή της -ταυτόχρονα. Είναι η τέχνη να ονειρεύεσαι τη ζωή σου καθώς ζεις. Κι έτσι, διπλά και τριπλά, να ζεις τη ζωή σου για πρώτη στ΄ αλήθεια φορά. Κάθε φορά. Μια για πάντα.


Ο λόγος για τον οποίο πηγαίνει κανείς στον κινηματογράφο είναι ο χρόνος -χρόνος χαμένος, σπαταλημένος, προσδοκώμενος. Πηγαίνει κανείς στον κινηματογράφο για ζωντανή εμπειρία, γιατί ο κινηματογράφος, αντίθετα από τις άλλες τέχνες, διευρύνει, μεγαλώνει και πυκνώνει την εμπειρία, αλλά και την επεκτείνει σημαντικά. Ταρκόφσκι


Η κινηματογραφική αίθουσα είναι ένα είδος ναού, είναι εκκλησία.
Η πρώτη φορά είναι πάντοτε η δεύτερη, η ζωή μετά…
Δεν έχει σημασία από πού ξεκινάς, αλλά πού θέλεις να φτάσεις!
Το πιο δύσκολο είναι πάντα να βρεις τον δρόμο, προκειμένου να αφηγηθείς μια ιστορία.
Ζωή είναι το ταξίδι, το ταξίδι είναι σπίτι. Μπασό


Το θέμα του δοκιμίου «Άνω βυθός» του Κυριάκου Μαργαρίτη, είναι η απαρχή της διαδρομής, η στιγμή της απόφασης.
Γενέτειρά του Φίλιππου Κουτσαφτή είναι η Ζαγορά Πηλίου. Δεν είχε μεγάλους στόχους. Κατέβηκε από το Πήλιο και πήρε τους δρόμους… Ο προορισμός μας το νόημα του κινηματογράφου, το νόημα της ανθρώπινης κίνησης (βάδισμα, ανάσα, ματιά), είναι βέβαια η ένωση με τον κόσμο. Να γιατί κατέβηκε ο Κουτσαφτής από τα βουνά και πήρε τους δρόμους και να ποιον δρόμο πήρε: «Όποιος αποφασίζει να γίνει σκηνοθέτης θέτει σε κίνδυνο όλη την υπόλοιπο ζωή του και υπόλογος είναι μόνο ο ίδιος». Ταρκόφσκι


Κάθε άνθρωπος έχει μια προίκα στη ζωή του. Η δική του ήταν αυτές οι δεκαεφτά πασχαλιές που πέρασε στη Ζαγορά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, λέει ο Κουτσαφτής. Το Πάσχα θα πει πέρασμα, δρόμος, οδός διαφυγής. Δηλαδή: Δεύτε λάβετε φως εκ του ανέσπερου φωτός… Για αυτό σβήνουν τα φώτα στο σινεμά…
Ο λόγος που ξεκίνησε ο Κουτσαφτής να κάνει αυτά τα πράγματα ήταν για να μπει στη διαδικασία για την απόκτηση γνώσης, ήθελε να μάθει μέσα από την διαδικασία. Ένεκεν θεωρίας, θέας, θωριάς. Να γιατί πήγε αυτός ο άνθρωπος δυσμάς, να γιατί περιηγείται στα χαλάσματα ,στα ερείπια και τους τάφους ψάλλοντας: ίδοντες φως εσπερινόν… Η Εσπερία εκβάλλει στο Χάραμα. Ο οπερατέρ μαθαίνει ότι τη δύση, την ώρα του σούρουπου, την αποκαλούν magic hour ή magic moment.
Αγόρασε στην Αθήνα, το 1968, μια φτηνή φωτογραφική μηχανή αλλά δεν ήξερε τι να φωτογραφίσει. Ανέβηκε στον λόφο του Στρέφη και φωτογράφιζε τα δέντρα. Ο χρόνος θέλει χρόνο να φανερωθεί…
Αν κάνεις το πρώτο βήμα, κάθε απόσταση είναι… κοντά!


Ο διάσημος σκηνοθέτης Φίλιππος Κουτσαφτής είναι πλέον δοσμένος ψυχή τε και σώματι στη δουλειά του. Η εργατικότητά του και η προσήλωση στην τέχνη του υπήρξε αναντίρρητη. Είναι αυστηρός, απόμακρος, φανατικός με την ακρίβεια, τα δευτερόλεπτα, την λεπτομέρεια και τη συνέπεια. Είναι πολύ εργατικός. Για τον ρεαλισμό του και για όλο τον τρόπο εργασίας του που είναι μιαν επιστήμη ακριβείας, ο ίδιος την ονομάζει μεταγραφή: «Η τέχνη ό,τι και να είναι, έχει την ανάγκη της μεταγραφής. Αν μείνεις στο επίπεδο της περιγραφής, δεν κάνεις τίποτα. Όποια ιδέα και να έχεις πρέπει να τη μεταγράψεις στη γλώσσα σου».
Η τέχνη δεν είναι μόνο παρατήρηση, αλλά και υπέρβαση, ρόλος της είναι να δίνει πνευματικό όραμα στην πραγματικότητα. Ο Κουτσαφτής δεν αρκείται σε μιαν απλή αντανάκλαση του κόσμου επειδή ξέρει ότι κάτι τέτοιο συνιστά παραμόρφωση. Ο καθρέφτης του κινηματογράφου (της τέχνης εν γένει) οφείλει να είναι μεταμορφωτικός, να αποκαθιστά τον κόσμο στο αρχαίο κάλλος.
Η καλλιτεχνική εικόνα είναι πάντοτε μετωνυμία, όπου το ένα υποκαθιστά το άλλο, το μικρό υποκαθιστά το μεγάλο. Ο καλλιτέχνης, όταν θέλει να μιλήσει για κάτι ζωντανό, χρησιμοποιεί κάτι πεθαμένο, όταν θέλει να μιλήσει για το άπειρο, δείχνει το πεπερασμένο. Υποκατάσταση… Το άπειρο δεν μπορεί να γίνει ύλη, αλλά μπορούμε να δημιουργήσουμε την ψευδαίσθηση του απείρου: την εικόνα. Στον πάτο του άωτου κωνικού κυπέλλου, η σπείρα που υποκαθιστά τον γαλαξία της Ανδρομέδας δηλώνει επίσης ότι η αλήθεια δεν είναι ποτέ γυμνή, γυμνό είναι το μάτι που τη διακρίνει τις νύχτες του Αυγούστου. Η γύμνια εδώ σηματοδοτεί την αγνότητα.


Ο σκηνοθέτης Φίλιππος Κουτσαφτής είναι ένας γενναίος. Το έργο του είναι η φαρμακεία της μελαγχολίας. Η ονειρική υφή της πραγματικότητας ταιριάζει στις ταινίες του Κουτσαφτή. Αυτή είναι βέβαια η αληθινή υφή της πραγματικότητας, ο ονειρικός και πένθιμος ρεαλισμός της ζωής.
Ο Κουτσαφτής είχε το ταλέντο του ρημαγμένου ανθρώπου. Ο ρημαγμένος άνθρωπος είναι ελεύθερος και ενθουσιώδης. Η λαλιά του έχει δοθεί στην κατάφαση. Η ματιά του στο θάμβος.
Η «Αγέλαστος πέτρα» του πήρε δέκα χρόνια, άλλα έξι το «Αρκαδία, χαίρε». «Το να αφιερώνω», λέει ο σκηνοθέτης, «τόσα χρόνια βοηθά τη δική μου ανεπάρκεια». Η αφιέρωση του Κουτσαφτή μοιάζει με τη μοναστική αναχώρηση, είναι μια ασκητική. Κάνει δηλαδή «ένα σινεμά μοναχικό», πολύ μοναχικό, πολύ κουραστικό, με πολλή στενοχώρια, κατάθλιψη… «Η γνήσια καλλιτεχνική έμπνευση» γράφει ο Ταρκόφσκι, «είναι πάντοτε μαρτύριο για τον καλλιτέχνη, σε βαθμό που κινδυνεύει θα΄ λεγα η ζωή του. Η υλοποίηση της ισοδυναμεί με τεράστιο σωματικό άθλο. Έτσι συνέβαινε πάντοτε, παρά την εσφαλμένη λαϊκή αντίληψη ότι εμείς απλώς καθόμαστε και διηγούμαστε παμπάλαιες ιστορίες βγαίνοντας μπρος το κοινό σαν γιαγιούλες με φακιόλι στο κεφάλι και πλεχτό στα χέρια για να του πούμε κάθε λογής παραμύθια, με κύριο στόχο να το διασκεδάσουμε».


Ο Φίλιππος Κουτσαφτής είναι και αρχαιολόγος. Η αρχαιολογία είναι σχεδόν συνομήλικη με τον κινηματογράφο, υπάρχει μεταξύ τους συνέργεια, στον εντοπισμό του χρόνου και τη φύλαξή του.
Τον Φίλιππο Κουτσαφτή τον έχουν αποκαλέσει «επίμονο κηπουρό» του ελληνικού σινεμά.
Ο Κουτσαφτής είναι ο σκηνοθέτης που γράφει ο ίδιος τα κείμενα.
«Μια ταινία», λέει ο Κουτσαφτής, «δεν είναι μονάχα η ευκολία να την κατασκευάσεις. Μια ταινία το μεγαλύτερο μέρος της, είναι να βρεις τον δρόμο, τον τρόπο να την αφηγηθείς. Αυτό είναι το δύσκολο». Όλα είναι υπόθεση βλέμματος…
Μικρές και μεγάλες του ταινίες είναι: «Μια ζωή σε θυμάμαι να φεύγεις», «Σεμνών θεών», «ΤΟ.ΡΑ.ΚΕ» (Πανοπλία ή θώρακας στη Γραμμική Β΄), «Μια μέρα με τον Μίνωα», «Αγέλαστος πέτρα», «Αρκαδία χαίρε», «Ζάκρος», «Ελευσίνιοι».
Επί 38 χρόνια (από το 1987) μαζεύει υλικό, κάνει γυρίσματα (χρόνος και βάσανο) για την ταινία του στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου, στο ανατολικό άκρο της Κρήτης. Πρόκειται για την πιο βασανιστική ταινία του Κουτσαφτή.
Η Ζάκρος, στραμμένη στη θάλασσα, ήταν η οδός για τα Δωδεκάνησα, την Αφρική και την Κύπρο. Την αποκαλούσαν πύλη της Κρήτης προς την ανατολική Μεσόγειο. Η Ζάκρος ήταν ένα κατώφλι. Εκεί έζησαν οι Μινωίτες. Η γεωγραφία ορίζει τη μοίρα του τόπου και των ανθρώπων του. Πόλη και πρόσωπα.


Ο Φίλιππος Κουτσαφτής επίμονα φωτογραφίζει τα δεντράκια στου Στρέφη, τους σταυρούς στην ακτή της Κρήτης. Ένα έναστρο θαλασσινό κοιμητήρι. Ένας άνω βυθός.
Στη Ζάκρο βρέθηκαν χιλιάδες σκουτελάκια (Άωτα Κωνικά Κύπελλα). Ήταν τροχήλατα, άβαφα και η χρήση τους για τα πάντα. Ο σπάγκος καθώς το τράβηξε, άφησε στον πάτο του κυπέλλου μιαν ελλειπτική σπείρα. Είναι το αποτύπωμα του χρόνου που χρειάστηκε για να ξεκολλήσει απ΄τον τροχό. Μπορούμε να την αντιπαραβάλουμε με μιαν άλλη σπείρα που μπορούμε να δούμε, τη σπείρα της Ανδρομέδας. Είναι ο πιο κοντινός μας γαλαξίας. Απέχει από μας μόνο δυόμιση εκατομμύρια έτη φωτός. Είναι το μόνο εξωγαλαξιακό σώμα, ορατό δια γυμνού οφθαλμού.


Το 2021 ο Κουτσαφτής, ζήτησε από τον Κύπριο συγγραφέα του βιβλίου, Κυριάκο Μαργαρίτη, αν μπορούσε να βοηθήσει. Βασικά τα κείμενα της ταινίας τα έγραφε ο ίδιος ο Κουτσαφτής. Ήθελε να βοηθήσει ο Μαργαρίτης στην αφήγηση της ταινίας. Να γράψουνε μαζί τα κείμενα για τη Ζάκρο. Αυτό που απαιτούσε η συνεργασία με τον Κουτσαφτή ήταν η εκμάθηση της γλώσσας του σινεμά. Ο Μαργαρίτης παλιότερα, είχε συντάξει κάποια σενάρια, οπότε δεν θα μπέρδευε τη λέξη με την εικόνα. Ήταν μια αρχή.
Ήξερε ο Μαργαρίτης ότι για την ανεπάρκεια των λέξεων θα αντιστάθμιζαν οι εικόνες του Φίλιππου. Ο συγγραφέας γράφει σημειώσεις, εντυπώσεις, τίτλους-κλειδιά, δείκτες και σχόλια για τα κείμενα της ταινίας του Φίλιππου Κουτσαφτή περί τις ανασκαφές στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου. Ο Μαργαρίτης περιηγείται σαν ίσκιος ονείρου στο ζων όνειρο του Φίλιππου. Στο ακρογιάλι της Ζάκρου ο Φίλιππος Κουτσαφτής έδειξε στον Κυριάκο Μαργαρίτη τον κόσμο όπως είναι στ΄ αλήθεια, ένα κόσμημα.
Η ηθική ιδέα της ταινίας είναι η προτροπή του Ευαγγελίου, της αγάπης προς τους εχθρούς.
Επί 45 χρόνια, ο Φίλιππος Κουτσαφτής, επέδειξε ακλόνητη αφοσίωση στην τέχνη του και στην εξερεύνηση των άπειρων δυνατοτήτων και δύναμης της εικόνας. Η όλη σκηνογραφική του αντίληψη είναι πολύ υψηλής αισθητικής, επιτρέπει δε τη μετάβαση από τη μιαν εποχή στην άλλη: οι χρόνοι ποικίλλουν, τα επεισόδια είναι ένα συνεχές πήγαινε-έλα στον χρόνο, το προσδοκώμενο είναι ο χρόνος να «παγώνει» κατά σημεία και να επανέρχονται οι εικόνες, τα θεάματα της ζωής, τα «φαντάσματα» του παρελθόντος και οι προοπτικές του μέλλοντος σε μιαν άτακτη λούπα επαναληπτικότητας.
Να ο δρόμος -της Ζάκρου, της Αρκαδίας, της Ελευσίνας, της Αίγινας, ο δρόμος του Φίλιππου Κουτσαφτή. Πρέπει να αρχίσουμε την ταινία! Την καλύτερη ταινία όλων των εποχών.


Όσον αφορά τον Κυριάκο Μαργαρίτη από αυτή την συνεργασία ούτε λογοτέχνης, ούτε σκηνοθέτης έγινε. Ζει στη μεριά του κοινού, που όλο χαρά στο θερινό σινεμά απλώς μασά ηλιόσπορο. Και μένει και μαγιά, τόσα μάγια και θαύματα, το όνειρο που ονειρεύεται τη ζωή του καθώς τη ζει..
CUT TO LIGHT.
Διαβάζοντάς το βιβλίο αυτό, γνωρίσαμε αναπάντεχες πτυχές της ζωής και του χαρακτήρα ενός από τους μεγαλύτερους Έλληνες σκηνοθέτες του 20ού αιώνα. Γνωρίσαμε όμως και ένα άντρα ευαίσθητο και θαρραλέο, με οξεία ματιά και λογοτεχνικό ταλέντο, που ξεγυμνώνει την ψυχή του χωρίς να καταφεύγει σε… «εκδηλώσεις υπερβολικού συναισθηματισμού».
Είναι ένα ειλικρινές και σπαρακτικό βιβλίο.
Ένας ύμνος στον κινηματογράφο, ένας ύμνος στη σκηνοθεσία, ένας ύμνος στον σκηνοθέτη Φίλιππο Κουτσαφτή, ένας ύμνος στη Λογοτεχνία.
Πρόκειται για Αριστούργημα.


Ο Κυριάκος Μαργαρίτης γεννήθηκε στην Κύπρο το 1982. Το 1998 εξέδωσε το πρωτόλειο Ο Γιωρκής ο Καρπασίτης. Το 2002 βρέθηκε στην Αθήνα για σπουδές κλασικής και νεοελληνικής φιλολογίας. Την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Νέου Λογοτέχνη στην Κύπρο, για τη συλλογή διηγημάτων Μικροί ερωτικοί θρήνοι. Έχει εκδώσει οχτώ παιδικά βιβλία (2001-2011) και πέντε μυθιστορήματα (2006-2013), και έχει δημοσιεύσει διάφορα άρθρα και δοκίμια για την ελληνική και ξένη λογοτεχνία. Από το 2014 συντάσσει ένα πολύτομο μυθιστόρημα υπό τον γενικό τίτλο Νέα Κρόνακα. Από το 2017 συνεργάζεται με το Κέντρο Τεχνών Κίμωνος, με κείμενα για τη ζωγραφική, τα κόμικς και το animation. Τα μυθιστορήματα Κρόνακα και Εννέα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος. Από τις εκδόσεις Επιστροφή κυκλοφορούν τα δοκίμια Ύψιστο σκουλήκι. Η αγωνία του Νίκου Καρούζου και Αχαλίνωτο κάλλος. Η εκλογή του Τ.Κ. Παπατσώνη. Τα δοκίμια Φοντάνα Αμορόζα, Το μεγάλο ελληνικό μυθιστόρημα και Πρωτάτο κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave