Άμος Όζ (Κλάουσνερ)
Εκδόσεις: Καστανιώτης
Μετφρ: Σιμπή Ιακώβ

Πρόκειται για ένα “μεγάλο” βιβλίο όσον αφορά τον αριθμό σελίδων (736) αλλά και ως προς τη θεματική του, το οποίο απαιτεί εμβριθή, σχολαστική ανάγνωση, με τελική όμως ανταμοιβή την “ηδύτητα της ανάγνωσης”.

Δεν θεωρείται αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα καθώς περιέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία σε μορφή ημερολογίου και μύχιους συλλογισμούς του γράφοντος, στοιχεία που καλούν τον αναγνώστη να γίνει κοινωνός της γέννησης και της προοδευτικής ωρίμανσης ενός μικρού παιδιού αλλά και ενός κράτους (του Ισραήλ) .

Από τον τίτλο ακόμη γίνονται αντιληπτά τα διλήμματα και οι διπλοί προβληματισμοί του συγγραφέα. Η αγάπη της μητέρας του από τη μία -την έχασε όταν ο ίδιος ήταν δώδεκα ετών με δραματικό τρόπο- και οι σκοτεινοί διχασμοί της ενηλικίωσής του από την άλλη, καθορίζουν σε δεύτερο πάντα επίπεδο όλη του την ζωή.

Αντιθετικά στοιχεία όπως αγάπη και κακία, ζωή και θάνατος, όνειρα και πραγματικότητα, ειρήνη και πόλεμος, ελπίδα και απογοήτευση διαπνέουν όλο το κείμενο καθώς με αυτά διαχρονικά πλάστηκε η ιστορία του Ισραήλ. Έτσι διπλά ήταν τα οράματα, διπλή και η απογοήτευση του λαού του. Από την μία η Ευρώπη που τους κατεδίωκε και τους εξόντωνε και από την άλλη η Παλαιστίνη που τους απογοήτευε. Γενιές επί γενεών ορφανοί και απάτριδες.
Η γέννηση του κράτους του Ισραήλ ήταν δύσκολη υπόθεση και ο συγγραφέας έζησε και “ένιωσε στο πετσί” του όλη αυτή τη διαδικασία. Η ιδεολογία του ίδιου για το θέμα ήταν φιλειρηνική και ανθρωπιστική, προσανατολισμένη στην δίκαιη, κατά την άποψή του, λύση της δημιουργίας δύο ξεχωριστών κρατών για Εβραίους και Παλαιστίνιους.

Με μοναδική δεξιοτεχνία αφηγείται την καθημερινότητα του νέου Ισραήλ, τις ανθρώπινες σχέσεις, τις οικογενειακές, καθώς και τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε η μητέρα του στο μεγάλωμά του.
Σαν σύγχρονος παραμυθάς αφηγείται το μακραίωνο ιστορικό παρελθόν των Εβραίων και το συνδέει με το μικρό σύγχρονο παρόν τους με μοναδικό τρόπο! Μας δίνει ένα εκπληκτικό μάθημα ιστορίας με μία απολαυστική αφήγηση μπρος-πίσω κρατώντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο ως το τέλος!
Χρησιμοποιεί συχνά στην αφήγηση επαναλήψεις για την καλύτερη κατανόηση, που όμως γίνονται ευχάριστα αποδεκτές, ακριβώς επειδή γίνονται χαμηλότονα και διακριτικά.
Στολίζει την γραφή του με όμορφο, θολό, υπαινικτικό χιούμορ που συχνά είναι αυτοσαρκαστικό.
➖[…γύρω από τη μικρή φαλάκρα του είχε ένα αμφιθέατρο μαύρων μαλλιών.]

Διαλέγει μία μία τις λέξεις για να αποτυπώσει γραπτά την σκέψη του και την ζωηρή του φαντασία. Έχει μεγάλο απόθεμα από αυτές καθώς από μικρό παιδί αγαπούσε πολύ τη μελέτη. Το σπίτι τους γράφει, ξεχείλιζε από βιβλία.
➖[Τα βιβλία ήταν το λεπτό νήμα που συνέδεε το “υποβρύχιό” μας με τον έξω κόσμο.]

Σε όλο το κείμενο διαφαίνεται η αγάπη και ενασχόλησή του με τη “συγκριτική λογοτεχνία”, απόρροια της εντατικής μελέτης λογοτεχνών και ιστορικών συγγραφέων κλασικών και σύγχρονων.
Κάποιες φορές επιτρέπει στον εαυτό του λυρικά “ξεσπάσματα” όπως η περιγραφή ενός ηλιοβασιλέματος:
➖[Ο ήλιος έδυσε, αλλά το στερέωμα δεν λέει να παραιτηθεί από τον ήλιο. Απέσπασε την ουρά του μανδύα του και μετράει τα λάφυρα του. Χιτώνας με ποικίλες μαρμαρυγές του πορτοκαλί, με περιδέραιο από πρασινωπές λάμψεις και φωτοστέφανο γαλαζομενεξεδί, χιτώνας με εύθραυστες ασημένιες ρίγες σαν τις διαθλόμενες γραμμές που σχηματίζει κάτω από το νερό ένα γρήγορο κοπάδι ψαριών. Μετά γεμίζει από ρόδινες μενεξεδένιες και πρασινολεμονί σπίθες και μετά ο χιτώνας γίνεται κόκκινος και μετά μαύρο βελούδο και εγώ ο ξαπλωμένος ανάσκελα στο χώμα αιωρούμαι, απορροφιέμαι και πέφτω με ορμή και βουτάω σαν πέτρα στο βελούδινο βυθό.]

Και όταν αναλογίζεται τα ασαφή όρια της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας γράφει:
➖ [Η φύση των ενστίκτων είναι από τη φύση καλή αλλά η κοινωνία τα διαφθείρει ή είναι κακά και σκοτεινά εκ γενετής αλλά η παιδεία υπό όρους μπορεί να εκλεπτύνει;]

Ή όταν ταλανίζεται από την αυστηρή εβραϊκή ηθική:
➖[Λίγη κακία και ο άνθρωπος γίνεται κόλαση για τον άνθρωπο. Λίγη συμπόνια, λίγη ανθρωπιά και ο άνθρωπος γίνεται παράδεισος για τον άνθρωπο.]

Το μεγαλείο του συγγραφέα είναι ευδιάκριτο σε όλο το κείμενο, τόσο ώστε να δυσκολεύεται κάποιος να καταγράψει με αντάξια λόγια την αναγνωστική του εμπειρία.
Ένα εξαιρετικό, επικό μυθιστόρημα που είναι συνάμα συγκινητικό και τρυφερό σαν παιδική εξομολόγηση. Μια ιστορία, μέρος της παγκόσμιας Ιστορίας, γραμμένη από την πένα ενός ανθρώπου που βίωσε ο ίδιος και οι γονείς του τα γεγονότα με τραγικό τρόπο.

Από το οπισθόφυλλο:
“Αν σας μένουν δύο μέρες μόνο να ζήσετε, ένα πράγμα πρέπει να κάνετε για να πεθάνετε χωρίς ενοχές: να διαβάσετε αυτό το βιβλίο.” La Repubblica.


Βιογραφικό
Ο Άμος Οζ, ο μεγαλύτερος ίσως ισραηλινός συγγραφέας της εποχής του, γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1939. Πριν ασχοληθεί με τη συγγραφή και τη δημοσιογραφία εργάστηκε επί πολλά χρόνια σε ένα κολλεκτιβοποιημένο αγρόκτημα (κιμπούτς). Συμμετείχε ενεργά, επί μία εικοσαετία, στην πολιτική ζωή του Ισραήλ, ως μέλος διαφόρων ειρηνιστικών κινημάτων. Είχε εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα, πολιτικά δοκίμια και παιδικά βιβλία. Τα γνωστότερα μυθιστορήματά του είναι: “Ο Μιχαέλ μου” (το μυθιστόρημα που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του Ισραήλ), “Το μαύρο κουτί”, “Η γυναίκα που γνώρισα”, “Φίμα”, “Νύχτα στο Τελ Κένταρ”, “Η ίδια θάλασσα” και “Ιστορία αγάπης και σκότους”. Έχει λάβει διεθνή λογοτεχνικά βραβεία και διακρίσεις ειρήνης, μεταξύ των οποίων το Βραβείο Λογοτεχνίας Χολόν και το γερμανικό Βραβείο Ειρήνης 1992. Ζούσε με την οικογένειά του στην πόλη Αράντ του Ισραήλ. Έφυγε από τη ζωή στις 28 Δεκεμβρίου 2018, σε ηλικία 79 ετών.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave