Σκέψεις για το μυθιστόρημα της Μαριάννας Τσαντίλη «Σαν ψίθυρος στην έρημο» από την Ιουλία Ιωάννου
«Πώς διαγράφονται οι κουρασμένες σκιές, το στίγμα της απουσίας, η γεύση της ερημιάς;»
«Πώς αντιμετωπίζεις τη συνειδητοποίηση του ανύπαρκτου και της πλάνης; Πώς διακινδυνεύεις να κάνεις έστω ένα βήμα προς το μέλλον, όταν τα πόδια σου ακουμπούν πάνω στο κενό που στήριζε τη ζωή σου μέχρι σήμερα;»
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα αμείλικτα ερωτήματα που απάντηση δεν βρίσκουν στο εξαιρετικό μυθιστόρημα «Σαν ψίθυρος στην έρημο» της Μαριάννας Τσαντίλη! Και δεν βρίσκουν απάντηση, γιατί όταν αφήνεσαι να σε παρασύρει η ζωή, τα γεγονότα, οι φόβοι, τα πρέπει μιας κοινωνίας φιλύποπτης, ιδιοτελούς, με φαρισαϊκές διαθέσεις και ψεύτικο υπόβαθρο, τότε δεν ξέρεις απλά πώς να αντιδράσεις, πώς να απαντήσεις…
Χρειάζεται χρόνος, ο πόνος της ψυχής καλύπτει το σωματικό πόνο, η μοναξιά τυλίγει σαν κουβάρι τις μέρες, τους μήνες, τα χρόνια, χωρίς τίποτα ουσιαστικά να μπορεί να αλλάξει, να επιτρέπεται να αλλάξει.
Οι μνήμες δεν έχουν χρόνο, οι ευχάριστες αναμνήσεις σβήνουν στο πέρασμα του χρόνου, η ηρωίδα συνηθίζει σε μια κατάσταση σταθερή, υπακούει, βολεύεται όσο μπορεί να βολευτεί. Δεν γνωρίζει αν μπορεί να δραπετεύσει από τον σφιχτό κλοιό που έχει γύρω της. Η μοναδική της διέξοδος είναι η αναπάντεχη εργασία που προκύπτει εντελώς ξαφνικά, που της επιτρέπει να νιώθει ότι προσφέρει, ότι είναι σημαντική σε κάτι, σε μια χώρα που η γυναίκα έχει υποδεέστερο ρόλο.
Η συνειδητοποίηση ότι υπάρχει ο έρωτας στη ζωή, κάτι που είχε ξεχάσει, κάτι που ποτέ δεν επεδίωκε, έρχεται να ταράξει την ύπαρξή της. Είναι όμως όλα όπως δείχνουν ή όπως θα ήθελε να είναι; Νοοτροπίες που διδάχτηκαν από την κούνια οι σκληροί άντρες της Αραβίας δεν τους αφήνουν να χαρούν, να ερωτευτούν, να προσφέρουν χαρά, γιατί θεωρούν ότι κάποια συναισθήματα και πράξεις δεν είναι προνόμιο δικό τους.
Ό,τι λείπει στον άνθρωπο το δημιουργεί με τη φαντασία του. Το μεγεθύνει ή το συρρικνώνει ανάλογα. Και ύστερα το πιστεύει.
Η αγάπη μιας μάνας όμως δεν μπορεί να βάλει πάνω από το παιδί της τίποτα και κανέναν, ούτε έρωτες, ούτε πρέπει μιας σαθρής και ψεύτικης κοινωνίας.
Όταν η επανάσταση αρχίσει, όταν φουντώσει το αίσθημα της δικαιοσύνης, της διεκδίκησης να ζήσει, τότε βρίσκει και ανθρώπους που αξίζουν να λέγονται φίλοι, να λέγονται άνθρωποι, να προσφέρουν…
«Έτσι γίνεται πάντα. Αφήνουμε πίσω μας… σβήνουμε από τη μνήμη μας… και στο τέλος μαθαίνουμε να ζούμε και ν’ αντέχουμε».
«Αν δεις ότι κάτι δεν έχει τη δύναμη να σφραγίσει για πάντα τη ζωή σου, μην ξανακλάψεις γι’ αυτό».
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της συγγραφέως, τα μαγευτικά τοπία που περιγράφει, οι σκέψεις και τα συναισθήματα που κατακλύζουν τις σελίδες, σε υποβάλλουν με τέτοιο τρόπο που συμπάσχεις μαζί της, πονάς, αγανακτείς, ζητάς τη λύτρωση και την κάθαρση!
Η ευτυχία και η δυστυχία δεν καταγράφονται, ούτε σημειώνονται για να κρατηθούν στη μνήμη. Απλά αφήνεσαι στη δίνη τους.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Το «Σαν ψίθυρος στην έρημο» είναι η ιστορία μιας νέας γυναίκας που ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε και ακολούθησε έναν Άραβα στη χώρα του. Γίνεται όμως η αφορμή να παρουσιαστούν οι τεράστιες πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στους δύο λαούς. Η ηρωίδα ζώντας σ’ ένα άγνωστο περιβάλλον, γίνεται μάρτυρας και κοινωνός καταστάσεων που ποτέ δεν είχε υποψιασθεί στο παρελθόν.
Ο συγγραφικός φακός εστιάζει σ’ αυτά που, μόνο αν κάποιος έχει τα μάτια ανοιχτά και το μυαλό χωρίς προκαταλήψεις, μπορεί ν’ αντιληφθεί. Στους αθέατους κινδύνους που ελλοχεύουν πίσω από τις φαινομενικά απλές καταστάσεις. Στις επαναλαμβανόμενες λεπτομέρειες, που μετατρέπονται σε εφιάλτες. Στα ασήμαντα που γίνονται σημαντικά, όταν υποχρεούται να τα εντάξει στην καθημερινή της ζωή. Στα συνταρακτικά γεγονότα που τη σημάδεψαν. Στον τρόπος ζωής που βιαίως της επέβαλλαν και που, στην πραγματικότητα, την ακύρωνε ως γυναίκα, αλλά και ως ανθρώπινη ύπαρξη. Στον αγώνας της για δικαίωση κι αξιοπρέπεια, ερχόμενη σε ανοιχτή σύγκρουση με μια κοινωνία εσωστρεφή, κλειστή και καχύποπτη μπροστά σε κάθε τι διαφορετικό.
Στην νοοτροπία που καταδικάζει τα ανθρώπινα συναισθήματα και δεν διστάζει να συνθλίψει όσα άτομα νιώθουν την ανάγκη να δραπετεύσουν από το ασφυκτικό περιβάλλον που τους κυκλώνει, κάνοντας την ανατροπή, με οποιοδήποτε κόστος, ακόμα και την ίδια τους τη ζωή ή τη ζωή των αγαπημένων τους. Υμνεί όμως συγχρόνως και καταστάσεις, όπως ο σεβασμός προς τον πατέρα και τους ηλικιωμένους, το δέσιμο και την υποστήριξη των οικογενειών, την υπεράσπιση των αδυνάμων και των ορφανών, καταστάσεις που η μοντέρνα ζωή έχει διαγράψει από το μυαλό πολλών.
Το βιβλίο παρουσιάζει επίσης μια κοινωνική τοιχογραφία της εποχής ανάμεσα στο ’73 και στο ’82. Είναι οι χρονιές που χαρακτηρίσθηκαν από μεγάλα γεγονότα, που η δράση τους περιπλέκεται με την προσωπική ζωή της ηρωίδας, αναδεικνύοντας την πραγματική πραγματικότητα αυτών των χωρών και όχι την οπτική των ειδήσεων, καθώς αποτελεί συγχρόνως κι ένα οδοιπορικό στις επικίνδυνες περιοχές του Ισραήλ, της Παλαιστίνης, της Συρίας και του Ιράκ, την εποχή που φλέγονται από τους πολέμους.
