Συγγραφέας του βιβλίου «Το ξύπνημα των μαγεμένων» – Εκδόσεις «Πηγή»
Ένα μνημείο που κάποτε κοσμούσε το κέντρο της Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια αποξηλώθηκε βίαια για να τεμαχιστεί και να μεταφερθεί στη Γαλλία, ενέπνευσε τη Φανή Μέλφου – Γραμματικού στο μυθιστόρημά της, μέσα από το οποίο μαθαίνουμε για τις… Μαγεμένες. Τα γλυπτά που κοσμούν το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης και ίσως λίγοι γνωρίζουμε την ύπαρξή τους. Μόνο που αυτά τα γλυπτά δεν είναι τα αυθεντικά. Είναι πιστά αντίγραφα. Ας ελπίσουμε το βιβλίο της, πράγματι, να εντείνει τους ψιθύρους, ώστε να γίνουν γρήγορα κραυγές και τα μνημεία να επιστρέψουν στον τόπο που τα δημιούργησε. Γιατί όσο πιστά και να είναι τούτα τα αντίγραφα, πάντα θα παραμένουν… αντίγραφα. «Οι Μαγεμένες είναι ένα σύμβολο για την πόλη μας, κάτι σαν τον Λευκό Πύργο, σαν τα Κάστρα και τις βυζαντινές εκκλησίες, που πρέπει όλοι να γνωρίζουν», σημειώνει στο Vivlio-life η συγγραφέας.
Το μυθιστόρημά σας έχει ως περίγραμμα τα βυζαντινά χρόνια. Είναι, πράγματι, μια εποχή συναρπαστική που έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς. Σίγουρα έχει γοητεύσει και εσάς. Πότε αποφασίσατε να τοποθετήσετε εκεί τους ήρωές σας;
Ήταν Σεπτέμβριος του 2015, όταν πρωτοαντίκρισα τα αντίγραφα των «Μαγεμένων» σε μια μεγάλη αίθουσα της ΔΕΘ. Στάθηκα να τα παρατηρώ, γοητευμένη με τις αποτυπωμένες στο ψυχρό μάρμαρο εκφράσεις των συναισθημάτων τους. Θυμός, λύπη, αγανάκτηση, ικανοποίηση ή υποταγή ζωγραφισμένες ολοκάθαρα στα πρόσωπά τους, ζωντάνευαν το μύθο που τις συνόδευε. Ένα δεύτερο στοιχείο που με καθήλωσε ήταν η φυσική τους κίνηση που δημιουργούσε την εικόνα ζωντανών όντων έτοιμα να βαδίσουν, να χορέψουν, να πετάξουν ή να τρέξουν. Και τα ιμάτιά τους να παρακολουθούν την κίνηση σαν να τα κινεί ελαφρύς άνεμος. Τις παρατηρούσα συνεπαρμένη από την ομορφιά τους, όταν ένοιωσα να με καλούν σε αγώνα. Ήταν σαν να μου έλεγαν: «Γράψε για εμάς, πες στον κόσμο την ιστορία μας, και ζήτησε την επιστροφή των γνήσιων ειδώλων μας στην πατρίδα.»
Ήταν ένα δύσκολο συγγραφικό εγχείρημα να ταξιδέψετε, να νιώσετε έντονα συναισθήματα, να μπείτε τελικά στο πετσί ανθρώπων μιας τόσο μακρινής εποχής;
Καθόλου δύσκολο εγχείρημα. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, με ρίζες βαθιές μέχρι την αρχή της ιστορίας της, αναθρεμμένη σε περιβάλλον με το βυζαντινό στοιχείο κυρίαρχο στα μνημεία, τις εκκλησίες και τα αρχαιολογικά ευρήματα, η ενασχόλησή μου με το Βυζάντιο έμοιαζε με φυσική συνέπεια.
«Μαγεμένες». Μνημειώδη γλυπτά που πήραν την ονομασία αυτή από μια λαϊκή παράδοση χωρίς, όμως, ιστορική βάση. Πόσα και ποια είναι αυτά τα γλυπτά;
Τα γλυπτά των «Μαγεμένων» που διασώθηκαν είναι τέσσερα, με διπλή όψη. Κάποιοι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν πως υπήρχαν ακόμη τρία που χάθηκαν στο διάβα του χρόνου.
Τα ονόματά των γλυπτών που σήμερα βρίσκονται στο μουσείο του Λούβρου είναι τα εξής: Γανυμήδης και Μαινάδα, Διόσκουρος και Διόνυσος, Αύρα και Αριάδνη, Νίκη και Λήδα.
Ποιος δημιούργησε τις «Μαγεμένες» και γιατί τους έδωσε αυτό το όνομα;
Το όνομα «Μαγεμένες» οφείλεται στον μύθο που τις συνοδεύει, σύμφωνα με τον οποίο οι ανάγλυφες μορφές των πεσσών ήταν κάποτε άνθρωποι ζωντανοί που ισχυρά μάγια τους έκαναν να χάσουν την ανθρώπινη υπόσταση και να μαρμαρώσουν.
Πόσους αιώνες πρέπει να γυρίσουμε πίσω για να τις πρωτοσυναντήσουμε;
Πρέπει να γυρίσουμε δεκαοκτώ αιώνες πίσω για να τις πρωτοσυναντήσουμε, μια και οι περισσότεροι μελετητές τοποθετούν το μνημείο κατά την εποχή των τελευταίων Αντωνίνων και των Σεβήρων (220 – 230 μ Χ.).
Ποιο σημείο και ποιο μνημείο της Θεσσαλονίκης κοσμούσαν πριν λεηλατηθούν;
Το μνημείο με τις «Μαγεμένες» βρισκόταν κάπου ανάμεσα στην Παναγία Χαλκέων, τα λουτρά «Παράδεισος» και στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Για την χρησιμότητά του υπάρχουν πολλές απόψεις. Κάποιος Ιταλός αρχαιολόγος υποστηρίζει πως ήταν τα προπύλαια ενός σταδίου. Ένας άλλος τα βλέπει σαν υπολείμματα θριαμβικής αψίδας κι ένας τρίτος τα παρουσιάζει ως τα ερείπια αρχαίου ανάκτορου, που είναι και η πιο λογική ερμηνεία.
Πότε και με ποιον τρόπο φυγαδεύτηκαν από τη Θεσσαλονίκη στο Μουσείο του Λούβρου;
Φυγαδεύτηκαν από τον Γάλλο παλαιογράφο, Εμμανουήλ Μίλλερ, όταν τον Νοέμβριο του 1864, με άδεια της Οθωμανικής Κυβέρνησης αποξήλωσε βίαια το μνημείο αφού πρώτα το τεμάχισε. Φόρτωσε ύστερα τα γλυπτά στο πλοίο ‘Τρουίτ’ και τα μετέφερε στη Γαλλία. Σήμερα, το μνημείο που φιλοξενεί τις Μαγεμένες μετά από μία παραποιημένη αναστήλωσή του και με ύψος που φθάνει μόλις το 1\3 του πραγματικού, βρίσκεται σε μία αίθουσα του Μουσείου του Λούβρου.
«Παράλληλες ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, ιστορικά γεγονότα, αναφορές σε τελετές μαγείας, μαζί με λεπτομερείς περιγραφές της αρπαγής των Μαγεμένων από Γάλλο παλαιογράφο», διαβάζω. Δώστε μας κάποια από τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που θα συναντήσουμε στο βιβλίο σας.
Τα ιστορικά σημεία του βιβλίου είναι πολλά. Θα διαλέξω τα πιο σημαντικά ξεκινώντας με την σφαγή επτά χιλιάδων νέων στον ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης κατά διαταγή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, το 390 μ. Χ. Συνεχίζω με την αποτυχημένη επιδρομή των Αβάρων και Σλάβων το 604 μ Χ. κατά της Θεσσαλονίκης από την ξηρά και τη θάλασσα, στέκομαι στην ευτράπελη επίσκεψη του Επισκόπου Λουτπράνδου στην αίθουσα του Θρόνου στην Κωνσταντινούπολη και τελειώνω με την επίσκεψη του ιστορικού Αγκονίτη στην Θεσσαλονίκη το 1541.
Από τον 20ο αιώνα βρισκόμαστε στον 3ο και 4ο αιώνα. Στη συνέχεια ταξιδεύουμε στο χρόνο για να φθάσουμε στο 390, το 412, το 604 μ.Χ και να βρεθούμε στον 10ο αιώνα. Και από εκεί στο 837 για να διανύσουμε το διάστημα από το 12ο – 15ο και 17ο αιώνα για να καταλήξουμε στον 21ο αιώνα. Τι έπρεπε να προσέξετε κατά τη συγγραφή ώστε να μην χαθεί ο αναγνώστης μέσα σ’ αυτό το ενδιαφέρον αλλά δύσκολο χρονικό ταξίδι;
Συνδετικός κρίκος όλων αυτών των φαινομενικά άσχετων χρονικά γεγονότων ήταν οι «Μαγεμένες», που αν και μαρμαρωμένες συμμετείχαν νοερά στα γεγονότα της πόλης, στενοχωριόνταν όταν συνέβαινε μια καταστροφή, χαίρονταν με την πρόοδο στις τέχνες, το εμπόριο και την αργυροχρυσοχοϊα και έκαναν προσπάθειες να παρηγορήσουν τους απελπισμένους με ένα φευγαλέο χαμόγελο ή ένα ενθαρρυντικό ψίθυρο.
Διαβάζοντας το οπισθόφυλλο αυτό που εντυπωσιάζει είναι ο απελπισμένος έρωτας της βασίλισσας της Θράκης με τον βασιλιά Αλέξανδρο. Γιατί χαρακτηρίζετε απελπισμένο αυτόν τον έρωτα;
Ένας έρωτας είναι απελπισμένος όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα να έχει το επιθυμητό τέλος, όταν ο ερωτευμένος ξέρει πως οι συνθήκες δεν του επιτρέπουν να κάνει όνειρα για το μέλλον και όταν νοιώθει πως δεν υπάρχει έξοδος από τον λαβύρινθο που βρίσκεται. Ανάλογη ήταν η περίπτωση της Θυάδας, με σύζυγό ένα σκληρό και ζηλότυπο βασιλιά κι εραστή ένα φιλόδοξο, νεαρό βασιλιά, με τα μοναδικά του ενδιαφέροντα να περιστρέφονται γύρω από τις πολεμικές νίκες και τις νέες εδαφικές κατακτήσεις.
Και τώρα θα πρέπει να μας εξηγήσετε τη σχέση των Μαγεμένων με τον Μέγα Αλέξανδρο και τη Θυάδα…
Η απάντηση βρίσκεται στο «Ξύπνημα των Μαγεμένων» όπου περιγράφω την συνομιλία δυο φοιτητών της Αρχαιολογίας που βρίσκουν ασυμβίβαστες τις χρονολογίες μεταξύ των ιστορικών δεδομένων και του μύθου των Μαγεμένων:
«Πώς γίνεται οι «Μαγεμένες» να χρονολογούνται από τους αρχαιολόγους τον 3ο μ Χ. αιώνα και ο μύθος να αναφέρεται στον Μεγαλέξανδρο που όλοι γνωρίζουμε ως έζησε τον 4ο π. Χ. αιώνα;» ρωτά ένας φοιτητής.
«Η εξήγηση είναι απλή» του απαντά ο άλλος, «αν σκεφτούμε πως πίσω από το μύθο κρύβεται ένας άλλος βασιλιάς με το ίδιο όνομα. Είναι γνωστό πως στα λαϊκά τραγούδια και παραμύθια πολλές φορές η ιστορία μπερδεύεται με τον μύθο, ο χρόνος γίνεται αόριστος και κάποιες φορές πρωθύστερος. Ξεκινώντας με αυτή τη βάση μπορούμε να υποθέσουμε πως ο βασιλιάς του μύθου δεν είναι ο Μεγαλέξανδρος αλλά ο Αλέξανδρος Σεβήρος που νίκησε τον βασιλιά των Περσών Αρταξάρη το 231 μΧ. στην πόλη Νίσιβι της Περσίας. Μια νίκη που ο ελληνορωμαϊκός κόσμος ταύτισε με την εποποιία του Μεγαλέξανδρου».
Όπως όλοι καταλαβαίνουμε ο παραπάνω διάλογος ρίχνει φως στο μυστήριο της σχέσης της Θυάδας με τον Μεγαλέξανδρο και αποδεικνύει την φανταστική προέλευση του μύθου.
Βιβλία σαν τα δικά σας έρχονται να μας θυμίσουν πως σπουδαίες αρχαιότητες βρίσκονται στα Μουσεία του κόσμου για να τις θαυμάζουν οι ξένοι, αντί να έρχονται να τα θαυμάζουν οι ξένοι στον τόπο τους. Στον τόπο μας. Στην Ελλάδα…
Δυστυχώς πολλά αγάλματα και μνημεία της αρχαίας Ελλάδας βρίσκονται σε ξένα χέρια, με πιο γνωστό το παράδειγμα των Καρυάτιδων. Ας μην απελπιζόμαστε, ο Θεός της Ελλάδας θα βοηθήσει να επιστρέψουν κάποτε στον τόπο τους. Ήδη κάποιοι ψιθυρίζουν την επιστροφή τους. Εύχομαι οι ψίθυροι να γίνουν γρήγορα κραυγές και τα μνημεία να επιστρέψουν στον τόπο που τα δημιούργησε.
Γιατί να μας αρκεί, άραγε εμάς τους Έλληνες, η επιστροφή των αγαλμάτων με τη μορφή πιστών αντιγράφων;
Φυσικά, δεν ικανοποιεί κανένα η επιστροφή αντιγράφων. Αποτελούν όμως ένα αισιόδοξο βήμα. Είναι οι «ψίθυροι» που κάποτε θα γίνουν «κραυγές».
Πόσοι από εμάς τους Θεσσαλονικείς που βαδίζουμε έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, πιστεύετε πως γνωρίζουμε ότι τα συγκεκριμένα αγάλματα είναι οι Μαγεμένες και πολύ περισσότερο την ιστορία τους;
Για να είμαι ειλικρινής φοβάμαι πως λίγοι γνωρίζουν την ιστορία των «Μαγεμένων». Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο έγραψα το βιβλίο με την ιστορία τους. Οι Μαγεμένες είναι ένα σύμβολο για την πόλη μας, κάτι σαν τον Λευκό Πύργο, σαν τα Κάστρα και τις βυζαντινές εκκλησίες, που πρέπει όλοι να γνωρίζουν.
«Θα κάνουμε υπομονή, κάποτε, με χρόνια και καιρούς θα ζωντανέψουμε, το είπε ο μάγος Θαβώρ», λέει ο Διόνυσος στη Θυάδα… Έχετε έστω μία ελπίδα πως κάποτε με χρόνια με καιρούς οι Μαγεμένες αλλά και όλοι υπόλοιποι θησαυροί του ελληνικού πολιτισμού θα πάρουν το δρόμο της επιστροφής για την πατρίδα;
Κάποτε τα γλυπτά θα επιστρέψουν στον τόπο μας, γιατί είναι ένα δίκαιο αίτημα που κανείς δεν αμφισβητεί. Το πότε θα συμβεί αυτό κανείς δεν το ξέρει. Ας ελπίζουμε πως θα γίνει σύντομα.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
«Ο έρωτας λοιπόν ξεπερνά τα εμπόδια», μονολόγησε η βασίλισσα της Θράκης Θυάδα και ευθύς η μορφή του βασιλιά της Μακεδονίας Αλέξανδρου, πρόβαλε πανέμορφη και απαιτητική, να της υπόσχεται πράξεις ανόσιες και αμαρτωλές. Τι της συνέβαινε λοιπόν; Είναι ερωτευμένη με τον βασιλιά; Ναι, είναι ερωτευμένη και δεν αντέχει να περιμένει άλλο, θα πάει να τον βρει. Το πυκνό σκοτάδι και η απόλυτη σιωπή δεν την τρομάζουν. «Εμπρός ακολουθήστε με!» φωνάζει στις θεραπαινίδες. Μπρος η Θυάδα, πίσω οι θεραπαινίδες βαδίζουν σιωπηλές στην ανοιχτή στοά, όταν μια γοερή κραυγή σκίζει τη νυχτερινή ησυχία: «Βοήθεια, χάνομαι!»
«Τρέξτε, η βασίλισσα κινδυνεύει», φώναξε η Λήδα. «Φοβάμαι», έβγαλε γοερή κραυγή η Νίκη. « Η βασίλισσα είναι ακίνητη σαν άγαλμα και άσπρη σαν το μάρμαρο. Ο μανδύας της κοκαλωμένος κι αυτός, σταμάτησε να ανεμίζει». «Βοήθεια… Βοήθεια… Βοήθεια…» ακούστηκαν φωνές απελπισίας και μετά σιωπή, η σιωπή του θανάτου.
Ο απελπισμένος έρωτας της βασίλισσας της Θράκης για τον βασιλιά Αλέξανδρο, με περίγραμμα τα βυζαντινά χρόνια, είναι ο χώρος που κινείται το μυθιστόρημα «Το ξύπνημα των Μαγεμένων». Μέσα από παράλληλες ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, ιστορικά γεγονότα, αναφορές σε τελετές μαγείας και λεπτομερείς περιγραφές της αρπαγής των Μαγεμένων από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμμανουήλ Μίλλερ, ζωντανεύει η εικόνα μιας εποχής όπου κυριαρχούν οι προκαταλήψεις, ο φόβος και οι δεισιδαιμονίες. Και μέσα σ’ όλα ο έρωτας να γιγαντώνει τη δύναμη της φύσης και την ανάγκη για ανανέωση.
Βιογραφικό
Η Φανή Μέλφου – Γραμματικού γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Πήρε πτυχίο από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ειδικεύτηκε στη Μικροβιολογία και μετεκπαιδεύτηκε στο Λονδίνο, στο Νοσοκομείο Χάμερσμιθ. Εκτός της Ιατρικής, ασχολήθηκε από τα νεανικά της χρόνια με τη Λογοτεχνία. Είναι παντρεμένη με τον Φίλιππο Γραμματικό, Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι μητέρα πέντε παιδιών. Το 2012, ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας και το Κέντρο Πολιτισμού και Βιβλίου Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της απένειμε Βραβείο για την πολύτιμη προσφορά της στα γράμματα και τον πολιτισμό.
Η συγγραφέας έχει εκδώσει ακόμα τα εξής μυθιστορήματα: Θεσσαλονίκη – Κρήτη (2003) – Πέρσα (2005) – Ο δρόμος που πήραμε (2006) – Σιωπηλή συμφωνία (2008) – Μισέλ, αγνώστου πατρός (2010) – Κομψές δολοπλοκίες (2011) – Ο 5ος απόγονος (2014) – Το μυστικό της καφέ βαλίτσας (2016) – Το σκοτάδι της αμνησίας (2018).
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.