David Diop
Εκδόσεις: Πόλις
Μετφρ: Αλεξάνδρα Κωσταράκου
Επίμετρο: Έφη Γαζή

Ο Νταβίντ Ντιόπ είναι ο πρώτος Γάλλος συγγραφέας που τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Booker 2021 για το δεύτερο μυθιστόρημά του με τίτλο “Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα“, του οποίου η έμπνευση γεννήθηκε από τις εμπειρίες του Σενεγαλέζου προπάππου του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. (Ο Ντιόπ δήλωσε ότι “Ποτέ δεν είπε τίποτα στη γυναίκα του, ή στη μητέρα μου για την εμπειρία του” και ότι οι πληροφορίες του είναι προϊόν έρευνας.)


Πρόκειται για βιβλίο με έντονο αντιπολεμικό και αντιρατσιστικό ύφος, βιβλίο-φόρος τιμής στους Αφρικανούς στρατιώτες που κυριολεκτικά σύρθηκαν στον πόλεμο και θυσιάστηκαν υπερασπιζόμενοι μία χώρα (Γαλλία) που δεν ήταν δική τους πατρίδα.
Οι λόγοι της στράτευσης, η ωφελιμιστική τακτική των Συμμάχων να στέλνουν την Μαύρη Δύναμη στην πρώτη γραμμή του πυρός προστατεύοντας τους λευκούς στρατιώτες και η κοινωνικοϊστορική διάσταση του θέματος, αναλύεται άριστα από την ιστορικό Έφη Γαζή που έγραψε το Επίμετρο του βιβλίου.


Ο Αλφά και ο Μαντέμπα ήταν φίλοι αδελφικοί από μικρά παιδιά. Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε ένα μικρό χωριό της Δ. Αφρικής η οποία ήταν Γαλλική αποικία. Όταν ξέσπασε ο Μεγάλος Πόλεμος κατατάχθηκαν στο στρατό ως “Σενεγαλέζοι τυφεκιοφόροι”.
Όταν ο Μαντέμπα τραυματίζεται βαριά έξω από το χαράκωμα, συναισθανόμενος ότι πλησιάζει το τέλος του, θερμοπαρακαλεί τον φίλο του να τον αποτελειώσει για να μην υποφέρει, όμως ο Αλφά αρνείται να τον “βοηθήσει” επικαλούμενος τις ηθικές αρχές του. Όταν ο Μαντέμπα μετά από λίγο σβήνει με έναν μαρτυρικό θάνατο, ο Αλφά οδηγείται σιγά-σιγά στην παράνοια και τελικά στην τρέλα από πόνο και ενοχές. Γεμάτος οργή αποφασίζει να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του παραβιάζοντας τους κανόνες του «ηθικού πολέμου». Από απλός “μαύρος στρατιώτης” γίνεται ο “δαίμονας” του οχυρού που περιφέρεται τις νύχτες μόνος χωρίς κάλυψη από τους συμπολεμιστές του και επιλέγει κάθε φορά ένα ανυποψίαστο θύμα με “γαλάζια μάτια” από απέναντι βασανίζοντάς το μέχρι θανάτου. Κατόπιν φέρνει πίσω στο οχυρό ως λάφυρα το ξένο όπλο και το χέρι που το κρατούσε. Στην αρχή κερδίζει τον θαυμασμό της ομάδας του αλλά όταν τα μακάβρια τρόπαια αρχίζουν να πληθαίνουν, οι σύντροφοί του περνάνε από τον θαυμασμό στον τρόμο πιστεύοντας ότι είναι τρελός ή μάγος.


Με απόφαση των ανωτέρων του μεταφέρεται στα μετόπισθεν για ιατρική παρακολούθηση. Εκεί ο γιατρός, προσπαθώντας να ξεπεράσει το εμπόδιο της διαφορετικής γλώσσας, του προτείνει να ζωγραφίσει τις αναμνήσεις του. Ο Αλφά θα αρχίσει να ζωγραφίζει κομμένα χέρια αλλά και το χωριό που γεννήθηκε βουλιάζοντας στη νοσταλγία και στο παρελθόν του.
Είναι εκπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας εμπιστεύτηκε το συγκλονιστικό αυτό ταξίδι του νου στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Αλφά παρασύροντας τους αναγνώστες να ταξιδέψουν μαζί του στο “οδοιπορικό της τρέλας”, να συμμετέχουν, να αγωνιούν και να προβληματίζονται όταν ο ίδιος προσπαθεί να βρει το όριο ανάμεσα στην ηθική και την βαρβαρότητα, την καλοσύνη και την απανθρωπιά.
Σταδιακά ο αναγνώστης κατανοεί πως ο πόλεμος στα χαρακώματα, “σ’αυτές τις πληγές της γης“, απορρυθμίζει ψυχικά και νοητικά τον άνθρωπο-πολεμιστή και τον οδηγεί στα πιο βαθιά σκοτάδια της ψυχής του και στη σχιζοφρένεια. Όλο αυτό το ταξίδι όμως γίνεται με έναν τρόπο μαγικό, σε μία απλή σχεδόν παιδική γλώσσα που μιμείται την μελωδία των προφορικών γλωσσών της Αφρικής, που ξεχειλίζει ποίηση και αλληγορίες, θλίψη και ενσυναίσθηση, γλώσσα που γίνεται παραληρηματική όταν αφηγείται τον παραλογισμό του πολέμου και την παρανοημένη σκέψη του μαύρου πολεμιστή.


Δυνατά μηνύματα του βιβλίου είναι αφενός, η δυσάρεστη συνειδητοποίηση ότι το κακό ελλοχεύει μέσα σε κάθε ανθρώπινη οντότητα περιμένοντας την κατάλληλη συνθήκη για να εκδηλωθεί είτε ως σκέψη, ως συμπεριφορά, ή πράξη και αφετέρου, το γεγονός ότι τις αφέγγαρες νύχτες εκεί στα σκοτεινά όταν το χρώμα του δέρματος γίνεται αόρατο, “όλα τα αίματα είναι μαύρα“.
Ένα βιβλίο ωδή στη φιλία, μία ιστορία εκδίκησης και τρέλας, μία ποιητική, παράξενη ιστορία για τη βαρβαρότητα του πολέμου και για τη νομιμότητα των σφαγών… Αλήθεια, η υπακοή στις εντολές αθωώνει τον δολοφόνο;
Ένα αξιοδάβαστο, υπέροχο βιβλίο που με γέμισε ευγνωμοσύνη για την τύχη του να μην έχω βιωματική εμπειρία πολέμου.

◾ Βιογραφικό
◾David Diop
Ο Νταβίντ Ντιοπ, σενεγαλέζικης καταγωγής, γεννήθηκε στο Παρίσι το 1966. Μεγάλωσε στη Σενεγάλη, όπου τελείωσε και το λύκειο. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στα Πανεπιστήμια της Τουλούζης και της Σορβόννης (Paris IV), όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Agrege της φιλολογίας, είναι αναπληρωτής καθηγητής της γαλλικής γραμματολογίας του 18ου αιώνα στο Πανεπιστήμιο του Πω, όπου διδάσκει παράλληλα γαλλόφωνη αφρικανική λογοτεχνία.
Έχει δημοσιεύσει το μυθιστόρημα με τίτλο “1989, l’ Attraction universelle”, όπως επίσης και τη μελέτη “Rhetorique negre au XVIIIe siecle”.
Το μυθιστόρημά του “Tη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα” τιμήθηκε με το βραβείο Γκονκούρ των μαθητών λυκείου (2018), το βραβείο Patrimoines (2018) και το βραβείο Strega Europeo στην Ιταλία (2019). Ήταν στις λίστες υποψηφιοτήτων για τα βραβεία Goncourt, Medicis, Femina, Renaudot, Βιβλιοπωλών του Νανσύ-Le Point και Αντρέ Μαλρώ.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave