Νίκος Παργινός: συνέντευξη στη Μαρία Τσακίρη

Συγγραφέας του βιβλίου Το χαμίνι της Οβριακής – Εκδόσεις Ψυχογιός

Στην Κέρκυρα του 1944 μας ταξιδεύει με το μυθιστόρημά του ο Νίκος Παργινός, τότε η Εβραϊκή κοινότητα του όμορφου νησιού, πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα σχεδόν παγκοσμίως σε αίμα, καθώς ένα μεγάλο κομμάτι της πάνω από το 90% μεταφέρθηκε στα κρεματόρια του Άουσβιτς. To χαμίνι της Οβριακής, κυκλοφορεί σε μια εξαιρετικά δραματική περίοδο, με τα μάτια όλου του κόσμου να είναι στραμμένα στην Μέση Ανατολή. Πώς βιώνει ο συγγραφέας τη συγκλονιστική αυτή συγκυρία; Όπως λέει στο Vivlio-life «με γεμίζει με φόβο, θλίψη, αποτροπιασμό, για τους χιλιάδες αμάχους, τα αθώα θύματα του πολέμου, τα παιδιά που πληρώνουν βαρύ τίμημα και πάνω στις πλάτες τους στήνεται ένα σκηνικό πολιτικών συμφωνιών και συμμαχιών με όλη την ανθρωπότητα να κρέμεται σε μια λεπτή κλωστή. Θλίβομαι που η ειρήνη δεν μπορεί να βρει θέση στον κόσμο μας…»

• Ας ξεκινήσουμε τη συνέντευξη γι αυτό το ενδιαφέρον ιστορικό μυθιστόρημα από τον τίτλο του. Ποιος είναι το χαμίνι δηλαδή ο αλητάκος που τριγυρνά στους δρόμους και πού βρίσκεται η συνοικία Οβριακή;
  Το χαμίνι, ο μικρός Γαβριάς των δρόμων, είναι ο Πίπης Κορφιάτης, ένα δωδεκάχρονο αλητάκι που ζει στα σοκάκια της Ορβιακής μαζί με άλλα ορφανά παιδιά. Είναι ο αφηγητής της ιστορίας του βιβλίου. Μέσα από τα μάτια του γινόμαστε μάρτυρες εκείνων των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν όχι μόνο την Κέρκυρα, αλλά την Ελλάδα και την Ευρώπη, καθώς τα γεγονότα πήραν τεράστιες διαστάσεις και αποτέλεσαν πρώτο θέμα στα ειδησεογραφικά πρακτορεία της εποχής. Θεώρησα πως έπρεπε να αναδείξω εκείνες τις γραφικές φιγούρες των δρόμων που διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο και αποτελούσαν κοινωνικό φαινόμενο με μεγάλες προεκτάσεις.
• Στην εισαγωγή σας διαβάζουμε την ρήση του Ιταλοεβραίου συγγραφέα και ποιητή Πρίμο Λέβι: «Καθένας είναι Εβραίος κάποιου άλλου». Ποια είναι η βαθύτερη έννοια αυτής της πρότασης;
  Το βιβλίο μιλάει για τις διακρίσεις, για τους διαχωρισμούς, για τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που έπαιξαν και συνεχίζουν δυστυχώς ακόμα και σήμερα να παίζουν καθοριστικό ρόλο. Η ρήση του Πρίμο Λέβι, καταδεικνύει πως πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα υπόκειται τη βάσανο του διαχωρισμού, είτε λόγω των θρησκευτικών προκαταλήψεων, είτε λόγω ράτσας και καταγωγής, είτε λόγω της κοινωνικής του θέσης, είτε λόγω των σωματικών ή διανοητικών του δυνατοτήτων. Ήθελα να ξεκινήσω το βιβλίο με αυτή τη ρήση για να δώσω το στίγμα που θα κινείται το πνεύμα του επισημαίνοντας πόσο επίκαιρο παραμένει ακόμα και σήμερα.
• Κέρκυρα 9 Ιουνίου 1944. Έχετε πει πως η Εβραϊκή κοινότητα της Κέρκυρας πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα σχεδόν παγκοσμίως σε αίμα καθώς ένα μεγάλο κομμάτι της πάνω από το 90% μεταφέρθηκε στα κρεματόρια του Άουσβιτς. Να μιλήσουμε με νούμερα;
  Από τους 1.800 περίπου Κερκυραίους Εβραίους που εκτοπίστηκαν από τους ναζιστές και τους συνεργάτες τους την 9η Ιουνίου του 1944 κατέληξαν στα κρεματόρια του Άουσβιτς τα 1.680, ενώ διασώθηκαν λιγότεροι από 120 που επέστρεψαν μετά από χρόνια στο νησί. Ελάχιστοι Εβραίοι του νησιού μπόρεσαν να διαφύγουν και να κρυφτούν στην περιφέρεια και στα χωριά. Όταν έληξε ο πόλεμος είχαν απομείνει στο νησί 187 Εβραίοι, ενώ σήμερα η Κοινότητα αριθμεί 60 μόνο μέλη. Μην ξεχνάμε ότι στα τέλη του 19ου αιώνα η Εβραϊκή Κοινότητα της Κέρκυρας ήταν μια από τις μεγαλύτερες στον ελλαδικό χώρο αριθμώντας περισσότερες από 7.500 ψυχές.
• Ωστόσο, τα γεγονότα σε βάρος των Εβραίων ξεκινούν λίγο νωρίτερα και το βιβλίο σας μας δίνει μια καλή ευκαιρία να τα μάθουμε όσοι δεν τα γνωρίζουμε. Ας ταξιδέψουμε στον χρόνο και ας σταματήσουμε στο 1891. Τότε που ξεκινούν όλα…
  Ακριβώς. Το 1891 ένα μεγάλο κομμάτι της Εβραϊκής Κοινότητας του νησιού, περισσότερο από το ένα τρίτο της, φεύγει προς άλλες πολιτείες για να προστατευτεί από το μένος του όχλου. Τον Απρίλη του 1891, ένα στυγερό φονικό, μιας μικρής 8χρονης εβραιοπούλας, θα αποτελέσει την αιτία και την αφορμή για να ξεσπάσουν αιματηρά επεισόδια που κράτησαν περισσότερους από τρεις μήνες. Η Εβραϊκή συνοικία της Κέρκυρας αποκλείστηκε, καθώς με αφορμή το φονικό κοινωνικές και πολιτικές ομάδες επιχείρησαν να χειραγωγήσουν κατάλληλα το πλήθος. Έτσι, είχαμε 25 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες, περιουσίες κατεστραμμένες και λεηλατημένες, ανθρώπους να πεθαίνουν από αρρώστιες και πείνα, ενώ τα επεισόδια μεταλαμπαδεύτηκαν και στα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου, τη Λευκάδα, τη Ζάκυνθο. Ένας στυγερός φόνος αποτέλεσε την αφορμή να αναβιώνουν επικίνδυνα στερεότυπα και προκαταλήψεις, η θρησκευτική μισαλλοδοξία και ο φανατισμός να μετατρέψουν μια ειρηνική κοινωνία σε πεδίο μάχης Αυτά τα θλιβερά επεισόδια παρουσιάζονται στο βιβλίο και γινόμαστε μάρτυρές τους μέσα από την αφήγηση του χαμινιού που έκπληκτο και σοκαρισμένο προσπαθεί να καταλάβει όσα συμβαίνουν.
• Ο θάνατος της Ρουμπίνας Σάρδα 132 χρόνια μετά παραμένει ανεξιχνίαστος. «Αυτό το ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα που προκάλεσε διχόνοια και στοίχησε σε τούτο τον τόπο, μια ιστορική πραγματικότητα που αποφεύγουμε να συζητάμε, να αξιολογούμε, να αναψηλαφούμε», γράφετε. Μήπως θα ήταν αλλιώς τα πράγματα αν συζητούσαμε, αξιολογούσαμε και αποφασίζαμε να αναψηλαφήσουμε την ιστορία;
  Η ιστορία μας χαρίζει απλόχερα μαθήματα τα οποία όμως δυστυχώς δεν αξιοποιούμε. Κυρίως, όταν έχουμε να κάνουμε με σκοτεινές και μαύρες στιγμές της ιστορίας, κυρίως όταν τα γεγονότα φέρνουν στο προσκήνιο μια επιλήψιμη στάση από την κοινωνία προτιμούμε να τα κρύβουμε κάτω από το χαλί και να μην τα επαναφέρουμε στο προσκήνιο. ΤΟ ΧΑΜΙΝΙ ΤΗΣ ΟΒΡΙΑΚΗΣ μας υπενθυμίζει τέτοιες καταστάσεις, όχι για να ξαναφέρει στο προσκήνιο ρητορικές μίσους, αλλά για να μας καταστήσει σαφές πόσο επιζήμιες αποδείχθηκαν αυτές για τον τόπο. Έχουμε χρέος να επιστρέφουμε σε οδυνηρά γεγονότα, να τα συζητάμε, να βγάζουμε συμπεράσματα από αυτά, όχι για να αλλάξουμε την ιστορία που έχει ήδη γραφτεί, αλλά για να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τις αδυναμίες μας, να βελτιωθούμε ως κοινωνία και να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον, χωρίς στερεότυπα και μισαλλοδοξίες που είναι δεδομένο πως τροφοδοτούν το μίσος, τη βία, την τρομοκρατία, τον πόλεμο.
• Από την δολοφονία του κοριτσιού, μέχρι την Τελική Λύση της Κέρκυρας και το Ολοκαύτωμα, πολλά συναισθήματα διακατέχουν τον αναγνώστη. Ποια ήταν όμως τα δικά σας συναισθήματα, περιγράφοντας όλον αυτόν τον πόνο;
  Το βιβλίο ακροβατεί σε ένα τεντωμένο σχοινί, καθώς είναι δύσκολο να περιγράψεις τέτοια σοκαριστικά γεγονότα και παράλληλα να κάνεις ελκυστικό το δημιούργημά σου για τον αναγνώστη. Κάθε βιβλίο για μένα είναι και ένα ταξίδι, ένα διαφορετικό ταξίδι που με βελτιώνει πρώτα από όλα ως άνθρωπο. Με τους ήρωες και τους χαρακτήρες του βιβλίου βιώνω καταστάσεις και επιχειρώ να μεταφέρω τους αναγνώστες μου εκείνα τα συναισθήματα που γεννήθηκαν και μέσα μου καθώς εξερευνώ τα ιστορικά δεδομένα και βλέπω τις προεκτάσεις και την επιρροή τους πάνω στους πρωταγωνιστές των ιστοριών μου. Πέρα από την θλίψη, την οργή, την αγανάκτηση, τον πόνο, την οδύνη που γεννιούνται μέσα από αυτά τα γεγονότα, αυτό που διαπερνά κάθε ιστορική πτυχή του βιβλίου ως συναίσθημα είναι η αγάπη, εκείνο το συστατικό που διαχρονικά έχει γίνει το εφόδιο για την ανθρωπότητα να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο και συγκυρία. Με τούτο το εφόδιο λοιπόν, επιχείρησα κι εγώ να γεμίσω τις σελίδες του δημιουργήματός μου, να αντιπαραθέσω ανθρωπισμό, αλληλεγγύη, αλτρουισμό, να δώσω ελπίδα ακόμα και μέσα στις πιο σκοτεινές στιγμές που περιγράφω.
• Επιλέξατε την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, μιας ιστορίας που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Νιώσατε κι εσείς ένας εκ των πρωταγωνιστών που πλαισιώνουν την ιστορία;
  Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο αποτελεί ίσως το καλύτερο εργαλείο για να εντάξεις τον αναγνώστη στο επίκεντρο των γεγονότων. Ήθελα ο αναγνώστης να ταυτιστεί με το χαμίνι, να βιώσει μαζί του κάθε στιγμή της ιστορίας του, να γίνει αυτόπτης μάρτυρας της ίδιας της ιστορίας μέσα από τις εξιστορήσεις του. Παράλληλα, δεν σας κρύβω, πως με τούτο το τέχνασμα μπόρεσα κι εγώ ως συγγραφέας να επικεντρωθώ στα συναισθήματα και τις παρενέργειες των γεγονότων πάνω στον ήρωά μου και να μπορέσω να περάσω ακόμα πιο εύκολα όλα όσα βίωσε.
• Υπάρχει μια συγκλονιστική συγκυρία. To χαμίνι της Οβριακής, κυκλοφορεί σε μια εξαιρετικά δραματική περίοδο, με τα μάτια όλου του κόσμου να είναι στραμμένα στην Μέση Ανατολή. Πώς την βιώνετε;
  Έχετε απόλυτο δίκιο. Για ακόμα μια φορά βλέπουμε το μίσος, οι θρησκευτικές μισαλλοδοξίες, ο φανατισμός να επηρεάζουν καταστάσεις και να γίνονται ο μανδύας κάτω από τον οποίο κρύβονται πολιτικές επιδιώξεις και οικονομικά συμφέροντα που δυστυχώς καθορίζουν τις εξελίξεις εκεί, στη Μέση Ανατολή. Το βιβλίο γίνεται επίκαιρο όσο ποτέ. Δεν σας κρύβω, πως ετούτη η κρίση με γεμίζει με φόβο, θλίψη, αποτροπιασμό, για τους χιλιάδες αμάχους, τα αθώα θύματα του πολέμου, τα παιδιά που πληρώνουν βαρύ τίμημα και πάνω στις πλάτες τους στήνεται ένα σκηνικό πολιτικών συμφωνιών και συμμαχιών με όλη την ανθρωπότητα να κρέμεται σε μια λεπτή κλωστή. Μα παράλληλα, θλίβομαι και για τον κόσμο που φέραμε τα παιδιά μας, καθώς η πρόοδος που θεωρούμε πως έχουμε επιτύχει ως κοινωνία είναι επίπλαστη, εικονική, αφού δεν μπορεί να αποφύγει τις συρράξεις και τον πόλεμο που γεννά τόσα πολλά κακά. Θλίβομαι που η ειρήνη δεν μπορεί να βρει θέση στον κόσμο μας και που την ώρα που χιλιάδες άμαχοι πεθαίνουν στις επάλξεις των μαχών, εμείς ζούμε κι αναπνέουμε έχοντας στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας τον εικονικό κόσμο που μας προσέφερε απλόχερα η τεχνολογία.
• Νίνα Βιτάλ. Πρώτη αναγνώστρια του βιβλίου σας αλλά και αστείρευτη – όπως – γράφετε έμπνευση για σας. Θα είχε ενδιαφέρον να μας μιλήσετε γι’ αυτή τη γυναίκα.
  Η Νίνα Βιτάλ αποτέλεσε σύμμαχό μου κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου. Ξέρετε, πολλές φορές, αναζητώ πρόσωπα να με συντροφεύσουν σε ένα λογοτεχνικό ταξίδι, πρόσωπα που θα αποτελέσουν αστείρευτη πηγή έμπνευσης αλλά και καθοριστικούς συμπαραστάτες με τις συμβουλές και τις παραινέσεις τους. Η Νίνα, που βίωσε η οικογένειά της το Ολοκαύτωμα και διατηρεί ακόμα νωπές μνήμες από εκείνες τις εποχές, είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος που μέσα στο καθαρό βλέμμα της συνάντησα όλη την Οβριακή. Μέσα στα μάτια της αποτυπώνεται η θλίψη, ο πόνος, η οδύνη, μα και ο αγώνας, η θέληση και η πίστη, όλα ετούτα που περιγράφονται μέσα στο βιβλίο να μην ξεχαστούν αλλά να γίνουν μια έγγραφη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Η φιγούρα της Νίνας αποτέλεσε για εμένα ουσιαστική πηγή έμπνευσης και την ευχαριστώ θερμά για τη βοήθεια και τη συμπαράσταση σε τούτο το ταξίδι.
• Τη συναντήσατε ή μιλήσατε μαζί της μετά την 7η Οκτωβρίου 2003;
  Η πρώτη συνάντηση έγινε περίπου τρία χρόνια πριν, όταν ήδη είχα ξεκινήσει να γράφω το βιβλίο, όταν συγκέντρωνα ιστορικό υλικό για να τεκμηριώσω το δημιούργημά μου. Παρότι τη γνώριζα, μέσα από τη έντονη δράση της, δεν είχα την τιμή να την γνωρίζω προσωπικά. Πήρα το θάρρος να επικοινωνήσω μαζί της, γιατί θεώρησα πως θα μπορούσε να με βοηθήσει και αποδείχθηκε τελικά πως είχα δίκιο. Οι μαρτυρίες της Νίνας, τα όσα εισέπραττα από τις αναγνώσεις της, η καθοδήγησή της, αλλά και η συμπαράστασή της ήταν καθοριστική.
• Πώς είναι σήμερα η Εβραϊκή Συνοικία της Κέρκυρας; Έχει κρατήσει κάτι από τη σαγήνη εκείνων των χρόνων;
  Η Οβριακή δέχθηκε απανωτά χτυπήματα, χτυπήματα που αφορούσαν τόσο τον πληθυσμό της όσο και τον ίδιο τον ιστό της. Μην ξεχνάμε πως από τους βομβαρδισμούς και τον πυρπολισμό της Κέρκυρας του 1943, καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος των κατοικιών και των καταστημάτων της. Μεγάλο κομμάτι της παραμένει και σήμερα να ορθώνεται και να αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο. Άλλα σπίτια έχουν επισκευαστεί, κάποια παραμένουν ακόμα ερείπια, να μας θυμίζουν εκείνες τις εποχές, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι της εμπορικής ζωής της πόλης, με καταστήματα, εμπορικές επιχειρήσεις, εστιατόρια και καφετέριες συνεχίζει να ζει και να αναπνέει στα σοκάκια της αναδύοντας πάντα ένα ιδιαίτερο άρωμα που είναι σμιλεμένο με τα χαρακτηριστικά που όλα αυτά τα χρόνια εντρύφησαν σε αυτήν οι Εβραίοι της Κέρκυρας.

Λίγα λόγια για το βιβλίο
Κέρκυρα 1891. Η στυγερή δολοφονία ενός οχτάχρονου κοριτσιού στην εβραϊκή συνοικία συνταράσσει την Ευρώπη. Ο χαμός της εβραιοπούλας παροξύνει τα πνεύματα στο νησί του Ιονίου και γίνεται το έναυσμα για να ξεσπάσουν ζοφερά επεισόδια, που διατρανώνουν την ανθρώπινη κτηνωδία. Μέσα στη γενικευμένη αναταραχή, μια ομάδα χαμινιών παλεύει απέναντι σε στερεότυπα, θρησκευτικά πάθη και προκαταλήψεις, θέλοντας να διασώσει την αλήθεια και να περισώσει την ανθρωπιά.
Κέρκυρα 1944. Η εβραϊκή κοινότητα του νησιού σχεδόν αφανίζεται από τους ναζιστές, με την ανοχή της τοπικής κοινωνίας και των Αρχών, στο πλαίσιο της αποκαλούμενης Τελικής Λύσης, το αποκορύφωμα της δίωξης των Εβραίων και βασικό συστατικό του Ολοκαυτώματος. Ωστόσο ένα ιερό χρέος φωτίζει τη ζωή μέσα στον όλεθρο, ενώ όλα προοιωνίζονται την καταστροφή.
Κέρκυρα 2008. Ένα ξεχασμένο χειρόγραφο στην Οβριακή γίνεται η αφορμή να ξεδιπλωθεί το χρονικό αυτής της περιπλάνησης στα μάτια μιας ανυποψίαστης γυναίκας, η οποία αναζητά απαντήσεις για το οικογενειακό της παρελθόν. Μια διαδρομή σε θολά μονοπάτια, από τον ανεξιχνίαστο μέχρι σήμερα φόνο της μικρής Ρουμπίνας έως την παιδική υπόσχεση των χαμινιών και το Ολοκαύτωμα.

Βιογραφικό
Ο Νίκος Παργινός γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1971. Σπούδασε στο Τμήμα Μηχανολόγων & Αεροναυπηγών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Κρεμάλα (2005), Με τον έρωτα περνάει ο καιρός με τον καιρό ο έρωτας (2009), Το τάγμα της ελπίδας (2011), Ο κανόνας της ορθής γωνίας (2014) και Το Σταυροδρόμι των Ηρώων (2019) και το Νησί της Σωτηρίας (2022), τη συλλογή διηγημάτων Ο σκαλιστής των μπαστουνιών (2016), το αφήγημα Φάρος ζωής (2017). Ζει μόνιμα στην Κέρκυρα, είναι παντρεμένος κι έχει μια κόρη κι έναν γιο.

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save