Συγγραφέας του βιβλίου «Γράμματα στη μαμά» – Εκδόσεις Βακχικόν

Ένα βιβλίο με αναμνήσεις που κοιμόταν βαθειά μέσα της και τίποτα δεν προμήνυε ότι θα ξαναγύριζαν, έγραψε η Τώνια Σαμαρά. Όταν το ολοκλήρωσε αντιλήφθηκε πως ο διάλογος της ηρωίδας της είναι σε μεγάλο βαθμό ένας διάλογος δικός της με την ίδια της τη ζωή και τους κοντινούς της ανθρώπους. Όπως λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας «Εν τέλει έκανα μια μεγάλη γνωριμία με τον εαυτό μου». Τι θέλει να κρατήσουμε από τα «Γράμματα στη μαμά»; «Ήθελα να βάλω τον αναγνώστη σε ένα ιδιαίτερο κλίμα και να νιώσει δυνατά κάποιες συναισθηματικές καταστάσεις. Αυτό μπορεί να το πετύχει μόνον η λογοτεχνία». «Η Έλμα παρέμενε ένα κορίτσι με αφέλεια, περιέργεια και αγάπη προς τη ζωή. Με αγάπη προσεγγίζει τα δράματα της ζωής της και με αγάπη τους ανθρώπους της. Και αυτό θα ήθελα να κρατήσετε».

  • Τo εξώφυλλο του βιβλίου σας είναι μια τρυφερή ασπρόμαυρη εικόνα. Μια χαμογελαστή μητέρα, που κρατά στην αγκαλιά της τη μικρή της κόρη. Υπάρχει κάτι, ωστόσο, στο πρόσωπο του παιδιού που κάτι προμηνύει κι αυτό το κάτι μάλλον είναι άσχημο…
    Θα ήθελα να τα περιγράψω διαφορετικά. Το εξώφυλλο αυτού του τελευταίου μου βιβλίου είναι ένα πρώιμο αλλά εκφραστικότατο μολύβι του αδερφού μου, του ζωγράφου Γιώργου Γεωργιάδη, ο οποίος αποδίδει αριστοτεχνικά τις διαφορετικές εκφράσεις στα πρόσωπα. Η μάνα χαμογελά αδιόρατα, βεβιασμένα. Το βλέμμα μας όμως το αρπάζει η ματιά του μικρού κοριτσιού. Στο σκαφτικό πρόσωπο δυο θεόρατα μάτια μας ατενίζουν με αγωνία απορημένα, σχεδόν έκπληκτα, ότι κάτι πρέπει να μάθουν, κάτι να τους πουν. Το μικρό κορίτσι κουβαλά ήδη ένα βαρύ παρελθόν και ανιχνεύει ένα άγνωστο παρόν, στην αγκαλιά της υπνωτισμένης του μαμάς.
  • Έλμα. Η ηρωίδα σας, που σήμερα είναι όπως μας λέτε, 92 χρόνων και προσπαθεί να αποκαλύψει την αλήθεια της δύσβατης και σκοτεινής ζωής της. Μπορείτε να μας δώσετε σε τίτλους τα κεφάλαια που τη συνθέτουν;
    Το γράψιμο με ελευθερώνει από τα «γιατί» που φορτώθηκα από μωρό με απίθανες απειλητικές αγωνίες και τρόμους. Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας τίτλος πολλών κεφαλαίων από την αρχή της ύπαρξής μου μέχρι σήμερα. Γιατί φυσικά υπάρχουν στην ιστορία της ζωής μου πολλοί σταθμοί με συγκλονιστικά γεγονότα που έζησα, με αξίες συναισθημάτων. Βέβαια πάντα ζούσα με κομμένη την ανάσα, με τον χαρακτήρα που είχα διαμορφώσει. Είμαι μια πραγματική και μια λογοτεχνική ύπαρξη.
  • Τι είναι αυτό που κάνει την Έλμα να διερευνήσει τα παιδικά της χρόνια και από ποια ηλικία ξεκινά;
    Η αόρατή μου αναπηρία μου έδινε ένα συνεχές ενδιαφέρον να βυθίζομαι συχνά όλο και πιο βαθειά στα ενδότερα τμήματα της ψυχής μου. Υπάρχει ίσως ένα ένστιχτο που αναφύεται «εγκεφαλικά» ως μια έξτρα προστασία μόλις πεθαίνει ο αδελφός μου. Ένα ζωικό ένστιχτο μικρό, όπως σε ένα μυρμήγκι, που δραστηριοποιείται ανάλογα με τις περιπτώσεις «ασυνήθιστων γεννήσεων». Με την γέννηση της διπλής ζωής αναδύεται ως ατομική άμυνα με τον θάνατο του δίδυμου αδελφού. Αυτή είναι η απάντηση υπό τις συνθήκες που ήρθαμε στη Γη.
    Δεν έχω μια τελική απάντηση για το πρωταρχικό κίνητρο των αναζητήσεών μου, όπως δεν έχω και μια απάντηση για το τι μας ολοκληρώνει στη ζωή. Στον καθένα είναι διαφορετικό το νόημα που δίνει στη ζωή του.
  • Υπήρχαν κεφάλαια ανοιχτά στη ζωή της. Εκκρεμότητες που τη βασάνιζαν. Θα βρει άραγε τη λύτρωση που επιζητά από παιδί;
    Τίποτα δεν προμήνυε ότι θα ξαναγύριζαν οι αναμνήσεις που κοιμόταν βαθειά μέσα της. Το τι θα επακολουθούσε, όπως γράφω κάπου και στο βιβλίο μου, δεν το ήξερε και δεν το φανταζόταν κανείς. Τώρα η Λύτρωση είναι ότι η αποκρουστική κούκλα δεν είμαι εγώ. Κατάφερα να αφαιρέσω την τεχνητή ύπαρξη. Η καθημερινότητα επίσης προσφέρει στιγμές λύτρωσης και παροδικής ευδαιμονίας. Κι ας παραμένουν πολλά κεφάλαια ανοιχτά.
  • «Η Έλμα χρειάστηκε να διανύσει όλη της τη ζωή για να φτάσει σε ένα λυτρωτικό μήνυμα για την ίδια και για τον αναγνώστη», διαβάζω στις σημειώσεις σας. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας κάτι από τη σκέψη σας;
    Νομίζω ότι είναι ένας συνδυασμός. Οι απαντήσεις που έχω δώσει εγώ και που μου έδωσε η ίδια η ζωή στα μεγάλα και βασανιστικά ερωτήματα που με συνόδευαν, συνταιριάζουν με μια ενεργητική και δημιουργική στάση ζωής. Θα έλεγα στον αναγνώστη, αυτό που είπα σε μια στιγμή που κινδύνευα να χάσω το μάτι μου και κυριευμένη από μεγάλο φόβο. «Ό,τι κι αν μου συμβεί θα κρατήσω τη λογική μου στο κέντρο του εγκεφάλου μου».
  • Ίσως είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ίσως η δομή επιστολογραφίας, όπως την έχετε αποδώσει, που μας φέρνει πολύ κοντά στην ηρωίδα σας. Σε ποιο βαθμό είναι αυτοβιογραφικό το μυθιστόρημά σας;
    Καρφωνόμουνα με τις σκέψεις μου σε τίτλους βιβλίων που αυτά που περιείχαν με άγγιζαν και τα επέλεγα. Έπαιρνα αυτούς τους δρόμους με τα «Γράμματα» που έγραφε ο Στέφαν Τσβάιχ, το «Κατηγορώ» του Εμίλ Ζολά, την «Αλληλογραφία» του Τόμας Μαν. Δεν σκόπευα όμως να γράψω ένα χρονικό. Ήθελα να βάλω τον αναγνώστη σε ένα ιδιαίτερο κλίμα και να νιώσει δυνατά κάποιες συναισθηματικές καταστάσεις. Αυτό μπορεί να το πετύχει μόνον η λογοτεχνία. Ο διάλογος της ηρωίδας μου είναι φυσικά σε μεγάλο βαθμό ένας διάλογος δικός μου με την ζωή μου και με τους ανθρώπους μου. Εν τέλει έκανα μια μεγάλη γνωριμία με τον εαυτό μου.
  • Είκοσι οκτώ επιστολές έχει στη διάθεσή του ο αναγνώστης. Ποιο είναι το συναίσθημα με το οποίο είναι φορτισμένος ο άνθρωπος που τις έγραψε;
    Αγωνία, θλίψη για όσα έγιναν αλλά και απέραντη αγάπη για τους ανθρώπους μου που παρελαύνουν στο βιβλίο μου.
  • Κατά την ανάγνωση, βλέπουμε να προβάλλονται έντονα παράλογα, αλλόκοτα και παράξενα γεγονότα από αφηγήσεις της μαμάς της ηρωίδας σας. Μοιραστείτε μαζί μας εκείνο το αλλόκοτο γεγονός που έσφιξε περισσότερο την ψυχή σας κατά τη συγγραφή.
    Αναστατώνομαι ακόμα καθώς φέρνω στην θύμησή μου λόγια και γεγονότα της ζωής μου. Θα ξεχωρίσω ένα γεγονός, το συμβάν με την κούκλα. Και ό,τι έγινε αλλά και ό,τι επακολούθησε τις επόμενες ημέρες, τα θυμάμαι ακόμα και σήμερα σαν να έγιναν χτες. Για τον αδερφό μου ήταν διαφορετικά. Εκείνος το έβλεπε υπερρεαλιστικά, αλλά είχε καταγραφεί στο ασυνείδητό του, εφόσον δεκαετίες μετά το «έβγαλε» στην ζωγραφική του.
  • Η Έλμα, είναι αναμφισβήτητα το πρόσωπο που μονοπωλεί το ενδιαφέρον μας μαζί με τα πρόσωπα που κινούνται γύρω της. Υπάρχει, όμως και μία κούκλα, που η ηρωίδα σας καταστρέφει. Είναι μέρος του παράλογου και του αλλόκοτου;
    Το παράλογο στην λογοτεχνία αναφέρεται συνήθως σε κάτι πολύ αληθινό. Όταν το μυαλό μας «παραφρονεί» με τον καλλιτεχνικό τρόπο, αυτό συνήθως αποτυπώνει με έναν παράλογο τρόπο αληθινές διαδρομές. Η ιστορία της κούκλας δείχνει παράλογη, αλλά σε μεγάλο βαθμό είναι αληθινή. Την καταστρέφει ο αδερφός της Έλμας και η ίδια «καταστρέφει» ένα μέρος του ψυχισμού της.
    Να σας αποκαλύψω με την ευκαιρία ότι το όνομα «Νίλζε Ίλζε» που έχω δώσει στην εφιαλτική γυναίκα του τσίρκου, παραπέμπει έμμεσα στο όνομα Μπέργκεν-Μπέλζεν, του στρατοπέδου συγκέντρωσης που πέθανε η Άννα Φρανκ.
  • Το μυθιστόρημά σας, μιλάει στην καρδιά μας. Τι θέλετε να κρατήσουμε από την ιστορία της Έλμας ως αναγνώστες;
    Η Έλμα παρέμενε ένα κορίτσι με αφέλεια, περιέργεια και αγάπη προς τη ζωή. Με αγάπη προσεγγίζει τα δράματα της ζωής της και με αγάπη τους ανθρώπους της. Και αυτό θα ήθελα να κρατήσετε.

Λίγα λόγια για το βιβλίο
Το βιβλίο με τα Γράμματα στη μαμά πήρε τελικά τον δρόμο της τραγωδίας, και αρχίζοντας να το διαβάζεις δεν διαφαίνεται πού και πώς θα καταλήξει. Ξεκινά με τα παράπονα μιας κόρης, της Έλμας, προς τη μάνα της, καθώς αναθυμάται τη ζωή της από τότε που γεννήθηκε. Στην πορεία αποκαλύπτονται πτυχές όπου η Έλμα προφητεύει πως θα συμβούν απίστευτα πράγματα, καθώς νιώθει ότι από τον τρόπο που μεγάλωσε η ίδια, αποπροσανατολισμένη από καθετί που σημαίνει ρεαλισμό, είναι ανίκανη να μεγαλώσει το παιδί της.
Η τραγωδία που αναλύεται σ’ αυτό το βιβλίο είναι ότι πραγματοποιήθηκε ένα Παραμύθι. Κάθε πραγματικό γεγονός μετατρέπεται από ρεαλιστικό σ’ ένα απίστευτο παραμύθι, με έναν διαβολικό, συμπτωματικό τρόπο συνδυασμών. Τόσο ισχυρό παραμύθι, που τίποτα από τη στερεότητα της ρεαλιστικής ζωής να μην μπορεί να υπερισχύσει του ψέματος.

Βιογραφικό
Η Τώνια Σαμαρά γεννήθηκε το 1930 στο Ηράκλειο Κρήτης. Προέρχεται από οικογένεια επιστημόνων από τη μεριά του πατέρα της και από ιστορική οικογένεια πολιτικών από τη μεριά της μητέρας της. Το 1950 πήγε στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε μαθήματα γραμματέως, παίρνοντας μαζί της τα παραμύθια και τα μυθιστορήματα που τη συνόδευαν αδιάλειπτα στην παιδική και εφηβική της ζωή. Το πρωί εργαζόταν σ’ ένα δικηγορικό γραφείο και το απόγευμα έγραφε μικρά διηγήματα σε μια μεταχειρισμένη γραφομηχανή Άντεργουντ. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ακολούθησε τον σύζυγό της Αλέξανδρο Σαμαρά, ηλεκτρολόγο-μηχανολόγο, στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης με υποτροφία του στο ΜΙΤ, όπου και αυτή παρακολούθησε μαθήματα Λογοτεχνίας, Φιλοσοφίας και Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το 1965 γεννήθηκε η κόρη τους Αλεξάνδρα. Έχει γράψει πολλά άρθρα σε εφημερίδες, κείμενα και διηγήματα σε περιοδικά Τέχνης, καθώς και σε συνεργασία με τον αδερφό της, τον ζωγράφο Γιώργο Γεωργιάδη τα θεατρικά έργα Πυρ στον Άδμητο (1964) και Λαβίνια (1977) και το αλληγορικό δοκίμιο Ορισμοί, τα οποία εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Λεωνίδα Χρηστάκη. Επίσης έχουν εκδοθεί τρία μυθιστορήματά της: Ξεριζώθηκε ένα κλήμα (εκδόσεις Δίφρος 1961), Θάνατος και έρωτας (εκδόσεις Γνώση 1983) και Η Χώρα της ύπαρξής μας (εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2018). Είναι μέλος στην Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave