Ένας τόπος απόλυτος! Μυστηριακός, αρχέγονος, προγονικός. Ένας βράχος άνυδρος. Το ιερό σπήλαιο. Τα λόγια τα αποκαλυπτικά. Πάτμος. Το Νησί της Αποκάλυψης. Η Ιερά και πάνσεπτος Νήσος. Η Νήσος έπλεε στο Αιγαίο, αμέτοχη στον ανθρώπινο πόνο. Η Νήσος έμενε πάντα στην ουσία της μια ηλιακή κοψιά στο βαθύ γαλάζιο. Η Νήσος το όνειρο, η Νήσος το άρρητο, η Νήσος η μοναδική!!
Ποια σημασία είχε αν η Χώρα της Νήσου άλλαζε χέρια; Ήταν εκεί ,τώρα ήταν εκεί και θα ήταν εκεί και θα έδινε την υπόσχεση σε ολόκληρο τον βράχο εκείνο που κάποτε είχε ανοίξει για να ακουστεί η φωνή του Ιωάννη των Επτά Εκκλησιών. Η Χώρα ήταν ακριβώς η ζώσα αντήχηση, το αντιλάλημα της φωνής εκείνης. Η απέριττη άσπρη, μοναχική, μοναστηριακή πολιτεία.


Τι είναι η Ιερά Νήσος χωρίς της Χώρα της ; Μα τίποτε περισσότερο από ένα απλό νησί του Αιγαίου πελάγους. Όμορφο ,υπέροχο, πάλευκο. Ένας βράχος με άσπρα σπίτια , μια πέτρα που αντιστέκεται στον άνεμο. Ένα άνικμο στίγμα. Οι τόποι εκπέμπουν την ιστορία τους .Γίνονται αυτό που είναι η ιστορία τους. Είναι η ιστορία τους. Η Χώρα είναι το φορτίο το βαρύ ,ασήκωτο. Συντριπτικό φορτίο γενεών. Η Χώρα ήταν η anima. Δυο χιλιάδες χρόνια ιστορία εξέπεμπε εκείνο το νησί .Δυο χιλιάδες χρόνια χριστιανισμού είχαν σβήσει τη μνήμη της γυμνής θεότητας, της Πάνδημης Αφροδίτης. Ο τόπος είχε γίνει σκληρός ,άτεγκτος και ανελέητος στην άρνηση του πόνου της σάρκας. Ανελέητος στην ηδονή την πρόσκαιρη που δε δείχνει παρά προς την αιώνια επανάληψη και την εξάρτηση από την ύλη. Κι όλα αυτά αντανακλούσαν μέσα στη λευκαύγεια της Πολιτείας. Οι δρόμοι της, τα καλντερίμια ,οι ναΐσκοι, οι ανοιχτές αυλές με το γιασεμιά, οι ζάρες με τους βασιλικούς, οι αυγές και όρθροι των ψαλμών. Αλλά φαύνοι ερωτικοί και νύμφες ξεπετάγονταν ξαφνικά πίσω από τις εκκλησίες ,σελαγίσματα σάρκας δροσερής από τις αυλές και τα μικρά μποστάνια. Ημίγυμνες μαυρισμένες από τον ήλιο καλλονές ,ζωντανές προτάσεις βλασφημίας περνούσαν κάτω από τα παράθυρα των καλόγηρων της μεγάλης Μονής. Αυτές οι μορφές συντάραζαν το ψυχικό απόρρητο των καλογήρων σε σημείο που κάποιοι ζητούσαν να φύγουν για τοι Άγιο Όρος. Τα πρόσωπά τους σκυμμένα από τα κιγκλιδωτά παράθυρα του κάστρου γέμιζαν από τη μαρμαρυγή της άτεγκτης ανάγκης…


Η Νήσος με το Μοναστήρι της, τις 300 εκκλησίες της, τη βυζαντινή της πολιτεία και τις βραχώδεις ακτές της. Ο προαιώνιος αυτός ογκόλιθος στέκει στις παρυφές του ανατολικού Αιγαίου, εκατομμύρια χρόνια τώρα. Μορφή που ξεπήδησε από τη μεγάλη έκρηξη κουβαλώντας μαζί της την Αποκάλυψη των δυνάμεων της σύγκρουσης και της συμφιλίωσης. Διάσπαρτες εκκλησίες γύρω από τοι σπήλαιο της Αποκάλυψης .Μοναχικά ερημοκλήσια πνιγμένα στο λιβάνι. Ναΐσκοι ενωμένοι κατά δυάδες ή τριάδες. Σπίτια χτισμένα από φτωχά υλικά : πέτρα , ξύλα , ασβέστη, άμμο, χώματα. Ψηλά στην κορυφή του βουνού, το Μοναστήρι. Στις επάλξεις του η κίτρινη σημαία με τον δικέφαλο αετό ορίζει ακόμα το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο, καλωσορίζοντας το ατμόπλοιο Μιμίκα που έπλεε για χρόνια ανάμεσα στα πολύνησα του ανατολικού Αρχιπελάγους.
Το πλοίο Μιμίκα ήταν πανέμορφο, ήρεμο , μελαγχολικά γαλήνιο, περιπαικτικά συμφιλιωτικό και απροσδιόριστα επικίνδυνο, συνεχώς υποσχόμενο. Ευάλωτο όμως και εύθραυστο. Μια οντότητα που ένωνε την πραγματικότητα με το όνειρο. Διότι για τη Μιμίκα η Νήσος ήταν ένας ηλιακός βράχος που αιωρούνταν μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίωσης. Χωρίς το Μιμίκα ελάχιστοι θα γνώριζαν τη Νήσο. Γυναίκες και άντρες μέσα σε ένα τοπίο ανέμου και πέτρας. Χωρίς ρούχα , χωρίς παπούτσια μέσα σε μια νάρκη περιδιάβαιναν τα κατάξερα βουνά και τις παγωμένες θάλασσες. Ψάχνοντας ,ζώντας και ψάχνοντας, άλλοι με τη σάρκα κι άλλοι με το πνεύμα , τη λύτρωση από την αρχή της εξατομίκευσης.


Η Νήσος της Αποκάλυψης ήταν δώρο ενός θεοσεβούμενου αυτοκράτορα προς τον μοναχό Χριστόδουλο .Σκοπός της δωρεάς ήταν να γίνει ο τόπος εργαστήριον αρετής, να ξεχαστεί το Εγώ και οι σαρκικές απαιτήσεις του και η συνείδηση να μετατραπεί σε άγραφο και λείο χάρτη, έτοιμη να δεχτεί τις εμφανίσεις του Αγίου Πνεύματος. Με την αυτοσυγκέντρωση και την προσευχή. Να φτάσει ο άνθρωπος μέσα από τη σιωπή να αντικρίσει το θείο και άκτιστο φως. Οι μοναχοί αργότερα το βεβαίωναν .Με σταθερή προσήλωση έφταναν να βλέπουν ένα δυνατό φως που τους πλημμύριζε με άφατη γαλήνη. Η Νήσος ήταν πράγματι ένα Ιατρείον ψυχής. Τον χαρακτηρισμό αυτό έδωσε ο ίδιος ο Αυτοκράτωρ , ο Αλέξιος Κομνηνός. Την άνοιξη του 1088 αυτοπροσώπως. Μονή με 900 χρόνια ζωής.
-Ιδού η Νήσος σου Χριστόδουλε!
Εδώ ο ευαγγελιστής της αγάπης γράφει την Αποκάλυψη και την αφήνει παρακαταθήκη πρόβλεψης .Είναι το πιο σκληρό κείμενο απόρριψης και καταστροφής που γράφτηκε ποτέ από ανθρώπινο χέρι. Γύρισε πίσω ,λέει μια προφορική παράδοση , και είδε το μέλλον. Βυθίστηκε στην αρχέγονη μνήμη του και συνάντησε τον Θεό. Και ο Θεός του μίλησε. Για εκατοντάδες χρόνια θα προσπαθούσαν οι άνθρωποι να εξηγήσουν τη γραφή του με τη λογική. Τι είναι οι επτά σφραγίδες , οι επτά σάλπιγγες, οι επτά βροντές και οι επτά φιάλες ; Γιατί θα πρέπει να καταστραφεί ο άνθρωπος για να γεννηθεί η καινούργια Ιερουσαλήμ, η άμωμος , συμφιλιωτική , ευτυχισμένη πόλη των Δικαίων ; Το περίεργο είναι ότι όσο το μελετούσαν, πραγμάτωναν, ασυνείδητα, τις προφητείες του.
Καθώς τον περπατάς αυτόν τον τόπο ,έχεις την επίγνωση της μακραίωνης ιστορίας του .Σε αυτή την ίδια γη , σε αυτά τα χώματα γράφεται και ξαναγράφεται η ίδια ιστορία ,αιώνες τώρα…
Ο Ίων Πάγκαλος σε αυτό το μυθιστορηματικό χρονικό , καταγράφει για την ακριτική αυτή Νήσο ,την Πάτμο, τις προσωπικές του εξωτερικές αλλά και εσωτερικές εμπειρίες. Καταγράφει και δημοσιοποιεί τις σαρκικές και πνευματικές εμπειρίες κάποιων ανθρώπων που έζησαν, ή θα μπορούσαν να είχαν ζήσει, στην Ιερά Νήσο της Αποκάλυψης. Ο Ίων δεν ήταν ποιητής , απλώς «περνούσε και από την ποίηση». Δεν ήταν συγγραφέας , απλώς «περνούσε και από το γράψιμο». Η τέχνη για τον ίδιο ήταν μια παρηγοριά στιγμιαία, μια κίνηση αναγκαία και επιτακτική .Από αυτή την άποψη ήταν πλατωνιστής. Θεωρούσε την τέχνη ως ερέθισμα ύπουλο, που αν και στιγμιαία δίνει την αίσθηση κάποιας κάθαρσης , στην ουσία τροφοδοτεί ακόμα περισσότερο το απορριπτικό πάθος της ψυχής.


Οι σημειώσεις αυτές του Ίωνα ήταν μια διαμάχη ανάμεσα στην περιγραφή και τη σιωπή , στα πολλά και το ένα, στη φαντασία και την πραγματικότητα , και τελικά μια προσπάθεια αναίρεσης των ορίων που διαχωρίζουν το μέσα από το έξω. Το χειρόγραφό του δεν αναφερόταν σε πρόσωπα αλλά σε αισθήσεις και συγκινήσεις , σε δυνάμεις εσωτερικές και συνειδητοποιήσεις που δύσκολα περιγράφονταν. Έχουν την χροιά του άρρητου που προσπαθεί -ενάντια στη λογική-να εκφραστεί μέσα από ένα τόσο δευτερογενές κατασκεύασμα όπως είναι η γλώσσα. Είναι ένας κόσμος μιας καθαρά προσωπικής εμπειρίας.
Ένα βιβλίο με ατέρμονες λεπτομερείς περιγραφές, με μύθο και εντυπωσιακές παρομοιώσεις και λέξεις που χρησιμοποιούνταν μόνο για τον ήχο τους. Η γλώσσα μπορεί να περιγράψει το γίγνεσθαι , την πολλαπλότητα , τη σύγκρουση , τη διαμάχη , τις αντιθέσεις. Στο χρονικό αυτό η ιστορία των προσώπων χάνεται και αναδύεται η διαλεκτική του ανθρώπου με την εαυτού ψυχή. Ο Ίων περιγράφει την περιπέτεια της ψυχής του και της μνήμης του. Τα πρόσωπα, το εξωτερικό περιβάλλον, τα γεγονότα που ορίζουν την εξωτερική πλευρά της ανθρώπινης ζωής , όλα όσα θεωρούσε ουσιώδη και ανάλωσε χρόνια σημειώνοντάς τα , δεν τον απασχολούν.
Που πήγαιναν αυτοί οι άνθρωποι, οι Πατινιοί ; Έφευγαν ,περιπλανιούνταν κυνηγημένοι από τις ορδές κατακτητών που ακολουθούσαν η μία την άλλη. Κι όμως επανέκαμπταν μετά είκοσι ή τριάντα χρόνια ή και εκατό χρόνια ακόμα. Που αλλού να πήγαιναν; Αυτή ήταν η μήτρα τους , επικίνδυνη, μα μήτρα πάντα αρχέγονη, το μόνο σημείο επιστροφής. Μια επίμονη ανακύκλωση που την επαναλάμβαναν με ιώβεια υπομονή. Μια έξοδος και μια επιστροφή και πάλι στα κατάξερα εδάφη του τόπου τους .Δύσκολο εγχείρημα αυτή η αέναη επιστροφή , διότι σε κάθε επιστροφή υπήρχε ο κίνδυνος κι ο φόβος μιας νέας φυγής. Στην πορεία τους έπρεπε να ξαναθυμηθούν πώς ήταν τα σπίτια τους και οι ναοί τους και να αναμνησθούν τη γλώσσα τους. Πολλοί από αυτούς δε γύρισαν ποτέ…
Η Ιερά Νήσος. Τα λόγια τα αποκαλυπτικά .Οι επτά σφραγίδες , οι επτά άγγελοι και οι επτά σάλπιγγες. Οι μαύροι ήλιοι και ο άψινθος. Τα άστρα που έκαιγαν ρίχνοντας θανατική βροχή στη γη. Καπνοί και πηγάδια απύθμενα και αίμα. Μια επιβεβαίωση αυτού που κατά κανόνα είναι η ζωή : απόρριψη και αίμα και πόνος και θάνατος. Μα όλα αυτά -τι θαύμα εξαίσιο!-η ίδια η Νήσος τα αναιρούσε μέσα από τις μεταμορφώσεις των καλοκαιριών της που ξυπνούσαν το πάνθεο των αρχαίων θεών και δαιμόνων. Τότε ανασταινόταν και η Άρτεμη με τη μορφή της Αφροδίτης και ξάπλωνε στις παραλίες , καθόταν στα καφενεία , σκαρφάλωνε στις στέγες των λευκών οικίσκων και τάραζε τις ψυχές των μοναχών και των νησιωτών και των εποίκων και των επισκεπτών. Άλλοι την έβλεπαν ως συνεχές όραμα ,άλλοι στο πρόσωπο και το σώμα των υπερβορείων γυναικών που έκαναν τουρισμό. Και εκεί πολλά τρεχάματα κι αναστατώσεις!!
Τι ευτυχισμένα ,αλήθεια , καλοκαίρια. Εκείνα τα πρώτα καλοκαίρια , όπου όλα είναι πιθανά να συμβούν και ο χρόνος κρατά τις ατομικές ιστορίες ανοιχτές στο απρόσμενο. Όλα! Όλα γεμάτα υγεία και ομορφιά .Υγεία και ομορφιά και νιάτα. Καλοκαίρια γεμάτα πιθανότητες. Τι ήταν αυτά τα καλοκαίρια .Καλοκαίρια αθωότητας. Όλοι ανυποψίαστοι! Αθωότητας ;
Όλα τα καλοκαίρια που ακολούθησαν χαρακτηρίζονταν από αιτίες και αποτελέσματα .Ποιος προκαλούσε τις αιτίες; Οι έποικοι και οι νησιώτες με τις πράξεις τους ; Οι ασυνείδητοι μηχανισμοί της ψυχής; Η τυχαιότητα; Οι συμπτώσεις; Ο φθόνος των Θεών;


Ο Ποιητής αγνάντευε το πέλαγος. Κι έγραψε το περίφημο ποίημα καθισμένος στο κρυφό περιγιάλι, όλη μέρα παρατηρώντας, όλη μέρα αισθανόμενος, όλη μέρα σχεδιάζοντας ποιητικές εικόνες στην άμμο που έσβηναν από το φύσημα του μπάτη κάθε λίγο. Στο τέλος κατάφερε και έγραψε: «Με τι καρδιά , με τι πνοή,/ τι πόθους και τι πάθος/πήραμε τη ζωή μας λάθος/κι αλλάξαμε ζωή». Πήραμε τη ζωή μας λάθος κι αλλάξαμε ζωή! Τόσο απλά. Να αλλάξουμε ζωή αλλάζοντας τόπο; Μα ήταν με τα καλά του ο άνθρωπος ; Ναι, ήταν στα καλά του και έγραφε τέτοια πράγματα .Να κατεβούμε στο λιμάνι , να πάρουμε το πλοίο, να πάμε στο νησί. Τόσα πλοία , τόσες διαδρομές, τόσα νησιά. Κι όμως το πλοίο και οι διαδρομές και τα νησιά είμαστε εμείς. Ο τόπος είναι μέσα μας. Είμαστε τόπος. Όλες οι βροχές και όλοι οι ήλιοι ,τα λιογέρματα και οι αυγές και οι κοσμικές δονήσεις και τα οράματα και οι μελλοντικές και παρελθούσες εικόνες της ζωής μας είναι μέσα μας. Είμαστε το δικό μας ταξίδι όπου κι αν πάμε…
Τόσο η γλώσσα όσο και το ύφος της αφήγησης είναι λιτά και σκληρά , αντιστέκονται σε συμβάσεις και ιδεαλισμούς , αρνούνται να τοποθετηθούν βολικά σε κάποιο καλούπι.
Σαν τοιχογραφία ενός νησιού και μιας εποχής, το μυθιστόρημα-χρονικό του Ζέφυρου Καυκαλίδη είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και αυτό που το ξεχωρίζει και του προσδίδει ιδιαιτερότητα είναι η φρέσκια , αντισυμβατική οπτική του γωνία , η ανεξαρτησία, το νεύρο , η αμφισβήτηση που εκπέμπει.
Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του 2021.
Διαβάστε το.


Ο Ζέφυρος Καυκαλίδης, με οικογενειακές ρίζες από την Πάτμο και την Κέρκυρα, γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου το 1948. Σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δικηγόρησε στην Αθήνα μεταξύ των ετών 1975-1990 και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, όπου ζει μέχρι σήμερα.
Το έργο του καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Συμμετείχε στη συγγραφή και έκδοση του έργου του Δ. Κεράνη, “Κώδικας Εργατικής Νομολογίας και Νομοθεσίας” (1976). Συνέχισε με το θεατρικό έργο “Το Δείπνο”, που σκηνοθέτησε ο Κάρολος Κουν στο Θέατρο Τέχνης (1976). Το συνθετικό του έργο “Στέφανος Ξένος, Σκηνές από το δράμα του ελληνισμού σε Ανατολή και Δύση (1821-1894)” κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το 1999 και βραβεύτηκε το 2001 από την Ακαδημία Αθηνών.
Τα επόμενα χρόνια κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό τα ακόλουθα: “Ποίηση και Μνήμη” (2005), “Συζητώντας με τον Dr K. Ψυχοδηλωτικά φάρμακα και ψυχοθεραπεία” (2010), “Ό,τι απέμεινε από την ελιά του Πλάτωνα” (2013), “Stéphanos Xénos (1821-1894). Écrivain, armateur et politique «hors normes»” (2015), “Ο Σκεύος Ζερβός και η απελευθέρωση της Δωδεκανήσου” (2016), “Εμμανουήλ Ξάνθος, μια βιογραφική και κριτική σπουδή” (2017).
Το 2017 κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το βιβλίο του “Studies on Prenatal Psychology and Psychedelic Science” με συν-συγγραφέα τον γιατρό Κωνσταντίνο Καυκαλίδη.
Τα “Είκοσι πέντε καλοκαίρια. Η Νήσος” είναι το μόνο έργο του σε μορφή μυθιστορήματος.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave