ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ
“Έτσι μονάχα η ζωή σώζεται.
Τι θα πει σώζεται;
Ανεβαίνει“.
Το μοναδικό αδημοσίευτο, μέχρι σήμερα, έργο του κορυφαίου λογοτέχνη, “Ο ΑΝΗΦΟΡΟΣ“, γράφτηκε πιθανότατα του 1946 στην Αγγλία και το χειρόγραφο παρέμενε στο Μουσείο του Ν. Καζαντζάκη στη Μυρτιά στην Κρήτη.
Όπως πληροφορείται ο αναγνώστης από τους υπεύθυνους της έκδοσης στον πρόλογο, το επιμύθιο και το σημείωμα της επιμελήτριας, αυτό ήταν:
“ένα χειρόγραφο που περίμενε καρτερικά την ανάδυση στο φως –
είναι το κομμάτι που έλειπε από το παζλ του καζαντζακικού σύμπαντος καθώς εσωκλείει αυτούσια την κοσμοθεωρία του συγγραφέα“.
Συγκλονισμένος ο λογοτέχνης από την χαοτική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με τις καταστρεπτικές συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ηθική χρεοκοπία της επιστήμης που αποδεικνύεται, διακατέχεται από το ερώτημα “από πού ερχόμαστε και πού πάμε“. Φεύγει μετά τον πόλεμο για την Αγγλία, σε ένα ταξίδι που έμελλε να είναι χωρίς γυρισμό, προσκεκλημένος του Βρετανικού Συμβουλίου σε μια προσπάθεια συστράτευσης των πνευματικών ανθρώπων για την επίτευξη μιας παγκόσμιας ειρήνης με την επιθυμία να ιδρυθεί μία “Πνευματική Διεθνής“. Απογοητευμένος από την χωρίς αποτέλεσμα ανταπόκριση για κάθε ειρηνοποιό διάθεση, επιλέγει την οικεία του λογοτεχνική οδό, να γράψει ένα μυθιστόρημα στο οποίο μπορεί να ενσωματώσει τις κυρίαρχες ιδέες του μέσα από μία αναγνωστική απόλαυση. Αφήνει την πολυεπίπεδη σκέψη του ελεύθερη, με αντιπολεμική διάθεση, να διοχετευθεί στο κείμενο με εμπιστοσύνη στη δύναμη της πένας. Γράφει τον “Ανήφορο” με βαθιά μέσα του χαραγμένο το χρέος να αποτυπώσει στο χαρτί τη μοναδική τέχνη του δημιουργού και να μετουσιώσει την ύλη σε πνεύμα. Σε ένα δημοσιευμένο από τον ίδιον κείμενο από το “Ο θάνατος του παππού” στη Νέα Εστία το 1947, αναφέρει ότι αυτό είναι απόσπασμα από ένα κεφάλαιο από το τελευταίο του βιβλίο που γράφτηκε στο Cambridge, τον “ΑΝΗΦΟΡΟ“.
Στο μυθιστόρημα “Ο ΑΝΗΦΟΡΟΣ“, το οποίο χωρίζεται σε τρία κύρια μέρη, “Κρήτη”, “Αγγλία” και “Μοναξιά”, περιγράφεται η προσωπική περιπέτεια ενός συγγραφέα, του Κοσμά, και ο βασανιστικός εσωτερικός αγώνας του στη ζωή ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Ο Ν.Καζαντζάκης κτίζει τον ήρωα του κυρίαρχο και συνεπώς ελεύθερο και του δανείζει πολλά δικά του χαρακτηριστικά μαζί με μεγάλο μέρος της δικής του μοίρας. Του έχει εμφυσήσει την αγάπη για τον τόπο του, το νησί του, εκεί όπου κτυπάει πάντα η δική του καρδιά. Εκεί όπου τα παιδιά γίνονται γρήγορα άνδρες με την αδάμαστη φλόγα για την πατρίδα και την ελευθερία.
“…να’σουν γυναίκα, θα’χες πάει στην Παράδεισο …μα’σαι νησί, κακομοίρα!“
Στο πρώτο μέρος, την “Κρήτη“, ο αναγνώστης παρακολουθεί τη ζωή του Κοσμά, του βασικού ήρωα, που αναφέρεται ότι έχει υπηρετήσει ως αεροπόρος στην Αίγυπτο κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με το τέλος του πολέμου συναντά στην Ιερουσαλήμ την Πολωνοεβραία, Νοεμή, η οποία έχει χάσει όλη την οικογένεια της στο ολοκαύτωμα και τώρα ζει με τους εφιάλτες της….
“…έσπαζαν τις πόρτες των σπιτιών και μάζωναν τους Οβραίους….
Και τα χιόνια έλιωναν από το ζεστό αίμα, γίνονταν λάσπη, και…“
Παντρεύονται, εκείνη γίνεται χριστιανή, και επισκέπτονται το πατρικό σπίτι του Κοσμά στο Μεγάλο Κάστρο, το σημερινό Ηράκλειο στην Κρήτη, λίγες μέρες μετά τον απροσδόκητο θάνατο του πατέρα του, του Καπετάν Μιχάλη, αυτού του απόμακρου, υπερήφανου, ανυπότακτου και αγέλαστου άνδρα.
Η δυναμική παρουσία του πατέρα του κυριαρχεί στον χώρο και μετά τον θάνατό του, με το σπίτι να δονείται από τη δύναμη του πνεύματος του, σαν να κυκλοφορεί ολοζώντανος. Η αγαπημένη μητέρα και η παράξενη, ανύπαντρη αδελφή του Κοσμά κινούνται μέσα στη μεταφυσική αυτή ατμόσφαιρα. Ο Κοσμάς ειδοποιείται ότι τον αναζητεί στις τελευταίες του στιγμές ο παππούς του, ο καπετάν Σήφακας, και χρέος του είναι “να τον προφτάσει ζωντανό…. να του κλείσει τα μάτια“. Μέχρι τα τελευταία του, ο παππούς του αδυνατεί να παραδεχθεί ότι ο εγγονός του είναι γραφιάς και “κρατάει πένα και χαρτί και γράφει“, ενώ εκείνοι συνηθίζουν πάντα να κρατούν περήφανοι μόνο “μαχαίρα” και “τουφέκι“.
Ο Κοσμάς συνειδητοποιεί “την ανησυχητική κατάσταση που προκύπτει από την παγκόσμια πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα, τον απασχολεί η τραγική αποσύνθεση του κόσμου, η πείνα και η αβεβαιότητα για το μέλλον και παίρνει τη μεγάλη απόφαση να ταξιδέψει στην Αγγλία με την αγωνία για τη σωτηρία του ανθρώπου και την επικράτηση της κυριαρχίας της ψυχής έναντι της ύλης. Την επικράτηση του υγειούς νου έναντι του χάους“
Στο δεύτερο μέρος, την “Αγγλία“, ο ήρωας περιπλανιέται στο Λονδίνο και σε άλλες βιομηχανικές πόλεις και περιγράφει τη νέα συνθήκη που αντιμετωπίζει στα γράμματα που στέλνει στη Νοεμή, η οποία εγκυμονούσα στο παιδί τους έχει μείνει πίσω στην πατρογονική εστία. Με την αλληλογραφία αναδύεται ένας βαθιά στοχαστικός και φιλοσοφικός λόγος με υπαρξιακό υπόβαθρο, ένας αγώνας να μετουσιώσει το σκοτάδι σε φως, παρά την απογοήτευση από τις συναντήσεις του με τους ανθρώπους του πνεύματος. Ξετυλίγει όλες τις σκέψεις που τον βασανίζουν και δίνει ένα πολιτικό μήνυμα για το μέλλον.
Στο τρίτο μέρος, τη “Μοναξιά“, απομονώνεται πληγωμένος στο Στράτφορντ -απόν-Αίιβον, τη γενέτειρα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, το έργο του οποίου τον επηρεάζει, συνομιλεί με το πορτρέτο της Νοεμή και, μετά από μία οδυνηρή προσωπική περιπέτεια, μία πάλη του σώματος και της ψυχής του,
“συγκεντρώνει τις σκέψεις του να τις στερεώσει με λέξεις” και αφοσιώνεται στη συγγραφή του έργου που φέρει τον τίτλο “Ασκητική“.
Ο Νίκος Καζαντζάκης “εισχωρεί” αβίαστα στη ζωή του ήρωά του, στον οποίον ανιχνεύονται προσωπικά του στοιχεία, ταυτίζεται μαζί του και παρουσιάζει θέματα που αντιπροσωπεύουν τον ίδιο και την κοινωνία που ζει. Με μία γραφή αυθεντική, γεμάτη συναίσθημα, λεβεντιά, αγάπη και έρωτα, αλλά και πόνο, θλίψη και νοσταλγία καταβυθίζεται στα ζητήματα που πρωτοστατούν σαν ιδέες και τον απασχολούν και, μετά από τη διαδικασία σκέψης, επιδίδεται σε έναν εσωτερικό διάλογο προσδίδοντας μία ιδιαίτερη διάσταση στη φιλοσοφική θεώρηση ζωής. Οι οδυνηρές διαπιστώσεις της ομοιότητας της μεταπολεμικής Ευρώπης της εποχής του δημιουργού σε σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση καθιστούν το μυθιστόρημα αυτό επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε.
Ο Ν.Καζαντζάκης συγκαταλέγεται στους κορυφαίους λογοτέχνες παγκοσμίως, πολυμεταφρασμένος, με την ανάγνωση του έργου του να είναι κάθε φορά μία μυσταγωγική εμπειρία. Ενώ η συνάφεια με το “ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΓΚΡΕΚΟ” και στην “ΑΣΚΗΤΙΚΗ” είναι εμφανής, “Ο ΑΝΗΦΟΡΟΣ” είναι ένα ανεξάρτητο έργο που περικλείει όλο το σύστημα των ηθικών αξιών και οραματισμού του μεγάλου δημιουργού.
Οι σημειολογικές κόκκινες καμπυλωτές γραμμές στο εξαιρετικά επιτυχημένο εξώφυλλο έχουν ανοδική πορεία προς την υπαρξιακή αναζήτηση και συμβάλλουν θετικά στην καθ’όλα επιμελημένη έκδοση αυτού έργου, η οποία γίνεται με απόλυτο σεβασμό στο ύφος και τη γλώσσα που συνηθίζει να χρησιμοποιεί ο λογοτέχνης και με τις απαραίτητες υποσημειώσεις στο τέλος κάθε σελίδας με την πρωτοτυπία της μη αρίθμησης και μη τοποθέτησης αστερίσκων.
απόσπασμα από εφημερίδα της εποχής
“Αχ, να ξέραμε”, συλλογίστηκε,” την παντοδυναμία της ψυχής! Ο κόσμος τούτος θα’ταν ακατάπαυτο, αστέρευτο θάμα“.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.