Τον Οκτώβρη του 2022 κυκλοφόρησε Ο ΑΝΗΦΟΡΟΣ, το μοναδικό αδημοσίευτο μέχρι και σήμερα μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ. Το έγραψε 76 χρόνια πριν, το 1946 στην Αγγλία, την οποία επισκέφτηκε μετά από πρόσκληση του Βρετανικού Συμβουλίου, για να μιλήσει σε μια σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών του BBC και να συναντήσει σημαίνουσες προσωπικότητες των Γραμμάτων και της Τέχνης, προκειμένου να συζητήσει μαζί τους τα μεταπολεμικά προβλήματα του πολιτισμού. Ήταν ακριβώς μετά τη συγγραφή και την έκδοση του έργου ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΟΡΜΠΑ, έργο από το οποίο απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στα χρόνια της Κατοχής.
Θεωρώ πολύ σημαντικό το έργο των εκδόσεων ΔΙΟΠΤΡΑ, μια και όπως αναγράφεται στο οπισθόφυλλο “ο ΑΝΗΦΟΡΟΣ είναι ένα κλασικό έργο που θέτει ερωτήματα που διακαώς κατατρέχουν τον άνθρωπο. Δεν αποτελεί απλώς μια πολύ μεγάλη λογοτεχνική στιγμή για τη χώρα μας, αλλά και ένα πολιτιστικό γεγονός”. Μετά από ένα λιτό και πρωτότυπο εξώφυλλο, το βιβλίο κοσμεί η φωτογραφία του Νίκου Καζαντζάκη στο BBC to 1946. Ακολουθούν οι φράσεις του “Έτσι μονάχα η ζωή σώζεται. Τι θα πει σώζεται; Ανεβαίνει”. Στον πρόλογο (11-17) και το επίμετρο (253-273) των Νίκου Μαθιουδάκη και Παρασκευής Βασιλειάδη ο αναγνώστης ενημερώνεται αναλυτικά για την εποχή που γράφτηκε το έργο, το συγγραφέα και τις προθέσεις του, για τους ήρωες, για την κατάσταση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, για την αναγκαιότητα έκδοσής του και την προσφορά του στην ελληνική και όχι μόνο Λογοτεχνία. Επίσης με το σημείωμα της επιμελήτριας, κείμενο που υπογράφει η υπεύθυνη έκδοσης των εκδόσεων Διόπτρα, Βίκυ Κατσαρού, τονίζεται η οικουμενικότητα του Καζαντζάκη, η φιλοσοφική θεώρηση της ζωής, αλλά και η ποιητική διάσταση της γραφής του. Στη σελίδα 25 υπάρχουν σκέψεις του Καζαντζάκη που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον τίτλο του έργου “Πώς πρέπει ν’ αγαπούμε το Θεό; Αγαπώντας τους ανθρώπους. Πώς πρέπει ν’ αγαπούμε τους ανθρώπους; Μοχτώντας να τους φέρουμε στο σωστό δρόμο. Ποιος είναι ο σωστός δρόμος; Ο ανήφορος”.
Ως προς το περιεχόμενο, το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη: Κρήτη(27-120), Αγγλία (123-215), Μοναξιά (219-251). Βασικός ήρωας είναι ένας συγγραφέας, τριάντα με σαράντα ετών ο Κοσμάς, που επιστρέφει ύστερα από αρκετά χρόνια απουσίας στην Κρήτη, συγκεκριμένα στο Ηράκλειο, που εδώ αναφέρεται ως “Μεγάλο Κάστρο”. Έλαβε μέρος στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως αεροπόρος σε βομβαρδιστικό αεροσκάφος, υπηρετώντας στην Αφρική. Στην Κρήτη φέρνει την Πολωνοεβραία σύζυγό του Νοεμή, που αφού την έσωσε από αυτοκτονία, βαφτίστηκε χριστιανή με το όνομα Χρυσούλα και στη συνέχεια παντρεύτηκαν. Στο σπίτι του βρίσκει τη μάνα και την ανύπανδρη αδερφή του (λίγες μέρες μετά το θάνατο του πατέρα του), που αντιμετωπίζουν ρατσιστικά τη Νοεμή. Την παίρνει μαζί του στα κατεστραμμένα από τη Μάχη της Κρήτης ορεινά χωριά, ζει το θάνατο του παππού του και αποφασίζει να αφήσει την έγκυο πλέον Νοεμή (εκείνη τον αγαπά και τον ενθαρρύνει σε αυτό) με τη μάνα και την αδερφή του και να πάει στην Αγγλία, για το χρέος του απέναντι στην ανθρωπότητα. Ελπίζει σε μια “Πνευματική Διεθνή”, που θα διορθώσει τα κακώς κείμενα του πολέμου και θα αποκαταστήσει την παγκόσμια ειρήνη. Επικοινωνεί με τη Νοεμή με επιστολές, αλλά ένα τραγικό γεγονός τον βυθίζει στη μοναξιά και τη μελαγχολία. Υποφέρει, επισκέπτεται την πατρίδα του Σαίξπηρ, προσπαθεί να βρει λύσεις στα αδιέξοδα και τα προβλήματα που τον βασανίζουν. Περνούν οι μέρες και γράφει , για να μπορέσει να εκφραστεί, ελπίζοντας να πετύχει κάτι για τον άνθρωπο. “Το προσωπικό κόστος της επιλογής του είναι τεράστιο. Όμως αυτό είναι το χρέος, αυτός είναι ο ανήφορος που όλοι πρέπει να διαβούμε”.
Ο Καζαντζάκης, με το εμπλουτισμένο λεξιλόγιο (που χρησιμοποιεί σε όλα του τα έργα), με τη βαθιά ψυχογραφία των χαρακτήρων του, τις λεπτομερείς περιγραφές (της Κρήτης, του Λονδίνου κλπ), τις ζωντανές αφηγήσεις (που καθιστούν σαφές κάθε φορά το μήνυμα στο οποίο αποσκοπεί), μας δίνει με τον ΑΝΗΦΟΡΟ ένα ακόμα κλασικό έργο, με σαφές αντιπολεμικό μήνυμα. Αξίζει επομένως να διαβαστεί, για να θυμηθούμε τον ψυχισμό του, το γλωσσικό του πλούτο, το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, τη ζωή της Κρήτης, τις σκέψεις των Άγγλων και των διανοουμένων και γιατί όχι να γνωρίσουμε μια ιστορία αγάπης, που είχε τραγικό τέλος, για να εκπληρωθεί το χρέος απέναντι στην ανθρωπότητα και το κοινό καλό, μακριά από πολέμους και καταστροφές.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.