Σοφία Δημοπούλου: συνέντευξη στην Μαρία Τσακίρη

Συγγραφέας του βιβλίου «Πώς υφαίνεται ο χρόνος» – Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Μια εποχή σημαντική για την Ελλάδα, προσπάθησε να αναβιώσει όσο μπορούσε πιο πιστά, στο μυθιστόρημά της η Σοφία Δημοπούλου, τοποθετώντας με σεβασμό πραγματικά γεγονότα, δίπλα σε αληθινούς ήρωες αλλά και σ’ εκείνους που γέννησε η μυθοπλασία. Οι αναγνώστες αν και θα μεταφερθούν στον 19ο αιώνα θα βρουν πολλά κοινά σημεία με τη σημερινή εποχή και θα γνωρίσουν σπουδαίους Έλληνες και Ελληνίδες. Μεταξύ αυτών και η Σοφία Λασκαρίδου, η πρώτη γυναίκα που τάχθηκε απέναντι στα στερεότυπα της εποχής και σπούδασε ζωγραφική στην Σχολή Καλών Τεχνών. Όπως λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας, όσο κράτησε το ταξίδι αυτό ένιωθε σαν να ζει σ’ ένα παράλληλο σύμπαν στο οποίο μπορούσε να τα αλλάξει όλα προς όφελος των ηρώων της.

• Στο τελευταίο σας μυθιστόρημα υφάνατε, πραγματικά, αριστοτεχνικά το παρελθόν – το παρόν – και το μέλλον. Ποια από τις τρεις χρονικές περιόδους είναι εκείνη που προσφέρει τις περισσότερες συγκινήσεις στον αναγνώστη;
  Όσοι αγαπούν τις παλιές ιστορίες, νομίζω θα νιώσουν πολλά συναισθήματα στο κομμάτι που εκτυλίσσεται στον 19ο αιώνα. Δεν είναι μόνο η προσωπικότητα της ηρωίδας, της Ανθής, που βοηθά σ’ αυτό· είναι και η αναβίωση μιας εποχής τόσο ιδιαίτερης και τόσο παρόμοιας με τη σημερινή.
• Στο εισαγωγικό σας σημείωμα χαρακτηρίσατε τη μοίρα, άχρονο χαλί της ζωής, στο οποίο έχουμε χρέος «να βάλουμε καθένας με τον τρόπο του, τη μικρή του βελονιά». Είτε μικρή είναι είτε μεγάλη η βελονιά, η μοίρα ούτως ή άλλως θα κάνει αυτό μας έχει γράψει, έτσι δεν είναι;
  Δεν πιστεύω στη Μοίρα. Είναι δική μας η ευθύνη για το πώς προχωρά η ζωή μας κι όλα όσα μπορεί να συμβούν πρέπει κανείς να τα θεωρεί σαν ευκαιρίες για εξέλιξη και ενδυνάμωση. Αυτό διδάσκουν και οι δυο βασικές ηρωίδες του βιβλίου με τη στάση τους. Με το πείσμα τους για ζωή βρίσκουν το δρόμο τους προς το φως κι εντέλει ησυχάζουν μέσα τους. Η πορεία μας προς τα εμπρός πρέπει να είναι συνειδητή επιλογή και υποχρέωση που απορρέει από τη φύση μας, όχι αποτέλεσμα μιας ευνοϊκής τύχης.
• Πρόσωπα πραγματικά, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία περπατούν δίπλα σε φανταστικούς ήρωες, σε μια, σωστά μοιρασμένη ιστορία, που ισορροπεί μεταξύ μυθοπλασίας και ιστορίας. Φοβηθήκατε έστω και μία στιγμή πως ίσως τα πραγματικά πρόσωπα «αντιπαθήσουν» τα πρόσωπα που βάλατε δίπλα τους;
  Η αλήθεια είναι πως ένιωσα αρκετές φορές πως περπατούσα στην ακμή μεταξύ Ιστορίας και μυθοπλασίας με τεχνικές ακροβάτη. Με σεβασμό στα πραγματικά γεγονότα, στο χαρακτήρα των ιστορικών προσώπων, στην ιδιοσυγκρασία τους και με ακρίβεια στο χρόνο και στον τόπο όπου έζησαν, πιστεύω πως κατάφερα να ενσωματώσω τα πραγματικά πρόσωπα στη μυθοπλασία μου με φυσικό τρόπο, ώστε να γίνονται κατά το δυνατόν δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στην Ιστορία και τη μυθοπλασία. Αυτό ήταν και το πιο δύσκολο κομμάτι της συγγραφικής μου δουλειάς.
• Η ζωγράφος Σοφία Λασκαρίδου, ο «καταραμένος ποιητής» Περικλής Γιαννόπουλος, ο λογοτέχνης Εμμανουήλ Ροΐδης, οι πολιτικοί Χαρίλαος Τρικούπης και Θόδωρος Δεληγιάννης… Πώς έγινε η επιλογή τους;
  Τα ιστορικά πρόσωπα δεν μπήκαν τυχαία στην αφήγηση, αλλά διότι η προσωπικότητά τους και η ζωή τους έγιναν παραδείγματα για τους άλλους με κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα, η Καλλιρρόη Παρρέν ήταν η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια και προσπάθησε να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των γυναικών της εποχής της, ο ποιητής και ελληνολάτρης Περικλής Γιαννόπουλος, ο μεγάλος έρωτας της Λασκαρίδου, ήρθε σε σύγκρουση για τις ιδέες του με το κατεστημένο της εποχής. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης ήταν καυστικός και οξυδερκής και αντιτάχθηκε στο θρησκευτικό και λογοτεχνικό κατεστημένο. Όλοι ήταν πνεύματα ανήσυχα και πρωτοπόρα και με τον τρόπο τους και τη στάση ζωής τους επηρέασαν τη ζωή των φανταστικών μου ηρώων.
• Ποια από αυτές τις προσωπικότητες θα θέλατε να γνωρίσετε από κοντά αν μπορούσατε να κάνετε ένα σύντομο ταξίδι στο χρόνο;
  Σίγουρα τη Σοφία Λασκαρίδου. Είχε μια προσωπικότητα έντονη, πείσμα και πάθος για την τέχνη της, το οποίο το έβαλε πάνω από τις συμβάσεις και τα «πρέπει» της εποχής.
• Τι χαρήκατε πιο πολύ σ΄ αυτό το πέμπτο σας βιβλίο, την εκτεταμένη έρευνα που σας έφερε πιο κοντά σε ιστορικές αλήθειες ή την προσωπική σας παρέμβαση σ’ αυτά τα ιστορικά γεγονότα με την «εξουσία» όπως η ίδια λέτε πως ασκείτε στο δημιούργημά σας;
  Πρώτα απ’ όλα ευχαριστήθηκα την έρευνα γιατί μέσα από αυτή ήρθα σε επαφή με έναν κόσμο τόσο διαφορετικό σε πολλά, αλλά συνάμα και τόσο ίδιο με τον δικό μας σε άλλα. Έμαθα πολλά, κομμάτια της Ιστορίας που μου ξέφευγαν, συμπυκνωμένη γνώση ερχόμενη από τα περασμένα. Ωστόσο, ήταν πολύ γοητευτική και η καταγραφή όλων όσων ανακάλυψα, διότι ήταν σαν κι η ίδια να βίωνα το παρελθόν γράφοντας, σαν να ζούσα σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου μπορούσα να τα αλλάξω όλα προς όφελος των ηρώων μου και να οδηγήσω τα γεγονότα εκεί που επιθυμούσα. Αυτό ήταν για μένα συναρπαστικό.
• Η Νάνα πρωταγωνιστεί στο σήμερα και είναι εκείνη που πρώτη μας συστήνεται μέσα από το μυθιστόρημά σας. Έχει κάνει παρόμοιες σπουδές με τις δικές σας και δείχνετε να της έχετε μια ιδιαίτερη συγγραφική… αδυναμία. Της δώσατε και χαρακτηριστικά της δική σας προσωπικότητας;
  Η Νάνα, πράγματι, περιέχει πολλά στοιχεία από εμένα. Έχω περάσει κι εγώ από τη στενωπό των κρίσεων πανικού, κάνω την ίδια δουλειά, έχω βιώσει τους φόβους και τις ανασφάλειές της, γνωρίζω την προσωπικότητά της εκ των έσω. Νομίζω πως η Νάνα έχει στοιχεία και από πολλές άλλες σύγχρονες γυναίκες που ακροβατούν ανάμεσα στην καριέρα και την οικογένεια.
• Από την οκταετία 1889 – 1897 που συμβαίνουν στην Ελλάδα σημαντικά γεγονότα, παρεμβαίνει αρκετές φορές το 2015, στο οποίο παρακολουθούμε τη ζωή της Νάνας. Μέχρι που φθάνουμε στον Ιούνιο του 2017 και στον επίλογο του βιβλίου. Πόσο θα επηρεάσουν το τέλος σας τα ιστορικά πρόσωπα περασμένων αιώνων;
  Η Νάνα παρακολουθεί τη ζωή και των ιστορικών προσώπων, μαθαίνει γι’ αυτήν και για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, αντιλαμβάνεται τη δύναμή της και προχωράει στη ζωή της, αφήνοντας το παρελθόν να τη μεταμορφώσει. Η Όλγα ακολουθεί το παράδειγμα της Σοφίας Λασκαρίδου και θέλει να σπουδάσει, σε μια εποχή που αυτό ήταν απαγορευμένο κάτι τέτοιο για τις γυναίκες. Κατ’ αυτή την έννοια τα ιστορικά πρόσωπα καθορίζουν και την εξέλιξη της ιστορίας του βιβλίου, αφού η επίδρασή τους προκύπτει αλυσιδωτά, αλλά ουσιαστικά για τους ήρωες.
• Υφαίνοντας το μυθιστόρημά σας, αναρωτηθήκατε ποτέ πόσοι από εμάς τους αναγνώστες γνωρίζουμε πως ο Δεληγιάννης ήταν φανατικός αντίπαλος του Τρικούπη ή πως η Σοφία Λασκαρίδου ήταν η πρώτη γυναίκα που σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας;
  Όσοι δεν γνωρίζουν τα ιστορικά αυτά πρόσωπα, είναι ευκαιρία να τους αφήσουν να τους συστηθούν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και να χαρούν για τη γνωριμία, αφού είναι όλα σημαντικά πρόσωπα της ελληνικής Ιστορίας και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
• Ας μείνουμε λίγο στην προσωπικότητα της Σοφίας Λασκαρίδου. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να την επιλέξετε;
  Η ζωγράφος Σοφία Λασκαρίδου ήταν μια γυναίκα με όνειρο να σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών της εποχής, πράγμα που απαγορευόταν για τις γυναίκες τότε και έδωσε αγώνα γι’ αυτό.
• Τόλμησε όχι μόνο να μπει σ’ έναν ανδροκρατούμενο χώρο αλλά και να καθιερωθεί σ’ αυτόν. Πιστεύετε πως η στάση που κράτησε στη ζωή θα εμπνεύσει τις αναγνώστριές σας;
  Η Σοφία Λασκαρίδου ήταν μια γυναίκα που τόλμησε να τα βάλει με το κατεστημένο και να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα, να σπουδάσει ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών. Τάχθηκε ενάντια στα στερεότυπα της εποχής που ήθελαν τις γυναίκες ευτυχισμένες μόνο μέσα σε ένα γάμο και αποφάσισε να αφιερωθεί στην Τέχνη της. Αποτέλεσε και αποτελεί ακόμα ισχυρό πρότυπο για τις γυναίκες που πρέπει να είναι ελεύθερες να ακολουθήσουν τα όνειρα και τις επιθυμίες τους.
• Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου σας, αντιλαμβανόμαστε πως οι γνώσεις μας εμπλουτίστηκαν σημαντικά. Ήταν αυτός ένας λόγος όταν βάζατε το πρώτο στημόνι στο τελευταίο σας συγγραφικό υφάδι;
  Δεν ήταν μέσα στις προθέσεις μου να διδάξω Ιστορία. Ήθελα απλά να αναβιώσω μια εποχή σημαντική για την Ελλάδα, όσο μπορούσα πιο πιστά, για να καταφέρω να αναδείξω τις πράξεις των ηρώων μου μέσα σ’ αυτό το ιστορικό πλαίσιο. Αν οι αναγνώσεις εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου, αυτό είναι ακόμα ένα κέρδος γι’ αυτούς. Κι εγώ η ίδια εμπλούτισα τις γνώσεις μου μέσα από την έρευνα και το απόλαυσα.
• Αν υποθέσουμε πως το παρελθόν πάντα επιστρέφει και το βρίσκουμε μπροστά μας, ποια απόφαση που πήρε κάποιος από τους πρωταγωνιστές σας θα αλλάζατε;
  Καμία. Ό,τι γίνεται σ’ αυτή τη ζωή, για κάποιο λόγο γίνεται κι αυτό συμβαίνει και για τους φανταστικούς ήρωες. Αν άλλαζα κάποια απόφαση, σίγουρα το αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό και το βιβλίο θα ξέφευγε από την κεντρική του ιδέα. Κάθε αιτία, έχει ένα αποτέλεσμα κι αυτό ήθελα να καταδείξω.
• Ποια είναι η δική σας σχέση με τον χρόνο; Με τι συναισθήματα θυμάστε το παρελθόν, ζείτε το παρόν και βαδίζετε προς το μέλλον;
  Προχωρώ πάντα μπροστά, μου αρέσει που μεγαλώνω και εμπλουτίζω τις εμπειρίες μου. Προχωρώ κοιτώντας πολλές φορές προς τα πίσω για λίγο, όχι με νοσταλγική διάθεση, κολλώντας σε παλιές καταστάσεις, αλλά μόνο όσο χρειάζεται για να δω τι έχω κάνει λάθος, αλλά και να επιβραβεύσω τον εαυτό μου για ό,τι έχω καταφέρει. Βαδίζω στο μέλλον με χαρά·είναι ωραίο να σου δίνεται αυτή η πολυτέλεια, να μεγαλώνεις.
• «Ο χρόνος υφαίνεται με συναισθήματα, με έρωτα, με αγάπη και πόνο κάποιες φορές», είπε ο γιατρός Μάρκος Αϊβάζης στην Φρόσω το καλοκαίρι του 1895. Λέτε να έχει αλλάξει κάτι από τότε μέχρι σήμερα;
  Ο χρόνος υφαίνεται και με ελπίδα και με όνειρα και με απογοήτευση και με οράματα και με διαψεύσεις. Περιέχει πολλά αντιφατικά συναισθήματα και γεγονότα το υφαντό της ζωής μας και όσα χρόνια γεννιούνται άνθρωποι, αυτό δε θα αλλάξει και ευτυχώς.
• Το συγγραφικό σας παρελθόν πόσο σας βοηθά στο παρόν και πόσο σας εμπνέει στο βιβλίο που ετοιμάζετε για το άμεσο μέλλον;
  Σίγουρα το συγγραφικό παρελθόν βοηθά πολύ. Η συγγραφή είναι τέχνη και ως τέτοια, διαρκώς εξελίσσεται. Όσον αφορά τις μελλοντικές ιστορίες που πρόκειται να γράψω, νομίζω πως με βοηθά μόνο στο να μην επαναλαμβάνω θέματα που δεν έχουν κάτι άλλο να μου πουν. Το αν κάποιο βιβλίο μου είναι επιτυχημένο, αυτό δεν σημαίνει πως θα επιδιώξω στο μέλλον να γράψω κάτι αντίστοιχο. Κάθε βιβλίο είναι αποτέλεσμα μιας αυθόρμητης εσωτερικής διεργασίας για μένα και αυτή είναι και η γοητεία του εγχειρήματος.

Σας ευχαριστώ πολύ

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Η Νάνα, μια αρχιτεκτόνισσα που πάσχει από κρίσεις πανικού, βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής της, όπου καλείται να πάρει κάποιες σημαντικές αποφάσεις, όπως το να κρατήσει το παιδί που κυοφορεί. Σε μια αναπαλαίωση του αρχοντικού της οικογένειας του Ιωάννη Αντωνόπουλου στην Καλλιθέα, ανακαλύπτει ένα παλιό χειρόγραφο μέσα από το οποίο μαθαίνει πολλά για την ιστορία της οικογένειας, που εντέλει συνδέεται με την ιστορία και της δικής της.

Μέσα από το χειρόγραφο μαθαίνει επίσης και για την ιστορία της Ανθής Γεραμάκη, που λόγω των προκαταλήψεων της κοινωνίας του τέλους του 19ου αιώνα, αναγκάζεται να στερηθεί το βασικό δικαίωμά της ως γυναίκας, τη μητρότητα, και να αλλάξει ακόμα και την ταυτότητά της. Η τέχνη της –είναι πολύ καλή υφάντρα– και το πείσμα της για ζωή θα τη βοηθήσουν να ξαναβρεί τα κομμάτια του εαυτού της. Η Νάνα θα εμπλακεί συναισθηματικά με την ιστορία της Ανθής και αυτή η εμπλοκή θα τη μεταμορφώσει.

Γύρω από τους κεντρικούς ήρωες, τα ιστορικά πρόσωπα –η Ελληνίδα ζωγράφος Σοφία Λασκαρίδου, ο «καταραμένος» ποιητής Περικλής Γιαννόπουλος, ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ο Χαρίλαος Τρικούπης– και τα ιστορικά γεγονότα συμπορεύονται με τα φανταστικά και τα καθορίζουν.

Πώς υφαίνεται ο χρόνος; Με λάθη, με πάθη, με αγώνα, με διαψεύσεις, με οράματα, κάποτε με απελπισία, άλλοτε με ελπίδα και πίστη. Κάποιες φορές με αίμα και δάκρυα. Και όλα μαζί υφαίνουν τον κρουστό ιστό της άχρονης ζωής μας.

Αυτό το άχρονο χαλί που υφαίνει η συγγραφέας για τους ήρωές της ‒αυτούς στα τέλη του 19ου αιώνα και τους σύγχρονους‒ μας αποδεικνύει πως όλοι συμμετέχουν σε αυτό με μικρές βελονιές, οι οποίες είναι τα πάθη, τα λάθη, οι ελπίδες, οι ματαιώσεις, οι αγώνες, δηλαδή όλα αυτά τα στοιχεία που συνιστούν την ίδια τη ζωή.

Βιογραφικό

Η Σοφία Δημοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, η καταγωγή της όμως είναι από τα Λουσικά, ένα χωριό λίγα χιλιόμετρα έξω από την Πάτρα. Σπούδασε στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό πόλεων και κτιρίων. Εργάστηκε ως μηχανικός στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα και ασκεί το επάγγελμά της ως σήμερα. Παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή και την ποίηση και παραδίδει μαθήματα δημιουργικής γραφής, έχοντας ολοκληρώσει το πρόγραμμα «Δημιουργική ανάγνωση και γραφή της πεζογραφίας» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει γράψει άλλα τέσσερα μυθιστορήματα, ενώ διηγήματά της έχουν κατά καιρούς συμπεριληφθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, σε ηλεκτρονικά περιοδικά (themachine.gr, fractal.gr, diastixo.gr) και σε εφημερίδες. Διηγήματα και ποιήματά της υπάρχουν και στον ιστότοπό της www.sophiadimopoulou.gr.

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save