Συγγραφέας του βιβλίου «Το λυκόφως του Αιγαίου» – «Εκδόσεις Καστανιώτη»
Την πειρατεία στην Ελλάδα, όσο και να την ψάξεις στην επίσημη Ιστοριογραφία, δυστυχώς, δε θα τη βρεις πουθενά αλλού πέρα από τις υποσημειώσεις. Η πολύχρονη έρευνα και η συγγραφική πένα της Κατερίνας Καριζώνη, όμως, βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Αντικαθιστώντας τα μικρά γράμματα με μεγάλα, με επιμονή και υπομονή καταφέρνει να βγάλει την πειρατεία από το περιθώριο της Ιστορίας. Μέσα από «Το λυκόφως του Αιγαίου», ο αναγνώστης γνωρίζει όλους τους μεγάλους Έλληνες πειρατές, τη δράση τους αλλά και το ρόλο που έπαιξαν από την αρχαιότητα μέχρι το 1860 που καταγράφηκε το τελευταίο πειρατικό περιστατικό. Όπως λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας, «οι ΄Έλληνες πειρατές του Αιγαίου αποτέλεσαν φαινόμενο ανάλογο με εκείνο των Κλεφτών και των Αρματολών στη στεριά. Και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις προεπαναστατικές διεργασίες που οδήγησαν στην επανάσταση του 1821».
Στο όμορφο Αιγαίο του μακρινού και συναρπαστικού 17ου αιώνα, μας μεταφέρει το μυθιστόρημά σας. Άγνωστα γεγονότα, Έλληνες και ξένοι πειρατές και κουρσάροι, ζωντανεύουν στις σελίδες του. Ποια όμως είναι τα πιο μεγάλα ιστορικά γεγονότα του «Αιώνα της πειρατείας», όπως τον χαρακτηρίζετε;
Πολλά τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον 17ο αιώνα. Άλλαξαν οι πολιτικές ισορροπίες και κυρίως όσες αφορούσαν το Αιγαίο. Οι Οθωμανοί εδραίωσαν την κυριαρχία τους στο Αρχιπέλαγος, οι Ενετοί έχασαν τα νησιά με αποκορύφωση την πτώση του Χάνδακα στους Τούρκους μετά τον Βενετοτουρκικό- Κρητικό πόλεμο των ετών 1645-1669. Ωστόσο οι Δυτικοί διατήρησαν τα παλιά αγκυροβόλιά τους που μετατράπηκαν σε φωλιές πειρατών, ενώ παράλληλα εμφανίστηκαν Μαλτέζοι (Γάλλοι, Γερμανοί, Ιταλοί και άλλες εθνικότητες) με νόμιμες κρατικές άδειες πειρατείας και τη σημαία της Μάλτας και κατέκλυσαν το Αιγαίο. Ήταν μια εποχή που δύσκολα μπορούσες να διασχίσεις το Αρχιπέλαγος. Δημιουργήθηκαν δίκτυα προστασίας από τις επιθέσεις των πειρατών (τα περισσότερα απ’ τους ίδιους τους πειρατές). Οι Οθωμανοί δεν μπορούσαν να ελέγξουν τις θαλάσσιες διαδρομές, συχνά ούτε να προσεγγίσουν τα νησιά για την είσπραξη των φόρων. Έτσι προέκυψε για τα νησιά ένα ημιαυτόνομο καθεστώς και η πειρατεία εξελίχθηκε σε κερδοφόρα επιχείρηση στην οποία συμμετείχαν κράτη, βασίλεια, εταιρείες, δυτική και ανατολική Εκκλησία. Η πειρατεία αποτέλεσε ένα καλά οργανωμένο σύστημα αναδιανομής του πλούτου με βάση την αρπαγή, που όμως είχε και πολιτικές, ιδεολογικές και θρησκευτικές προεκτάσεις. Ας σημειωθεί ότι το Αιγαίο αποτέλεσε θέατρο συγκρούσεων ανάμεσα στο Ισλάμ και τον Χριστιανισμό, ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση για πολλούς αιώνες.
Ο ήρωάς σας, ο Ιωάννης Κάψης, ο οποίος υπήρξε πραγματικό πρόσωπο, απελευθερώνει τη Μήλο από τον Οθωμανικό ζυγό και «στέφεται βασιλιάς». Πώς κατάφερε κάτι τέτοιο και τι γνωρίζουμε από την επίσημη Ιστορία γι’ αυτή την αξιοπερίεργη βασιλεία;
Ήδη αναφέρθηκα στην κατάσταση που επικρατούσε στους θαλάσσιους δρόμους. Μέσα στο ρευστό και ευμετάβλητο αυτό σκηνικό ξεσπούσαν κατά καιρούς αντιστασιακά και επαναστατικά κινήματα των υποδουλωμένων Ελλήνων. Η πειρατεία αποτέλεσε χαραμάδα ελευθερίας για τον Ελληνισμό και πολλές φορές δυτικοί πειρατές -για τα δικά τους βέβαια συμφέροντα- υποδαύλιζαν και υποστήριζαν κινήματα που στρέφονταν κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως για παράδειγμα στη Μύκονο, στη Νάξο, στην Πάρο, στη Μήλο, στην Ικαρία, στην Τήνο, στην Ίο, στη Μυτιλήνη, παντού οι πειρατές συμμαχούσαν με τους εξεγερμένους κατοίκους. Στη Μήλο που ήταν κορυφαίο πειρατικό νησί του Αρχιπελάγους, η συγκυρία βοήθησε τον πειρατή Ιωάννη Κάψη να καταλάβει το νησί, να το απελευθερώσει από τους Οθωμανούς και να το κηρύξει ανεξάρτητο Ελληνικό βασίλειο. Σημειώστε ότι ο Ιωάννης Κάψης ήταν δημοφιλής και αγαπητός στους Έλληνες και τους δυτικούς κατοίκους της Μήλου και η φύλαξή του νησιού απ’ τους Οθωμανούς μικρή. Η επίσημη Ιστοριογραφία δυστυχώς αναφέρει την πειρατεία μόνο στις υποσημειώσεις, ίσως γιατί δεν έχει ξεκαθαρίσει; την σημασία της για τον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα. Μια άλλη εξήγηση μπορεί να είναι ότι η πειρατεία συνδέεται με παραβατική συμπεριφορά, γι΄ αυτό και την αποσιωπούν. Δεν μπορούμε βέβαια να παραβλέψουμε και την κακή της πλευρά, αφού κατέστρεφε και αφαιρούσε περιουσίες και ζωές. Ωστόσο οι ΄Ελληνες πειρατές του Αιγαίου αποτέλεσαν φαινόμενο ανάλογο με εκείνο των Κλεφτών και των Αρματολών στη στεριά. Και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις προεπαναστατικές διεργασίες που οδήγησαν στην επανάσταση του 1821.
«Όλα επιτρέπονταν στον καιρό του καπετάν Τζώρτζη, κατά κόσμον Ιωάννη Κάψη. Ρευστή η εποχή του, άστατος ο κόσμος της θάλασσας, το Αιγαίο άλλαζε χέρια κάθε τόσο, άλλαζε ταυτότητα». Δώστε μας τα χαρακτηριστικά του άστατου ελληνικού πελάγους.
Το Αιγαίο υπήρξε πάντα το μήλο της ΄Εριδος. Όλοι το διεκδικούσαν, γιατί από κει περνούσαν οι δρόμοι του Μεταξιού και των Μπαχαρικών, οι εμπορικοί δρόμοι που συνέδεαν την Ανατολή με τη Δύση και τη Βόρεια Αφρική. ΄Ηδη από τον 16ο αιώνα είχαν ξεσπάσει Βενετοτουρκικοί πόλεμοι που συνεχίστηκαν μέχρι τον 18ο αιώνα. Ισπανοί πειρατές εμφανίζονταν κατά καιρούς στο Αιγαίο διεκδικώντας μερίδιο στην πειρατική λεία, Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, δηλαδή Μαλτέζοι, Έλληνες και Μπαρμπαρέζοι πειρατές συγκρούονταν για το μοίρασμα του πλούτου που περνούσε απ΄ το Αρχιπέλαγος, η Χίος έπεσε κάποια στιγμή στα χέρια των Ενετών, η Πελοπόννησος στον Μοροζίνι, η Μήλος στους Έλληνες, η Τήνος ελεγχόταν από κορσικανούς πειρατές με επικεφαλής τον Άγγελο Μαρία Βιτάλι. Τα Κυκλαδίτικα νησιά τελούσαν στην πραγματικότητα υπό τον έλεγχο πειρατών, όπως ο Ουγκώ Ντε Κρεβελιέ, οι Γάλλοι αδελφοί Ντε Τεμερικούρτ, ο Ντε Οκενκουρτ και άλλοι. Γι΄ αυτό ήταν άστατος ο κόσμος της θάλασσας. Υπήρχαν νησιά, όπου δεν εγκαταστάθηκαν ποτέ Οθωμανοί από τον φόβο των πειρατών. Άλλωστε και σήμερα το Αιγαίο αποτελεί μήλο της ΄Εριδος ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, μόνο που ο πλούτος αναζητείται πλέον κάτω απ΄ τα νερά.
«… αλλά ένας μεγάλος έρωτας με την κόρη του κυβερνήτη του νησιού σημαδεύει τη ζωή του». Μιλήστε μας γι’ αυτόν τον έρωτα.
Ως ακραίοι άνθρωποι οι πειρατές ήταν ακραίοι και στους έρωτές τους. Ο Ιωάννης Κάψης ερωτεύθηκε με πάθος την κόρη του Κυβερνήτη της Μήλου, Αρμένη και την παντρεύτηκε με τον όρο να εγκαταλείψει την πειρατεία και να ζήσει μια ήσυχη οικογενειακή ζωή. Όμως ο Κάψης παρέμενε στο βάθος πειρατής. Κι όταν πληροφορήθηκε τη θανάτωση του αδελφού του Καπετάν Τρομάρα απ΄ τους Οθωμανούς, παράτησε τα αξιώματα και την γυναίκα του και ξαναβγήκε στην πειρατεία. Χτυπούσε τα οθωμανικά πλοία για να πάρει εκδίκηση για το θάνατο του αδελφού του. Συνασπίσθηκε με ξένους πειρατές, έφτιαξε στόλο και πολιόρκησε την Μήλο. Την κατέλαβε, έδιωξε την τουρκική φρουρά και στέφθηκε βασιλιάς από έναν καθολικό ιερέα. Η βασιλεία του κράτησε τρία χρόνια μέχρι που τον συνέλαβαν με ύπουλο τρόπο οι Οθωμανοί και τον εκτέλεσαν με μαρτυρικό θάνατο.
Όσο προχωρούμε την ανάγνωση, γνωρίζουμε μεγάλους πειρατές, που ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν την οθωμανική απειλή. Συνωμοσίες, προδοσίες, παιχνίδια κερδοσκοπίας και κυριαρχίας μας κρατούν σε αγωνία. Πόσο εύκολο ήταν να ισορροπήσετε μεταξύ Ιστορίας και μυθοπλασίας.
Ακολουθούσα το νήμα της Ιστορίας, εκεί όπου σταματούσε επινοούσα τον μύθο. Από την μακρόχρονη μελέτη μου στο ζήτημα της πειρατείας μπορούσα εύκολα να υποθέσω τα συνεκτικά στοιχεία ανάμεσα στους πειρατές, την καθημερινή ζωή τους, αλλά και τους εκρηκτικούς χαρακτήρες τους. Επίσης από τις πολιτικές ισορροπίες που ίσχυαν τότε στο Αρχιπέλαγος μπορούσα να προσδιορίσω τις επιλογές τους, τις συμμαχίες και τους ανταγωνισμούς τους. Ήταν μια δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στην Ιστορία, την μυθοπλασία και την λαϊκή παράδοση, η οποία είναι πλούσια και σε πολλές περιπτώσεις ύμνησε τους πειρατές. Φυσικά ό,τι έχει να κάνει με τα πάθη τους και τους έρωτές τους τα επινόησα εγώ.
«Το λυκόφως του Αιγαίου» δεν είναι το πρώτο σας βιβλίο με θέμα την πειρατεία. Προηγήθηκαν και άλλα μυθιστορήματα όπως το «Μεγάλο Αλγέρι», ο «Χάρτης των ονείρων» και ο «Μονόφθαλμος». Τι είναι αυτό που σας γοητεύει σ’ αυτό το άγνωστο για τους περισσότερους από εμάς ιστορικό κεφάλαιο;
Ακριβώς αυτό, ότι είναι άγνωστο και περιθωριοποιημένο κεφάλαιο της Ιστορίας. Ψάχνοντας βαθύτερα κατάλαβα τη σχέση των πειρατών με την Ελληνική Επανάσταση, αλλά και με ολόκληρη την Ελληνική Ιστορία. Η πειρατεία έκανε τους Έλληνες αξιόμαχους, άριστους πλοηγούς και ετοιμοπόλεμους. Ασκήθηκαν στο ναυτικό πόλεμο, έγιναν πλοιοκτήτες και καλλιέργησαν τη Ναυτοσύνη. Ένας άλλος λόγος είναι ότι ψάχνοντας την Ιστορία της Μάνης απ΄ όπου κατάγομαι, για να γράψω το μυθιστόρημα Μεγάλο Αλγέρι , έπεσα πάνω στους Κακαβούληδες, τους Μανιάτες πειρατές. Οι Μανιάτες έγιναν πειρατές γιατί ήταν φτωχοί και η γη τους άγονη και άνυδρη. Στράφηκαν στη θάλασσα και ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη μορφή πειρατείας, την πειρατεία απ΄ τη στεριά, αλλά και την εν πλω πειρατεία. Η Ελλάδα είναι μια μεγάλη θάλασσα και μια μικρή στεριά. Αν τα προσθέσεις και τα δύο είναι μια πολύ μεγάλη χώρα. Η ναυτική ιστορία είναι τεράστια αλλά δεν διδάσκεται αρκετά. Μέρος της ναυτικής ιστορίας μας είναι και η πειρατεία.
Αδιαμφισβήτητα είναι ένα κεφάλαιο που απαιτεί μεγάλη έρευνα. Η βιβλιογραφία που είχατε στη διάθεσή σας κάλυψε κάθε σας συγγραφική ανησυχία;
Σταγόνα – σταγόνα μάζευα χρόνια τις πληροφορίες, ψάχνοντας σε δημόσιες βιβλιοθήκες, σε εκδόσεις που δεν κυκλοφορούν πια, καθώς και σε μελέτες της τοπικής ιστορίας των νησιών. Μπούσουλας στάθηκε η περίφημη Ιστορία της ελληνικής πειρατείας της Αλεξάνδρας Κραντονέλλη, τα υπόλοιπα βιβλία υπήρξαν εξαιρετικά φειδωλά ως προς τις πληροφορίες. Έφτασα μέχρι τη δημοτική βιβλιοθήκη της Βαλέτας στη Μάλτα για να ολοκληρώσω την εικόνα. Και φυσικά κατέφυγα στην μυθοπλασία για να υποστηρίξω όλο αυτό το υλικό.
Πότε ξεκίνησε η έρευνά σας, πόσο κράτησε και πότε αισθανθήκατε έτοιμη να επιβιβαστείτε στα πειρατικά πλοία των ηρώων σας γι’ αυτό το συναρπαστικό συγγραφικό ταξίδι;
Κράτησε δέκα χρόνια και μου έδωσε 4 μυθιστορήματα, όπως τα προαναφέρατε και ένα ιστορικό λεύκωμα για τη Μανιάτικη πειρατεία.
Πότε, καταγράφηκε η πρώτη πειρατεία στα ελληνικά πελάγη; Πότε σταμάτησε η πειρατική δράση στις ελληνικές θάλασσες και ποια ήταν η τελευταία πειρατεία που έχει καταγραφεί;
Οι Έλληνες υπήρξαν πειρατές απ΄ την αρχαιότητα. Ο Οδυσσέας ήταν ένας μεγάλος και περίφημος πειρατής, οι ναυαγιστές, δηλ. οι πειρατές από τη στεριά υπήρξε αρχαίο επάγγελμα. Ο Καποδίστριας ανέθεσε το 1833 σ΄ ένα ξακουστό πειρατή, τον Μιαούλη να καθαρίσει τις θάλασσες από τους πειρατές. Η συγκρότηση εθνικών κρατών και η δημιουργία νομικού πλαισίου για τη ναυσιπλοΐα έβαλαν σταδιακά τέλος στην πειρατεία στις Ελληνικές θάλασσες. Γύρω στα 1860 αναφέρεται το τελευταίο καταγεγραμμένο πειρατικό περιστατικό.
Ποιο είναι το προφίλ του πειρατή στο Αιγαίο και πώς ήταν η καθημερινότητα της θρυλικής ζωής των πειρατών που γνωρίσατε μέσα από την πολύχρονη έρευνά σας;
Οι πειρατές ήταν επαναστάτες, αλλά και έμποροι, πλοιοκτήτες που στράφηκαν στην πειρατεία, ενώ φτωχοί και απόκληροι ήταν αυτοί που αποτελούσαν τα πληρώματα των πειρατικών πλοίων. Η καθημερινότητά τους στο καράβι ήταν σκληρή, γιατί δεν είχαν καλή διατροφή και ιατρική περίθαλψη, ήταν εκτεθειμένοι σε καθημερινούς κινδύνους, τόσο από τις μάχες που έδιναν, όσο και από την ίδια τη θάλασσα. Υπήρχαν κανόνες για τη ζωή στο πλοίο και μια σχετική δικαιοσύνη στη διανομή της λείας. Στα δυτικά πλοία η πειθαρχία ήταν πολύ πιο σκληρή, το ίδιο και η μεταχείριση των πληρωμάτων απ΄ τους καπετάνιους.
Πειρατές και κουρσάροι. Ληστές και οι δυο της θάλασσας. Ποια διαφορά υπάρχει ανάμεσα στις δυο έννοιες;
Πειρατές λέγονταν αυτοί που πραγματοποιούσαν την καταδρομή για λογαριασμό τους. Κουρσάροι ήταν οι μισθωμένοι πειρατές από τις μεγάλες δυνάμεις με σκοπό την πρόκληση καταστροφών σε εχθρικά πλοία και πληρώματα κατά τη διάρκεια των πολέμων. Οι Μανιάτες αναδείχθηκαν σε περίφημους κουρσάρους στα αγγλικά και τα ρωσικά πλοία. Αλλά και οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν Έλληνες καπετάνιους και ελληνικά πληρώματα στους στόλους τους. Μεγάλος Έλληνας πειρατής που συνεργάστηκε μαζί τους κι έγραψε Ιστορία στη θάλασσα, ήταν ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Αιγαίο, 17ος αιώνας, ο αιώνας της πειρατείας. Ο πειρατής Ιωάννης Κάψης γράφει ιστορία στη θάλασσα. Απελευθερώνει τη Μήλο από τον οθωμανικό ζυγό. Στέφεται βασιλιάς, αλλά ένας μεγάλος έρωτας με την κόρη του κυβερνήτη του νησιού σημαδεύει τη ζωή του. Την ίδια περίοδο Δυτικοί και κυρίως Μαλτέζοι πειρατές κατακλύζουν το Αρχιπέλαγος, που αποτελεί πεδίο σύγκρουσης θρησκειών και συμφερόντων. Μεγάλοι πειρατές όπως ο Ουγκώ ντε Κρεβελιέ, οι αδελφοί Τεμερικούρ, ο Μιχελής Μανιάτης, ο Άγγελος Μαρία Βιτάλι και άλλοι ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν την οθωμανική απειλή. Το Αιγαίο παραμένει το μήλον της έριδος ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Μάχες, συνωμοσίες και προδοσίες καθορίζουν ένα άγριο παιχνίδι κερδοσκοπίας και κυριαρχίας.
Ένα μυθιστόρημα εποχής, ένα πανόραμα ιστοριών από τη θρυλική ζωή και τη δράση των Ελλήνων και των ξένων πειρατών. Ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο, στα νησιά του Αιγαίου και στις δοξασίες τους.
Βιογραφικό
H Kατερίνα Kαριζώνη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου φοίτησε στη Γερμανική Σχολή. Σπούδασε οικονομικά και είναι διδάκτορας των Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ. Εργάστηκε επί δεκαπέντε χρόνια στην Εθνική Τράπεζα. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιητικά βιβλία, ιστορικά λευκώματα και βιβλία για παιδιά.
Μυθιστορήματα: “Ο άγγελός μου ήταν έκπτωτος” (1997), “Βαλς στην ομίχλη” (2001), “Τσάι με τον Καβάφη” (2004), “Mεγάλο Aλγέρι” (2006) και “Ο χάρτης των ονείρων” (2011). Διηγήματα: “Ο Μονόφθαλμος και άλλες πειρατικές ιστορίες” (2009). Ποίηση: “Πρωτοβρόχια” (1969), “Διαστάσεις” (1972), “Πινόκιο” (1975), “Αναπάντεχο καλοκαίρι” (1978), “Τσάι και μυθολογία” (1985), “Πανσέληνος στην οδό Φράγκων” (1990), “Τα παγώνια της Μονής Βλατάδων” (1992), “Ο ράφτης Ραντοσλάβ από το 1470” (2001), “Το θηλυκό πρόσωπο της ποίησης στη Θεσσαλονίκη” (ανθολογία, 2006), “Ρεσάλτο” (2009). Ιστορικά λευκώματα (συμμετοχή): “Θεσσαλονίκη και Εθνική Τράπεζα” (1989) και “Πειρατεία στη Μάνη και στη Μεσόγειο” (2010). Βιβλία για παιδιά: “Χίλιες και μία νύχτες των Βαλκανίων” (1989), “Ο Σαίξπηρ σε 7+2 παραμύθια” (1990), “Η δίκη των παραμυθιών” (1992), “Το ταξίδι του αυτοκράτορα με το χαμένο πρόσωπο” (1993), “Παραμύθια από τις όπερες” (1997), “Το ταξίδι των παραμυθιών” (1998), “Μια φορά κι έναν καιρό σ’ ένα ξέφωτο του δάσους” (2005), “Ο μαγικός αυλός” (2005).
Συνεργάζεται με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά δημοσιεύοντας κριτικά σημειώματα, δοκίμια και λογοτεχνικά κείμενα. Το 1991 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο της “Χίλιες και μία νύχτες των Βαλκανίων”. Το 2009 απέσπασε το βραβείο του περιοδικού “Αυλαία” για το σύνολο του έργου της. Κείμενα και ποιήματά της μεταφράστηκαν στις βαλκανικές γλώσσες, στα γερμανικά, τα αγγλικά και τα πολωνικά. Ποιήματά της μελοποιήθηκαν από τον Μιχάλη Γρηγορίου και ερμηνεύτηκαν από τη Σαββίνα Γιαννάτου. Είναι μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.