Συγγραφέας του βιβλίου «Φιανκέτο» – Εκδόσεις Συρτάρι

Πρίγκιπας Ιωάννης. Ένας φιλόδοξος άνθρωπος που ενδιαφέρεται μόνο για την προσωπική του ανόρθωση. Τον βλέπουμε να πρωταγωνιστεί στα ιστορικά και άλλα διηγήματα του Μάρκου Δενδρινού. Ο συγγραφέας επέλεξε ως τίτλο του βιβλίου του μια ομολογουμένως άγνωστη λέξη στους πολλούς αλλά γνωστή σ’ εκείνους που ασχολούνται με το σκάκι. Όπως λέει στο Vivlio-life, το σκάκι «δεν είναι παρά το σκηνικό της ανθρώπινης ιστορίας, όπου ο άνθρωπος παραλλάσσει μεν τις κινήσεις του αλλά ποτέ δεν μπορεί να ξεφύγει από τη φύση και τις προδιαγραφές του». Όπως μας εκμυστηρεύτηκε σ’ αυτήν την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη «όλα αυτά τα διηγήματα ήταν εσωτερική ανάγκη να ειπωθούν πράγματα που αποτελούν, αν συνδεθούν σωστά, τη θεώρησή μου για τον κόσμο και τον άνθρωπο». Ξεχωρίζω μια πρόταση που με άγγιξε: «Η φυσική πορεία, η φύση, δεν είναι παρά η παρουσία της μητέρας φύσης, της γυναίκας φύσης, της κόρης φύσης. Όσο λοιπόν και να αφαιρούμε τον λόγο από τη γυναίκα, ενίοτε και με εγκλήματα εναντίον της, εκείνη, σταθερή και ατάραχη, συνεχίζει να ορίζει τον κόσμο».

  • Ο τίτλος του βιβλίου σας είναι ιδιαίτερος και αποτελείται από μία άγνωστη λέξη στους περισσότερους. Όχι, όμως και σ’ εκείνους που ασχολούνται με το σκάκι. Ας μάθουμε, λοιπόν τι σημαίνει «Φιανκέτο».
    Όπως αναφέρω σε μια υποσημείωση στο συγκεκριμένο διήγημα, το φιανκέτο είναι ένα από τα ανοίγματα σε μια παρτίδα σκακιού, όπου τον ιδιαίτερο ρόλο παίζει ο αξιωματικός. Το διήγημα αυτό εκτυλίσσεται κατά τον Μεσαίωνα -αγαπημένη μου εποχή, όπως και η Αναγέννηση- στη Γαλλία, την κατεξοχήν μεσαιωνική χώρα με τα υπέροχα κάστρα και τις συνεχείς έριδες μεταξύ των τοπικών ηγετών, στα μέσα του 13ου αιώνα, όπως προσδιορίζεται έμμεσα από τη Σταυροφορία του Άγιου Λουδοβίκου, του βασιλιά της Γαλλίας. Γιατί επέλεξα το σκάκι και μάλιστα μια συγκεκριμένη παραλλαγή του; Πρόκειται για ένα παιχνίδι που παιζόταν κατά κόρο τόσο στα μοναστήρια όσο και στις αυλές των φεουδαρχών και αντικατοπτρίζει με ιδιαίτερο τρόπο τη μεσαιωνική αντίληψη, λόγω της δεξιοτεχνίας των παικτών του αλλά και των αυστηρών κανόνων που το διέπει. Έτσι ήταν κατά βάση και η εποχή αυτή, μια εποχή κατά την οποία μπορεί να μην έγιναν τρομακτικές αλλαγές στην επιστήμη και την τεχνολογία αλλά οι άνθρωποι δεν είχαν πάψει να είναι έξυπνοι και εφευρετικοί. Ήταν υποχρεωμένοι όμως να κινούνται στα αυστηρά θεολογικά και πολιτικά πλαίσια μέσα στα οποία είχαν γεννηθεί. Στη συγκεκριμένη παραλλαγή την πρωτοβουλία παίρνει ο αξιωματικός, όπως και στο διήγημα ο πρίγκιπας Ιωάννης θα κάνει ένα άνοιγμα που σίγουρα αλλάζει καθοριστικά τα δεδομένα του αντιπάλου του.
  • Εύλογη η επόμενη ερώτηση: Πως «δένει» με τα «Ιστορικά και άλλα διηγήματα» του βιβλίου σας;
    Όπως σας ανέφερα και πριν, με γοητεύουν ιδιαίτερα τα πλαίσια παλαιοτέρων εποχών, όχι γιατί θέλω να δραπετεύσω από τη σημερινή πραγματικότητα, αλλά αντίθετα για να δείξω ότι ο άνθρωπος, οι αρετές του και οι κακίες του, παραμένουν ίδιες μέσα στο διάβα των αιώνων. Όλες οι αλλαγές που συμβαίνουν είναι επιδερμικές, καθώς ο άνθρωπος ποτέ δεν μπορεί να ξεφύγει από τη φύση του, όσο και να κρύβεται και να καλλωπίζεται. Το σκάκι λοιπόν δεν είναι παρά το σκηνικό της ανθρώπινης ιστορίας, όπου ο άνθρωπος παραλλάσσει μεν τις κινήσεις του αλλά ποτέ δεν μπορεί να ξεφύγει από τη φύση και τις προδιαγραφές του. Όσο για την επέκταση του υπότιτλου «και άλλα διηγήματα», εννοώ ότι δεν υπάρχει σε όλα τα διηγήματα κάποιο ιστορικό φόντο. Μπορεί όμως και να είναι πλεονασμός, καθώς κάθε ανθρώπινο συμβάν είτε πραγματικό είτε φανταστικό εμπλουτίζει την ιστορία του ανθρώπου και υπενθυμίζει τον πλούτο των δυνατοτήτων του.
  • Η αλήθεια είναι πως ο τίτλος και ο υπότιτλος έχουν διαφορετική οπτική από την εικόνα του εξωφύλλου. Θέλετε να μας εξηγήσετε τη σκέψη πίσω από την επιλογή του;
    Όλες οι στιγμές της ιστορίας είναι κατά τη γνώμη μου δράσεις, επιδράσεις και αντιδράσεις που συμπορεύονται ή προσπαθούν να αναστείλουν τη φυσική πορεία του κόσμου. Η φυσική πορεία, η φύση, δεν είναι παρά η παρουσία της μητέρας φύσης, της γυναίκας φύσης, της κόρης φύσης. Όσο λοιπόν και να αφαιρούμε τον λόγο από τη γυναίκα, ενίοτε και με εγκλήματα εναντίον της, εκείνη, σταθερή και ατάραχη, συνεχίζει να ορίζει τον κόσμο. Η γυναίκα λοιπόν και η αδιαμφισβήτητη υπεροχή της, υπάρχει, εμφανώς ή αφανώς, πίσω από όλη αυτή τη σειρά των διηγημάτων, η γυναίκα με τη παρθενικότητα μιας ιέρειας αλλά και τη σαγήνη ενός πλάσματος που μπορεί να φτάσει στα άκρα για την εκπλήρωση των επιθυμιών της. Στο εξώφυλλο η παρουσία των μαλλιών ενός κοριτσιού –της κόρης μου- σηματοδοτεί, σε αντιστροφή του μύθου της Δαλιδά, τη δύναμη και την ομορφιά της φύσης που δεν πρέπει για κανένα λόγο να καταστρέψουμε.
  • Πρωταγωνιστής του φιανκέτο, λοιπόν, είναι ο αξιωματικός. Θα συναντήσουμε ένα τέτοιο πρόσωπο να πρωταγωνιστεί σε κάποιο από τα διηγήματά σας και αν, ναι, ποια χαρακτηριστικά του δώσατε;
    Ναι είναι ο πρίγκιπας Ιωάννης του διηγήματος που με τις ενέργειές του ανατρέπει τη φυσική ροή των πραγμάτων. Είναι ο φιλόδοξος άνθρωπος που ενδιαφέρεται μόνο για την προσωπική του ανόρθωση.
  • Αλφόνσος, Θουρχίμ, Ζιρκάμ, Συντύχη, Αμπάουμπα, Παλίμ… Είναι μόνο μερικά από τα ονόματα ηρώων που, αν και αφανείς, παίζουν το δικό τους ρόλο δίπλα σε μεγάλα ονόματα. Μήπως πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στους «μικρούς» της Ιστορίας;
    Συμφωνώ απολύτως. Οι μεγάλοι έμειναν στην ιστορία χάρη στους αφανείς συνεργούς τους. Τι θα ήταν ο μέγας φιλόσοφος Αβελάρδος χωρίς την Ελοΐζα του, ο Γαλιλαίος χωρίς την κόρη του την Μαρία Τσελέστε, ο Ιησούς χωρίς τη Μαγδαληνή, ο Παύλος χωρίς τον Τιμόθεο, η Ευδοκία χωρίς τον Παυλίνο, ο Μέγας Αλέξανδρος χωρίς τον Ηφαιστίωνα, ο Ωγκύστ Ροντέν χωρίς την Καμίλ Κλοντέλ, ο Άγγελος Σικελιανός χωρίς την Εύα, ο Νίκος Καζαντζάκης χωρίς την Ελένη;
  • Ερωτήματα πολλά περιμένουν τον αναγνώστη. Αλλά και σκέψεις των ηρώων σας που βάζουν σε σκέψη και όλους εμάς που τους παρακολουθούμε. Όπως το ερώτημα της Συντύχης στον Παύλο: «Δηλαδή ο Θεός σου μεροληπτεί υπέρ κάποιων;». Θέλετε με το έργο σας να μας βγάλετε από τη συνηθισμένη ανάγνωση;
    Η σύντροφός μου μου κρούει συνεχώς τον κώδωνα του κινδύνου. «Προσπάθησε όταν γράφεις λογοτεχνία να μη φιλοσοφείς ακατάσχετα» μου λέει. Προσθέτει το ‘ακατάσχετα’ καθώς θεωρεί αδύνατο να μη φιλοσοφώ. Δεν ξέρω κατά πόσο το πέτυχα, αλλά το βέβαιο είναι ότι η φιλοσοφική προσέγγιση των πραγμάτων με ακολουθεί μοιραία σε κάθε μου έκφραση, είτε επιστημονική είτε λογοτεχνική. Είτε το θέλω είτε όχι αναγκαστικά θεωρώ ότι βγάζω τον αναγνώστη από τη συνηθισμένη ανάγνωση. Αυτά που με απασχολούν δεν μπορούν να κρυφτούν. Τι είναι ο άνθρωπος; Τι περιεχόμενο μπορούμε να δώσουμε σε αυτόν τον πανάρχαιο άγνωστο, τον θεό; Είναι ο άνθρωπος ελεύθερος; Μήπως ο θεός μεροληπτεί υπέρ κάποιων; Αλλιώς πώς μπορούμε να δικαιολογήσουμε τη φριχτή προδιαγεγραμμένη πορεία κάποιων ανθρώπων αλλά και ολόκληρων κοινοτήτων;
  • «Αν θες να μάθεις να αγαπάς, μάθε να αναπνέεις. Η ποιότητα της αναπνοής δείχνει την ποιότητα της αγάπης». Λόγια της Άρουα στο όνειρο του Φραγκίσκου Ντιάζ στο διήγημα «Προς την Τήλο». Πόση αλήθεια κρύβει αυτό το όνειρο;
    Ναι πολλές φορές βάζουμε στους πρωταγωνιστές των ιστοριών μας θέσεις που πιστεύουμε διακαώς. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτό το σύντομο όνειρο του αναζητητή εξερευνητή Φραγκίσκου Ντιαζ που ταξιδεύει με σκοπό να προσηλυτίσει τους λαούς της Αφρικής, μα καταλήγει τελικά να προσηλυτιστεί εκείνος από αυτούς. Δεν μπορούν τα πράγματα παρά να είναι ένα. Η αγάπη όλα τα συνέχει, τίποτα δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτήν παρά μόνο παροδικά. Οτιδήποτε αρνείται το μεγάλο ποτάμι της ζωής αρνείται τον εαυτό του. Πίσω από τους χτύπους της καρδιάς και την αναπνοή μας είναι η αγάπη του σύμπαντος που μας καλεί μέχρι να την ακούσουμε. «Και το μίσος αγάπη είναι κι αυτό, ελαττωματική όμως. Κι η αδιαφορία αγάπη είναι κι αυτή χωρίς ελπίδα» μας λέει ο Ντιαζ. Τα λόγια αυτά μοιάζουν σαν ένα καλοπροαίρετο πνεύμα που προσπαθεί να δώσει ελπίδα σε ένα κόσμο που συνεχώς σπαράζεται από συγκρούσεις. Κι όμως είναι ένα ύψιστο φιλοσοφικό αξίωμα το ότι όλα είναι ένα, γιατί χωρίς την ενότητα αυτή και την αγάπη που τη συντηρεί όλα θα είχαν ήδη διαλυθεί και δεν θα υπήρχε τίποτε από αυτά που βλέπουμε γύρω μας.
  • Στο ίδιο διήγημα διαβάζουμε άλλη μία σκέψη του Ντιάζ: «Οι κάτοικοι της Αφρικής ήταν, κατά τη γνώμη μου, οι πρώτοι γόνοι, οι πρώτοι άνθρωποι. Μια ακόμη αιρετική σκέψη: ένας μαύρος Αδάμ και μια μαύρη Εύα». Αιρετική ή όχι πιστεύετε ότι είναι μια σκέψη που κάποιοι έχουν επεξεργαστεί;
    Είναι μια αναφορά στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Όλα συγκλίνουν πως όλοι οι ανθρώπινοι κλάδοι ξεκίνησαν από την Αφρική. Κι αφού Αδάμ και Εύα είναι μια αλληγορία για τους πρώτους ανθρώπους, νομίζω ότι μια ακριβέστερη αναπαράστασή τους θα έπρεπε να έχει τα χαρακτηριστικά της μαύρης φυλής.
  • Και τι είναι η αγάπη;» – «Να δίνεις, χωρίς να σκέφτεσαι ανταλλάγματα», διαβάζουμε σ’ ένα διάλογο μεταξύ Φραγκίσκου και Παλίμ. Είναι ένας ορισμός για το μεγάλο αυτό συναίσθημα που σας καλύπτει ως άνθρωπο;
    Και ναι και όχι. Όλοι αναγνωρίζουμε ότι είναι πολύ πιο φυσικό να απαντάμε σε καθετί με ένα τρόπο ανάλογο. Προφανώς αν κάποιος με απειλήσει ή το χειρότερο απειλήσει το παιδί μου πρέπει να αμυνθώ και την άμυνά μου αυτή έχω το δικαίωμα να τη φτάσωμέχρι τα άκρα. Η παραπάνω φράση όμως δεν αφορά τις καθημερινές μας συναλλαγές αλλά την εσωτερική μας στάση. Όταν νοιώθουμε πληρότητα και ευτυχία μέσα μας τότε τους αγαπάμε όλους και θέλουμε να τους δώσουμε τα πάντα, χωρίς να περνά καν από το μυαλό μας ότι περιμένουμε κάτι απ’ αυτούς. Έχουμε την αυτάρκεια των θεών που όντας γεμάτοι από ενέργεια μπορούν μόνο να δίνουν.
  • «Ποτέ δε θα κερδίσεις την ψυχή σου, αν δεν την χάσεις. Ποτέ δε θα ζήσεις αν δεν πεθάνεις». Πόσο φιλοσοφικό ενδιαφέρον έχουν για σας οι λέξεις αυτές που βρίσκουμε στο διήγημα «Επιστολή 56a»;
    Με την ευκαιρία της τελευταίας σας ερώτησης θέλω να σας ευχαριστήσω, γιατί η σειρά αυτή των ερωτήσεων με άγγιξε σε ζητήματα βαθειά και με ανάγκασε να βγάλω πράγματα από μέσα μου που με απασχολούσαν και με απασχολούν αδιάκοπα. Έτσι μπορώ να εκμυστηρευτώ ότι όλα αυτά τα διηγήματα ήταν εσωτερική ανάγκη να ειπωθούν πράγματα που αποτελούν, αν συνδεθούν σωστά, τη θεώρησή μου για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Η παραπάνω φράση του Γλύκωνα, του ιερού φιδιού του Ασκληπιού, που εμφανίστηκε στον Συνέσιο, τον πιο αγαπημένο μαθητή της Υπατίας, συντονίζεται με πολλές φωνές όλων σχεδόν των μυήσεων. Αντήχηση αυτής της αλήθειας υπάρχει και στο Ευαγγέλιο του Μάρκου: «Ὅς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν». Τι σημαίνει για μένα αυτή η φράση; Ότι άλλο θεωρεί ο άνθρωπος σαν ψυχή και χαρακτήρα του και άλλος είναι ο αιώνιος πυρήνας του, η ψυχή του κατά τον Πλάτωνα. Η αληθινή ψυχή του κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στον κόσμο των αισθητών αλλά μετά από μυριάδες χρόνια θα επιστρέψει στην ουράνια πατρίδα με συνείδηση και σοφία που δεν είχε πριν από την εξορία της. Τι συνέβαινε στα Ελευσίνια μυστήρια; Κανείς δεν ξέρει επακριβώς αλλά τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε μιλούν για θάνατο του ανθρώπου εν ζωή και τη μεταμόρφωσή του μετά σε μύστη. Τι σημαίνει η κάθοδος του Ορφέα, του Ηρακλή, του Θησέα, του Οδυσσέα αν όχι την απώλεια της περιοριστικής μας αντίληψης για την ψυχή μας για να δούμε τότε καθαρά αυτό που πάντα ήμασταν;

Λίγα λόγια για το βιβλίο
Ο Βαλδουίνος του Μονπελιέ, φιλοξενούμενος του Ούγου της Σαρτρ, ένιωσε ένα πολύ άσχημο προαίσθημα. Σαν ο πύργος που είχε γκρεμιστεί στη σκακιέρα να ήταν ο δικός του πύργος κι οι πεσμένοι στρατιώτες οι πραγματικοί του υπήκοοι. Μόνο ο αξιωματικός του παρέμενε αγέρωχα όρθιος.

Βιογραφικό
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π.Ph.D. στην Ψηφιακή Επεξεργασία Σημάτων στο Ε.Μ.Π.M.Sc. στην Ιστορία & Φιλοσοφία της Επιστήμης στο ΜΙΘΕ/ΕΚΠΑ. Ερευνητής στο Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ) από το 1992 έως το 2009. Καθηγητής Πληροφορικής και Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας & Συστημάτων Πληροφόρησης του ΤΕΙ Αθήνας από το 1998 έως σήμερα. Διδάσκων Βάσεων Δεδομένων στο Διαπανεπιστημιακό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ‘Τεχνογλωσσία’ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 2001 έως το 2013. Εισηγητής σε Προγράμματα Επιμόρφωσης Καθηγητών το 2003. Εισηγητής μαθημάτων Πληροφορικής στις σχολές του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) από το 2005 έως το 2010.
Επιστημονικά ενδιαφέροντα: φιλοσοφία, ιστορία της επιστήμης, ιστορία των ιδεών, φιλοσοφία της επιστήμης, φιλοσοφία της πληροφορίας, λογική, ιστορία της λογικής, εκτίμηση της τάξης φυσικών μοντέλων, αφαίρεση θορύβου από σήματα φωνής και βιολογικά σήματα, βάσεις δεδομένων, οντολογίες, σημασιολογική αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό (web).

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave