Μανώλης Συλλιγάρδος: συνέντευξη στην Μαρία Τσακίρη

Συγγραφέας του βιβλίου «Πρόσφυγες. Σμύρνη – Συρία δυο κόσμοι με κοινή μοίρα» – Εκδόσεις «Πηγή»

Δυο προσφυγιές που συνέβησαν με διαφορά ενενήντα χρόνων σε διαφορετικούς λαούς με πολλές, όμως, ομοιότητες μεταξύ τους αλλά και ανθρώπους που έχασαν την πατρίδα αλλά όχι την ελπίδα, γνωρίζουμε στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Μανώλη Συλλιγάρδου. Σμύρνη του 1922 και Συρία του 2011, με σκηνές που καθηλώνουν, αγωνία για την τύχη των ηρώων που προσπαθούν να ενσωματωθούν στην καινούρια πατρίδα, αλλά και πολλά και εναλλασσόμενα συναισθήματα. Όπως λέει στο Vivlio-life «Η συγγραφή του βιβλίου μου ήταν αρκετά εύκολη γιατί περιλάμβανε μόνο αλήθειες, όσο σκληρές και αν ήταν αυτές». Ο συγγραφέας διευκρινίζει – κάτι που εύκολα αντιλαμβάνεται και ο αναγνώστης – πως αυτό που προσπάθησε μέσα από το βιβλίο ήταν να μας αφήσει ελεύθερους να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα, σεβόμενος την προσωπικότητα του καθενός.

Θα μπορούσε να είναι απλά ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Οι δικοί σας «Πρόσφυγες», όμως μας προβληματίζουν λίγο παραπάνω ως αναγνώστες με τον τρόπο που έχουν παρουσιαστεί. Μιλήστε μας γι’ αυτό το βιβλίο.
Το βιβλίο μου «Πρόσφυγες. Σμύρνη- Συρία δυο κόσμοι με κοινή μοίρα» είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Όμως δεν επικεντρώνομαι μόνο σε αυτά. Με ενδιαφέρει η προσφυγιά και όλα όσα έπονται αυτής (ο φρικτός θάνατος, η πίκρα, ο πόνος, η ανασφάλεια και η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή). Γι’ αυτό εξάλλου ασχολούμαι με δύο προσφυγιές που συνέβησαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές (με χρονική διαφορά 90 ετών) και με διαφορετικούς λαούς, αλλά με πάρα πολλές ομοιότητες μεταξύ τους. Επίσης αναφέρομαι στην τρομοκρατία που γέννησε η δύση στη προσπάθειά της να εκμεταλλευτεί τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους των ασθενέστερων μικρών κρατών της Ανατολής.

Κατορθώσατε με την πλοκή σας να «δέσετε» την προσφυγιά του 1922 με αυτήν του 2011. Από τη μια οι Έλληνες της Σμύρνης και από την άλλη οι κυνηγημένοι πρόσφυγες της Συρίας. Υπάρχει άραγε κάποια διαφορά ανάμεσα στην προσφυγιά του τότε με το σήμερα;
Η προσφυγιά της Συρίας του 2011 είναι η ίδια με αυτή της Σμύρνης του 1922. Και οι δυο λαοί ή «κόσμοι», αντιμετώπισαν τις ίδιες σφαγές, την αιχμαλωσία, τον κατατρεγμό και τον ίδιο πνιγμό στις ίδιες θάλασσες. Μεταφέρθηκαν στα νησιά του Αιγαίου και στην Ελλάδα, όπου συνάντησαν την άρνηση της προσφυγιάς από τον ντόπιο πληθυσμό και τον εξευτελιστικό ρατσισμό. Αντίποδας αυτού του ανθρώπινου κατατρεγμού υπήρξαν τα φιλειρηνικά αισθήματα των κατοίκων των νησιών του Αιγαίου και η συμπόνια μιας μεγάλης μερίδας των Ελλήνων.

Το ταξίδι της προσφυγιάς στο οποίο μας καλείτε να γίνουμε συνοδοιπόροι είναι αρκετά επώδυνο. Πόσο δύσκολη ήταν για σας η συγγραφή αυτού του βιβλίου;
Η συγγραφή του βιβλίου μου ήταν αρκετά εύκολη γιατί περιλάμβανε μόνο αλήθειες, όσο σκληρές και αν ήταν αυτές.

Βαδίσατε πάνω σ’ ένα ιστορικό πλαίσιο και δομήσατε τους χαρακτήρες των ηρώων σας πάνω σε ιστορικά κεφάλαια που μας πονούν ως λαό. Από πού αντλήσατε πληροφορίες και πόσο χώρο καταλαμβάνει η μυθοπλασία στο βιβλίο σας;
Το βιβλίο μου δομήθηκε πάνω σε ιστορικά πλαίσια, τουλάχιστον όσον αφορά την μικρασιατική καταστροφή. Για τη Συρία δεν υπήρχε ιστορικό υπόβαθρο μιας και τα γεγονότα εκεί αφορούσαν το χρονικό διάστημα από το 2011 μέχρι σήμερα. Η μελέτη της ιστορικής περιόδου της μικρασιατικής καταστροφής μέσα από βιβλία ιστορίας ή το διαδίκτυο, οι γνώσεις μου από τα βιβλία παλαιότερων συγγραφέων για την Σμύρνη του 1922, οι επαφές μου με απογόνους των προσφύγων στην Κρήτη, όπου ζω, τα σχολικά μου ακούσματα και οι γνώσεις μου από το μάθημα της ιστορίας, με βοήθησαν να καταγράψω την τραγωδία της Σμύρνης του ΄22, εμπλέκοντας μέσα στα αληθινά γεγονότα και πρόσωπα και τη δική μου μυθοπλασία. Όσον αφορά την προσφυγιά της Συρίας, μιας και δεν υπήρχαν ιστορικά στοιχεία, βοήθεια μου προσέφεραν τα αντισυμβατικά ΜΜΕ, οι διασταυρούμενες πληροφορίες και η προσωπική μου γνώση και έρευνα. Η μυθοπλασία και εδώ παίζει πρωτεύοντα ρόλο για την ζωντανή αναπαράσταση των χαρακτήρων του βιβλίου μου.

Ποιοι είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές των δυο οικογενειακών ιστοριών που εναλλάσσονται στο μυθιστόρημα;
Βασικοί πρωταγωνιστές της οικογένειας της Σμύρνης:
Θοδωρής Αμπατζόγλου, μεγαλέμπορος της πόλης.
Ερασμία γυναίκα του Θόδωρου
Κωστής και Ερατώ αδέλφια και παιδιά του Θόδωρου και της Ερασμίας

Βασικοί πρωταγωνιστές της οικογένειας της Δαμασκού (Συρίας):
Χασάν, Δάσκαλος
Αϊσέ, γυναίκα του Χασάν
Φατμέ, αδελφή του Χασάν
Αλή, γιός του Χασάν και της Αϊσέ
Αχμέτ, γιός της Φατμέ και ανιψιός του Χασάν.
Ορχάν (Αχμέτ), Τζιχαντιστής, μαχητής του Αλλάχ

Σφαγές αθώων από τζιχαντιστές, οικογένειες που διασκορπίζονται, αρπαγή παιδιών από τους μαχητές του Αλλάχ, άνθρωποι που χάνονται στη θάλασσα, απόγνωση, περιπέτεια, εναλλαγές συναισθημάτων αλλά και ανατροπές από την αρχή μέχρι τον επίλογο. Τι θέλετε να μείνει στον αναγνώστη από αυτό το βιβλίο πέρα από τα αυτονόητα μηνύματα που προσπαθείτε να περάσετε;
Όλα τα μηνύματα του βιβλίου μου, είναι απλά και αυτονόητα. Πέρα από τις σφαγές και τις αρπαγές αθώων παιδιών από τους τζιχαντιστές, τους πνιγμούς, την διάλυση και τον κατατρεγμό των οικογενειών, το βιβλίο θέλει να περάσει στον αναγνώστη πέρα από την μικρασιατική καταστροφή, την υποκρισία του δυτικού πολιτισμού στις χώρες της ανατολής, με γνώμονα πάντα τα όποια συμφέροντα. Η θρησκεία για κάθε λαό είναι ιερή για να εμπαίζεται. Η αλαζονεία της δύσης με όπλα ή με γελοιοποίηση της δεύτερης μεγαλύτερης θρησκείας του κόσμου, συμβάλει στη δράση των καμικάζι αυτοκτονίας από τους μαχητές του Αλλάχ στην Ευρώπη. Από την άλλη οι ακραίες αντιδράσεις, επιθέσεις και τα αντίποινα των Τζιχαντιστών κατά του υπάρχοντος καθεστώτος και της δύσης (βασανιστήρια, βιασμοί, αρπαγές και αποκεφαλισμοί), καταλήγουν πολλές φορές να έχουν αποδέκτη τους αθώους πολίτες τόσο της Συρίας όσο και της Ευρώπης.

Αχμέτ, ένα πρόσωπο της ιστορίας σας που θα ήθελα να μείνουμε. Πώς μετατράπηκε σε καμικάζι αυτοκτονίας; Έχει επιστροφή μια τέτοια τρομακτική απόφαση;
Ο Αχμέτ μετατράπηκε σε καμικάζι αυτοκτονίας παρά την θέλησή του ακολουθώντας τα σκληρά γυμνάσια στο στρατόπεδο των τζιχαντιστών και αποκτώντας βαθιά πίστη στο Κοράνι και στη Σαρία. Για τις ανάγκες του βιβλίου, για ένα τέλος λιγότερο πικρό, επανέφερα από τις τάξεις των μαχητών του Αλλάχ τον Ορχάν στην πρότερη κατάστασή του. Κατά τη γνώμη μου όμως δεν υπάρχει επιστροφή στην τρομακτική αυτή απόφαση. Άλλωστε δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα πληροφορίες γι΄ αυτό.

Υπάρχει όμως και η ελπίδα κάπου εκεί ανάμεσα στο Αιγαίο, την Ελλάδα, τις τουρκικές ακτές. Πόσο χώρο και χρόνο δώσατε στην ελπίδα γράφοντας;
Η ελπίδα διαχέεται σε όλο μου το βιβλίο και χωρικά και χρονικά, μέσα από τις προσπάθειες των προσφύγων να ζήσουν, εξασφαλίζοντας μια ειρηνική ζωή μακριά από πολέμους και θάνατο. Άλλοτε οι πρόσφυγες χάνονται και άλλοτε ξανασμίγουν είτε οι ίδιοι μέσα από οδυνηρές περιπέτειες είτε μέσα από τους απογόνους τους. Η ελπίδα όμως παραμένει πάντα συγκρατημένη για τους μικρούς και ανίσχυρους λαούς, καθώς ποτέ δεν θα πάψουν να εξαρτώνται από τους ισχυρούς της γης και τα συμφέροντά τους.

Ευρώπη! Το όνειρο των μισών πρωταγωνιστών σας. Ελλάδα το όνειρο των άλλων μισών. Τι αντιμετώπισαν τότε οι ήρωές σας που κατέφθαναν με καραβιές στα ελληνικά παράλια και τι αντιμετωπίζουν σήμερα αυτά τα καραβάνια προσφύγων που πιστεύουν στο όνειρο της Ευρώπης;
Το όνειρο των μισών πρωταγωνιστών μου έχει να κάνει με τους πρόσφυγες της Σμύρνης που πίστεψαν ότι στην Ελλάδα θα έβρισκαν καταφύγιο από το μαχαίρι του Τούρκου. Πόσο γελάστηκαν όταν κατατρεγμένοι έφτασαν στον Πειραιά, όσοι δεν πνίγηκαν στα νερά της κατεστραμμένης πόλης τους! Πέρασαν χρόνια για να πιστέψουν ότι και αυτοί ήταν Έλληνες σε μια χώρα που τους αγκάλιασε βλέποντάς τους με δυσπιστία στην αρχή. Το όνειρο των άλλων μισών έχει να κάνει με τους πρόσφυγες της Συρίας, όπου στο πρόσωπο της Ελλάδας βλέπουν την ελευθερία προς την Ευρώπη. Μια Ευρώπη που προσπαθεί να τους “μαντρώσει” στην Ελλάδα με κάθε τρόπο κλείνοντας τα σύνορά της, ενώ ταυτόχρονα επεμβαίνει στα εσωτερικά της Μέσης Ανατολής με διαρκείς πολέμους.

Λέσβος! Πώς υποδέχονται στο μυθιστόρημά σας τους πρόσφυγες οι κάτοικοι αυτού του ταλαιπωρημένου νησιού, που ήδη μας έκαναν περήφανους ως λαό δίνοντας στέγη και φαγητό σε ταλαιπωρημένους πρόσφυγες;
Η Λέσβος είναι ένα νησί που θα μείνει στις συνειδήσεις του κόσμου σαν το νησί της ανθρωπιάς, της αλληλεγγύης και της συμπόνιας. Για μια ακόμα φορά οι δυνάμεις των πολέμων δεν επέτρεψαν να επιβραβευθεί ό,τι καλύτερο μπορεί να έχει μέσα του ο άνθρωπος. Την στήριξη στον κατατρεγμό, την αγάπη και τη συμπόνια. Το Νόμπελ της ειρήνης ξέφυγε από τα χέρια των γιαγιάδων της Λέσβου, για να παραληφθεί από τα ματωμένα χέρια των κρατών της δύσης.

Διακινητές θανάτου. Είναι η μία και μοναδική επιλογή της οικογένειας του Χασάν;
Η επιλογή της οικογένειας του Χασάν να βρει διέξοδο προς την Ελλάδα μέσα από τους διακινητές του θανάτου θα μπορούσε να μην είναι η μοναδική. Όπως και οι πρόγονοί τους, που ήταν Μικρασιάτες, είχαν την επιλογή να πάνε στις αραβικές χώρες της περιοχής τους. Επέλεξαν την Γερμανία μέσα από την θάλασσα του Αιγαίου και τους διακινητές του θανάτου.

Και ο Κωστής Αμπατζόγλου με την οικογένειά του τι επιλογές είχαν στην ιστορία σας;
Ο Κωστής Αμπατζόγλου και η οικογένειά του είχαν δυο επιλογές. Ή να φύγουν από τη Σμύρνη πριν οι Τσέτες φθάσουν εκεί όπως κάποιοι άλλοι ή να πιστέψουν στις υποσχέσεις της Αντάντ για την προστασία τους.

Δυο οικογένειες με κοινά βιώματα που τους χωρίζουν κοντά ενενήντα χρόνια. «Δυο κόσμοι με κοινή μοίρα» όπως γράφετε. Πώς προσέγγισαν τους αναγνώστες σας; Τι ακούσατε ή διαβάσατε από ανθρώπους που ακολούθησαν τα κουρασμένα βήματα της προσφυγιάς τους;
Το βιβλίο μου προσεγγίστηκε από τους αναγνώστες του πολύ θετικά. Όλα όσα αναφέρονται ή περιγράφονται σε αυτό ζωντανεύουν τα ακούσματα των απογόνων αυτών που ακολούθησαν τα κουρασμένα βήματα της προσφυγιάς.

Κάποιοι από τους εξασθενημένους ήρωές σας το 2011, όπως και κάποιοι από τους κατατρεγμένους πρόσφυγες του 1922 βρήκαν καινούρια πατρίδα. Θα ενσωματωθούν τελικά σ’ αυτήν;
Πιστεύω ότι η ενσωμάτωση κάθε ανθρώπου σε μια καινούργια πατρίδα έχει να κάνει με τη προσαρμογή στο διαφορετικό περιβάλλον και το σεβασμό στις αξίες και τις αρχές του λαού που τον υποδέχεται. Η μη αποδοχή των ανθρώπων αυτών δημιουργεί ρατσιστικές καταστάσεις για τις οποίες δεν φταίνε οι κατατρεγμένοι λαοί. Άλλωστε το κυρίαρχο μήνυμά μου αφορά τον πόνο, την πίκρα, την αγωνία και τη λαχτάρα για μια καλύτερη και ανθρώπινη ζωή. Το μήνυμά μου αυτό δέχεται τις διαφορετικές αντιλήψεις της προσφυγιάς και κατανοεί τις διαφορετικές απόψεις που έχουν να κάνουν με αυτή. Αυτό που προσπάθησα μέσα από το βιβλίο μου είναι να αφήσω ελεύθερο τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, σεβόμενος την προσωπικότητα του καθενός.

Ίδια απόγνωση, ίδια διαδρομή, ίδια όνειρα, δυο οικογενειών με τόσα κοινά μεταξύ τους. Αν σας δινόταν η ευκαιρία να στείλετε τους «Πρόσφυγες» με τις ιστορίες αυτών των δυο οικογενειών σε κάποιους από εκείνους που ορίζουν τις τύχες των λαών, σε ποιον θα το ταχυδρομούσατε;
Νομίζω ότι όλοι εκείνοι που ορίζουν τις τύχες των λαών γνωρίζουν την απόγνωση, την διαδρομή και τα όνειρα όχι μόνο της μυθιστορίας των οικογενειών που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο μου αλλά και το δράμα του θανάτου και της προσφυγιάς των λαών. Δεν θα το έστελνα λοιπόν σε κανένα πιστεύοντας ότι ενώ γνωρίζουν πολύ καλά την κόλασή τους, βολεμένοι στις καρέκλες τους, στην καλοπέρασή τους και προπαντός στα οικονομικά οφέλη αυτών των πολέμων, εθελοτυφλούν συμπονώντας και βοηθώντας υποκριτικά, αυτούς τους οποίους κατέστρεψαν.

Καθώς διάβαζα τις σημειώσεις σας μια εικόνα μου ήρθε στο μυαλό. Η φωτογραφία του τρίχρονου Αϊλάν, που ξεβράστηκε νεκρός πριν μερικά χρόνια στις ακτές της Αλικαρνασού. Πολύ μελάνη χρησιμοποιήθηκε εκείνες τις ημέρες, αλλά όταν στέγνωσε μαζί με τα δάκρυα, κανείς δεν ασχολήθηκε με τα υπόλοιπα παιδιά που ακόμη και σήμερα χάνονται στις θάλασσές μας. Πιστεύετε πως προσπάθειες σαν τις δικές σας μπορούν να βοηθήσουν;
Πιστεύω πραγματικά πως προσπάθειες σαν την δική μου μπορούν να βοηθήσουν όχι για να αλλάξει ο κόσμος, αλλά τουλάχιστον, να γίνει λίγο καλύτερος.

«Η ανθρωπότητα ξεβράστηκε στην ακρογιαλιά» έγραφαν, τότε, οι χρήστες του διαδικτύου διαμαρτυρόμενοι για τη φωτογραφία που έκανε τον γύρο του κόσμου, καταδικάζοντας την εκμετάλλευση της τραγωδίας από τα Μ.Μ.Ε. Συνυπογράφετε αυτή τη διαμαρτυρία;
Με το να «εκμεταλλεύεται» κανείς αυτές τις τραγωδίες, δεν συμβάλει στην ουσιαστική ενημέρωση του κόσμου.

Είστε πνεύμα ανήσυχο, διαβάζω στο βιογραφικό σας, και ευελπιστείτε να συνεχίσετε το γράψιμο. Πού σκέφτεστε να μας ταξιδέψετε με το επόμενο βιβλίο σας;
Ήδη μετά τα ιστορικά μυθιστορήματά μου η «Κραυγή του λύκου» και «Πρόσφυγες», ο εκδοτικός μου οίκος ετοιμάζεται να εκδώσει το αστυνομικό μυθιστόρημα «Το μπλέ διαμάντι», ενώ ήδη βρίσκομαι στο τέλος της συγγραφής ιστορικού μυθιστορήματος που αναφέρεται στη σφαγή άμαχου πληθυσμού στο σπήλαιο της Μιλάτου από τους Τούρκους το 1823.

Λίγα λόγια για το βιβλίο

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΜΥΡΝΗ – ΣΥΡΙΑ

Δύο κόσμοι με κοινή μοίρα

Δυο οικογένειες, δυο διαφορετικές ιστορικές περίοδοι, μια κοινή μοίρα. Όταν ο Χασάν και η αποδεκατισμένη οικογένειά του αναγκάζονταν να αφήσουν τα πάτρια εδάφη της Συρίας, κανείς τους δεν φανταζόταν πως τα όσα θα συναντούσαν στη διάρκεια της πορείας τους θα άλλαζαν τις ζωές πολλών ανθρώπων. Πατώντας στα ιστορικά χνάρια της οικογένειας Αμπατζόγλου, που έζησε στη Σμύρνη και βίωσε τον διωγμό του 1922, με τα μέλη που επέζησαν να μετρούν ακόμη τις πληγές τους, οι πρόσφυγες της Συρίας «διηγούνται» μια νεότερη ιστορία ξεριζωμού. Έναν αγώνα για επιβίωση και μια προσπάθεια για αξιοπρεπή ζωή. Σμύρνη, Πειραιάς, Αθήνα, Θεσσαλονίκη.
Συρία, Τουρκία, Λέσβος, Αθήνα, Ειδομένη, Σκόπια, Μόναχο.
Δυο οικογένειες θα βρεθούν στον δρόμο με διαφορά ενενήντα χρόνων, με τις αποφάσεις τους, ωστόσο, να κρίνουν τις ζωές τόσο των ίδιων, όσο και των ανθρώπων γύρω τους.
Η μοίρα και το παρελθόν θα ενώσουν με μια αναπάντεχη «συγγένεια» τους ξεριζωμένους, ενώ οι δρόμοι τους θα διασταυρωθούν μπροστά σε ένα ιστορικό έργο Τέχνης: τον πίνακα του Ντελακρουά που απεικονίζει την καταστροφή της Χίου.

Βιογραφικό
O Mανώλης Συλλιγάρδος, με καταγωγή από τη Βουλισμένη της Νεάπολης Κρήτης, γεννήθηκε στον Άγιο Νικόλαο της επαρχίας Μεραμπέλλου Λασιθίου. Ο πατέρας του Νίκος Συλλιγάρδος ή “Κόκκινος”, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και μέλος του ΕΑΜ, έφυγε πολύ νωρίς από την ζωή, όταν ο γιός του ήταν δέκα χρόνων. Οι γονείς του, βαθιά Δημοκράτες με πίστη στο Θεό αλλά και στην αξία της ελευθερίας, του έδωσαν τα πρώτα σκιρτήματα πατριωτικής συνείδησης.
Είναι πτυχιούχος του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος της σχολής Γεωτεχνικών Επιστημών του Α.Π.Θ. Υπηρετεί στη Δασική Υπηρεσία ως Δασολόγος από το 1985 και σήμερα προσφέρει τις υπηρεσίες του ως Δ/ντής Δασών Νομού Λασιθίου.
Έχει γράψει το ιστορικό μυθιστόρημα «Η ΚΡΑΥΓΗ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ», το οποίο έχει εκδοθεί από τη «Συλλεκτική Πένα» το 2016. Αρθρογραφεί σε τοπικές εφημερίδες με θέματα επιστημονικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού περιεχομένου και συμμετέχει ως ομιλητής σε θέματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης μαθητών.
Είναι παντρεμένος και έχει δύο κόρες.
Είναι πνεύμα ανήσυχο με κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτικές ευαισθησίες. Ευελπιστεί να συνεχίσει το γράψιμο που αποτελεί ένα ανοικτό παράθυρο, για να ελευθερώνει αυτά που τόσα χρόνια έκρυβε μέσα του.

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save