Γεννημένος το 1924 ο Ρόδης Ρούφος θα προλάβει έως τον πρόωρο θάνατό του το 1972, να ζήσει ενεργώς τα μεγάλα και συνταρακτικά γεγονότα του αιώνα του. Γεγονότα οικουμενικής κλίμακας όπως ο Β΄ Παγκόσμιος, ο Ψυχρός Πόλεμος και το τέλος της Αποικιοκρατίας, όσο και εθνικής κλίμακας όπως η Κατοχή, η Αντίσταση, το Κυπριακό, η δύσκολη μετεμφυλιακή περίοδος και η Δικτατορία των Συνταγματαρχών.
Αν το «Χρονικό μιας Σταυροφορίας» είχε ως άμεσο αντικείμενο την ιστορία του κατοχικού διχασμού, αν η «Χάλκινη Εποχή» είχε τον Κυπριακό Αγώνα εναντίον της βρετανικής αποικιοκρατίας, οι «Γραικύλοι» έχουν τον σύγχρονο κόσμο, που όταν έγραφε ο Ρούφος ήταν ο κόσμος του Ψυχρού Πολέμου και της σύγκρουσης δύο ιδεολογιών, αλλά και την ίδια την Ελλάδα, τις ατέλειές της, την αδυναμία να ορίσει τη σχέση με το παρελθόν της, τις αδυναμίες της Δημοκρατίας της αλλά και τη θέση της.


«Γραικύλοι» ονομάστηκαν υποτιμητικά από τους Ρωμαίους οι ξεπεσμένοι Έλληνες του 2ου και 3ου αιώνα π.Χ. Αυτόν ακριβώς τον πολιτικό και ηθικό ξεπεσμό, τον καιροσκοπισμό και την άγονη νοσταλγία για την κλασική Ελλάδα πραγματεύεται με ζωντάνια, φαντασία αλλά και αυστηρή επιστημονική ακρίβεια ο Ρόδης Ρούφος, παρουσιάζοντας μία από τις λιγότερο γνωστές εποχές της ελληνικής ιστορίας: την εξέγερση της Αθήνας εναντίον των Ρωμαίων στα έτη 88-86 π.Χ., καθώς και τη σκληρή της τιμωρία.
«Οι Γραικύλοι», ιστορικό μυθιστόρημα που έγραψε ο Ρόδης Ρούφος στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ενώ ετοίμαζε διδακτορική διατριβή με το ίδιο θέμα, επωφελούμενος της παραμονής του στο Παρίσι ως συμβούλου της εκεί ελληνικής πρεσβείας. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε μόλις στις αρχές του 1967 από τις εκδόσεις Ίκαρος και έτυχε μιας ακόμη έκδοσης, το 1971.


Επίκαιρο λοιπόν το μυθιστόρημα τις παραμονές της δικτατορίας. Γιατί όχι και στις ημέρες μας, αφού αναφέρεται σε μία από τις δυστυχώς όχι και λίγες εποχές που οι Έλληνες εκπίπτουν στην εκτίμηση των κρατούντων αυτού του κόσμου. Πρώτοι οι Ρωμαίοι αποκάλεσαν τους Έλληνες Γραικύλους, προτού ακόμη η Ελλάδα γίνει επαρχία τους· όταν η πόλη των Αθηνών ήταν αυτόνομη, αν και ουσιαστικά εξαρτιόταν από τις ορέξεις των ισχυρών στους ελληνιστικούς χρόνους, του Μιθριδάτη στην Ανατολή και του Σύλλα στη Ρώμη.
Στα χρόνια 88-84 π.Χ., η Ρώμη πολέμησε εναντίον του βασιλιά του Πόντου, Μιθριδάτη του Ευπάτορα, και η Αθήνα βρέθηκε τότε (87-86 π.Χ.), κατά δραματικό τρόπο στο επίκεντρο αυτού του πολέμου καθώς και στο επίκεντρο μιας οικουμενικής, για τα μέτρα της εποχής σύρραξης.


Στην Αθήνα ο σοφιστής περιπατητικός Αθηνίων συνωμοτώντας με το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ξεσηκώνει τους πολίτες εναντίον της ρωμαϊκής κατοχής. Αυτός με τη σειρά του ανατρέπεται από τον επικούρειο φιλόσοφο Αριστίωνα που επιβάλλει στυγνή δικτατορία πριν υποκύψει στη δύναμη του Ρωμαίου στρατηγού Λευκίου Κορνήλιου Σύλλα. Με αφορμή αυτό το όχι και τόσο γνωστό επεισόδιο της ελληνικής παρακμής ο Ρόδης Ρούφος φτιάχνει ένα συναρπαστικό αφήγημα για την κρίση ενός ολόκληρου πολιτισμού.
Στο μυθιστόρημα είναι λεπτομερής η αναπαράσταση των ιστορικών γεγονότων, στα οποία και στηρίζεται η δράση, όπως και οι δραματικές κορυφώσεις: οι δύο εκστρατείες εναντίον της ανθηρότατης τότε Δήλου, που διαφώνησε με την προστάτιδα πόλη των Αθηνών και έμεινε πιστή στους Ρωμαίους, με αποτέλεσμα την καταστροφή της. Προπάντων, η πολύμηνη πολιορκία από τους Ρωμαίους των Αθηνών και ο λιμός που βασάνισε τους υπερασπιστές της πόλης. Ο Σύλλας μπήκε στην πόλη των Αθηνών την 1η Μαρτίου του 86, τα μεσάνυχτα. Έσφαξαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες σχεδόν τους πάντες, άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Το αίμα κύλησε ρυάκι από τον δρόμο της Αγοράς, ως το Δίπυλο τον Κεραμεικό και τα προάστια. Πολλοί αυτοκτόνησαν. Ακολούθησε λίγο αργότερα η άλωση του Πειραιά.


Ο ΡόδηςΡούφος προτιμά οι πρωταγωνιστές στο μυθιστόρημα να είναι πλασματικά πρόσωπα. Διακριτικά αποδίδει τα ανεκτικά ήθη της εν λόγω μεταβατικής εποχής, όταν ένας αριστοκράτης Αθηναίος είχε το ελεύθερο να διαλέξει για σύντροφο μία εβραία δούλη.
Ο Δίων στους «Γραικύλους» είναι ένας «καλογεννημένος» νέος, γιος του πλούσιου αριστοκράτη Χαρμίδη, με σπουδές ιατρικής στην Αλεξάνδρεια. Ιδεολογικά αμφίρροπος ωστόσο στις κρίσιμες ώρες, τον κερδίζουν οι δημοκρατικές ιδέες. Τελικά ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος σώζεται μαζί με την οικογένειά του.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη, το πρώτο μέρος του ονομάζεται «Η επανάσταση των φιλοσόφων» και το δεύτερο «Η απάντηση των λεγεώνων».
Το μυθιστόρημα αποτελεί έναν σύνθετο ερμηνευτικό στοχασμό για το τέλος του αρχαίου ελληνικού κόσμου και της φιλοσοφίας του, αλλά και για την προσωπική διαδρομή ενός ανθρώπου της εποχής μέσα από τις συγκρούσεις Ανατολής και Δύσης, μέσα από τις βαθύτατες μεταλλαγές που επήλθαν στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, μέσα από τα αδιέξοδα της αρχαίας φιλοσοφίας και των λογής-λογής φιλοσόφων της, ακαδημαϊκών, περιπατητικών, στωικών, επικούρειων, σκεπτικιστών, που μοιάζουν να αδυνατούν να ερμηνεύσουν τη νέα πραγματικότητα.


Το έργο αυτό μπορεί να διαβαστεί ως διαρκή αναγωγή της αρχαίας εμπειρίας, που αφηγείται ο συγγραφέας, στη σύγχρονή του, που τη βιώνει. Ο κόσμος των Ρωμαίων αντιστοιχεί, για τη σύγχρονη εποχή του Ρούφου, στη Δύση, ο κόσμος του Μιθριδάτη αντιστοιχεί στην Ανατολή, που θυμίζει, συχνά, την κομμουνιστική Ανατολή του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και γενικότερα τις δικτατορίες του 20ου αιώνα.
Κεντρική προβληματική του μυθιστορήματος είναι η πολιτεία και η αυτονομία της. Η μικρή αλλά ένδοξη πολιτεία σ΄ ένα διεθνές περιβάλλον που έχει αλλάξει ριζικά, αφού οι παλαιές αυτονομίες έχουν ξεπεραστεί ιστορικά και οι πόλεις, θέλοντας και μη, είναι αναγκασμένες να υπαχθούν βίαια ή εθελοντικά σε ευρύτερους κρατικούς σχηματισμούς. Οι παλαιές πολιτικές του άστεως, οι ρήτορές του, οι σοφιστές και οι φιλόσοφοί του καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, καθόσον η επιρροή τους δεν έχει πλέον την παλαιότερη πολιτική της σημασία. Η παλαιά πολιτική αυτονομία της πόλης-κράτους έχει ουσιαστικά μετατραπεί σε μια δημοτική αυτονομία με αρμοδιότητες ταπεινωτικά περιορισμένες. Η τυχόν απόλυτη αυτοδιάθεση εγκυμονεί κινδύνους. Η συνύπαρξη με τον νέο κυρίαρχο μπορεί να είναι δύσκολη, αν μάλιστα ο υποταγμένος εμφορείται από ένα αίσθημα ανωτερότητας, το οποίο του εμφυσεί το ένδοξο παρελθόν του.
Με αφορμή αυτό το όχι και τόσο γνωστό επεισόδιο της ελληνικής παρακμής ο Ρόδης Ρούφος φτιάχνει ένα συναρπαστικό αφήγημα για την κρίση ενός ολόκληρου πολιτισμού. Στη σαιξπηρικής εμπνεύσεως σκηνή της ιστορίας του πρωταγωνιστούν όλες οι ανθρώπινες δυνάμεις, από τον έρωτα, τη δίψα για τη μάθηση και την ανάγκη της αισθητικής καλλιέργειας ως τον αχαλίνωτο πόθο της εξουσίας, τη λατρεία του πλούτου και το τσαλαπάτημα κάθε ηθικής αξίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι το μυθιστόρημα, παρ’ ότι η υπόθεσή του διαδραματίζεται τόσους αιώνες πριν, μοιάζει τραγικά επίκαιρο, σαν να ‘χει γραφτεί για να καταγράψει την αγωνία του δικού μας κόσμου.
Άρτιο ιστορικό μυθιστόρημα για μια εποχή παρακμής για τον ελληνισμό. Ολοκληρωμένοι και ζωντανοί χαρακτήρες, πειστικότητα στην περιγραφή και προσεγμένη γλώσσα είναι τα δυνατά σημεία του έργου.
Διαβάστε το.


O ΡΟΔΗΣ ΡΟΥΦΟΣ γεννήθηκε το 1924 και πέθανε το 1972. Σπούδασε νομικά και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Ως διπλωματικός υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών υπηρέτησε στη Βιέννη, τη Λευκωσία, το Λονδίνο και το Παρίσι. Επειδή αρνήθηκε να υπηρετήσει το δικτατορικό καθεστώς, τον απέλυσαν το 1969.
Έχει εκδώσει τρία μυθιστορήματα: την τριλογία “Xρονικό μιας Σταυροφορίας”, τη “Xάλκινη Eποχή” (πρωτοκυκλοφόρησε στα αγγλικά με τίτλο “The Age of Bronze”), και το μυθιστόρημα “Oι Γραικύλοι”. Εξέδωσε ανώνυμα στην Ελβετία τον τόμο καταγγελίας της δικτατορίας “Vérité sur la Grèce” (1970), που μεταφράστηκε και στα αγγλικά. Συμμετείχε σε αντικαθεστωτικές συλλογικές εκδόσεις στην Ελλάδα (“Δεκαοχτώ κείμενα”, “Νέα Κείμενα”, “Νέα Κείμενα 2”) και στο εξωτερικό (“Greece under Military Rule”). Μετέφρασε επίσης τα “Eλληνικά” του Ξενοφώντα και το “Δάφνης και Χλόη” του Λόγγου. Τα σημαντικότερα δοκίμιά του συγκεντρώθηκαν στον τόμο “Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου”. Μετά τον θάνατό του, οι κληρονόμοι του εξέδωσαν τον τόμο “Επιλογή”, με ανέκδοτα λογοτεχνικά του κείμενα.
facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave