Βυζάντιο: μυθώδες, θρήσκο, θρησκόληπτο και αμαρτωλό!

«Άμα συγκρούεται το φως με το σκοτάδι, πάντα κερδίζει το δεύτερο. Ειδικά όταν εσύ βυζαίνεις μονάχα νύχτα και θαμπώνει καταχνιά τον ήλιο του άλλου. Μαύρο από δω, σούρουπο στην αντίπερα όχθη, σημαίνει ότι ο πόλεμος θα χαθεί. Μόνη ελπίδα σ’ ετούτη τη σύρραξη είναι να είσαι ολόφωτος. Ή να’ ναι ο αντικρινός ολόφωτος και να ’χεις κι εσύ μια στάλα λάμψη να προσφέρεις. Όμως εγώ είμαι ολοσκότεινος».

Με αυτά τα λόγια θα ξεκινήσω τις σκέψεις μου για το νέο μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου «Εράν. Βυζαντινά αμαρτήματα» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός εν μέσω της πανδημίας και απαγόρευσης της κυκλοφορίας… λόγω Κορωνοϊού.

Ο Γιάννης Καλπούζος μας έχει συνηθίσει σε πολυσέλιδα και άκρως ενδιαφέροντα βιβλία με θέματα δύσκολα και μετά από πάρα πολύ προσεκτική μελέτη, καθώς τα ιστορικά στοιχεία και η ενδελεχής έρευνα που κάνει τον έχουν κατατάξει στους κορυφαίους λογοτέχνες της χώρας μας, και όχι άδικα.


Δεν γράφει απλά μια μυθοπλασία στηριζόμενη σε ιστορικά στοιχεία, αλλά κάνει καταβύθιση στην εποχή την οποία καταπιάνεται, δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να μάθει ιστορία, να γνωρίσει τα ήθη και τα έθιμα, τον τρόπο ζωής, τα επαγγέλματα, το πώς ήταν τα σπίτια, οι ενδυμασίες, οι πόλεις και τα χωριά, οι άνθρωποι, με λίγα λόγια μας κάνει κοινωνούς μιας άλλης εποχής που ο καθένας μόνος του θα ήταν αδύνατον να συλλέξει τόσες πολλές πληροφορίες και από την άλλη να κάνει ένα απολαυστικό ταξίδι στο παρελθόν, σαν να ήταν και ο ίδιος παρατηρητής της εκάστοτε ιστορίας.


Δεν είναι τυχαία η χρονική περίοδος που θέλησε να καταπιαστεί αυτή τη φορά, καθώς στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα αυτό που κυριαρχούσε ήταν η Εικονομαχία και η περίοδος αυτή ονομάστηκε Εικονοκλαστική εποχή. Όσοι λάτρευαν τις εικόνες και τους αγίους πολεμήθηκαν άγρια από εκείνους που πίστευαν ότι η απαγόρευσή τους θα έπρεπε να είναι μόνιμη και όσες προσπάθειες και αν έγιναν για την αποκατάσταση της λατρείας των εικόνων κατέληξαν σε αιματοχυσίες.


Τα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας είναι ο Υάκινθος και η Λυγινή, οι οποίοι με έναν παράδοξο τρόπο βρέθηκαν παντρεμένοι, χωρίς τη θέλησή τους. Δυο άνθρωποι αντίθετοι, με διαφορετικά πιστεύω και διαφορετικές ανάγκες. Ο μεν Υάκινθος ήθελε να δοθεί ψυχή τε και σώματι στο Θεό, η δε Λυγινή ήθελε να απολαύσει τον έρωτα. Και δεν άργησε να πραγματοποιήσει την επιθυμία της στο πρόσωπο του Ροδανού, του ανθρώπου που θα αποδεικνύονταν ο δαίμονάς της, που για χάρη του ήταν διατεθειμένη να κάνει τα πάντα προκειμένου να τον ευχαριστεί, να είναι πάντα δίπλα του, να βλέπει το αγγελόμορφο πρόσωπό του και να ζει για τον έρωτά του.


Πόσα επικίνδυνα μονοπάτια όμως κρύβει η ζωή! Θα το μάθανε με τον χειρότερο τρόπο, καθώς ο Ροδανός δεν ήταν αυτό που πίστευε, δεν ήταν η αγγελική μορφή που λάτρευε, δεν ήταν αυτό που ήθελε να δείχνει. Είχε τα δικά του σκοτεινά μυστικά που στην πορεία της κοινής τους ζωής θα δοκίμαζαν την αγάπη τους, θα έθεταν σε κίνδυνο την ίδια αλλά και το μέλλον της.
Σε παράλληλη πορεία μαθαίνουμε για τη ζωή του Υάκινθου, που η αγιοσύνη του δεν ήταν μόνο στα λόγια αλλά κυρίως στα έργα. Ένας άνθρωπος που υπερέβη τα ανθρώπινα όρια, που άντεξε με σύμμαχο τη μεγάλη του πίστη και έφτιαξε μόνος του τη μοίρα τη δική του αλλά και των ελάχιστων ανθρώπων που τον αγάπησαν και τον πίστεψαν πραγματικά.


Η διαδρομή της ζωής των ηρώων του, στα τριάντα ένα χρόνια που περιγράφει ο Γιάννης Καλπούζος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια διαδρομή ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Πότε επικρατούσε το ένα και πότε το άλλο. Εκεί που νόμιζαν ότι είχαν ό,τι επιθυμούσε ο καθένας, εκεί γύριζε ο ήλιος ανάποδα και όλα σκοτείνιαζαν. Με γλαφυρές περιγραφές για την καθημερινότητα των ανθρώπων, τα επαγγέλματα που κυριαρχούσαν, τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στους έχοντες και μη έχοντες (αυτό δεν έχει τελικά εποχή, συνέβαινε και θα συνεχίσει να συμβαίνει στον αιώνα τον άπαντα) ο αναγνώστης αισθάνεται να παρακολουθεί από κοντά τους πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές της ιστορίας και ώρες ώρες να αγανακτεί για τη σκληρότητα, την απάνθρωπη μεταχείριση, τη διαπόμπευση, τον εξευτελισμό, τα βασανιστήρια που υπέστησαν.
Και πάντα ο έρωτας να παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, να δείχνει τις αδυναμίες και τα λάθη, τον εγωισμό και πού οδηγεί η ζήλια, η απόγνωση, η επιθυμία για εκδίκηση.


«Ναι, λέγει ο Φιλόστρατος: από του οράν το εράν. Δηλαδή, από το να βλέπεις το να ερωτεύεσαι. Έγραψε κ ο Μέγας Βασίλειος: ο έρως εκ των ομμάτων αρχόμενος ριζούται εις την καρδίαν. Ωστόσο το οράν και το εράν μοιράζονται σε πόσες καταβολάδες, δεν περιορίζονται κατ’ ανάγκην στην εξωτερική εικόνα. Θωρώ βαθύτερα. Εισχωρώ στην ψυχή σου. Ή και έρωτας πνευματικός, για την ιδέα, τη φιλία, το χρέος, την εξουσία, τη ζωή γενικότερα, για τον Θεό…»

Μια σπαρακτική ιστορία η οποία είναι δραματική, κοινωνική, ιστορική, ερωτική, θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει με πολλά επίθετα, αλλά κυρίως, αυτό που θα αγγίξει τους αναγνώστες είναι η αφοσίωση όσων πιστεύουν είτε στο Θεό -Υάκινθος- είτε στον έρωτα -Λυγινή Ροδανός- αλλά και όλων όσων τους περιτριγυρίζουν. Χαρακτηριστικά θα σταθώ στο κεφάλαιο που αναφέρεται και μας πληροφορεί για το Ιερόν Στιχάριον και θεωρώ ότι δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο για τη δύναμη της αληθινής πίστης στον άνθρωπο, τα θαύματα που μπορεί να κάνει στη ζωή τους.


Με βαθιά νοήματα, με υπέροχες περιγραφές των τοπίων, της Κωνσταντινούπολης αλλά και της Αθήνας, μιας τόσο παλιάς και αλλιώτικης εποχής, αλλά με τα κύρια Ιερά Μνημεία της να μας υπενθυμίζουν τη διαχρονική τους αξία και πορεία. Ιδιαίτερα θέλω να αναφερθώ και στις τόσο δύσκολες μα εξαιρετικές και δυστυχώς, ξεχασμένες λέξεις της γλώσσας μας, που δείχνει για μία ακόμη φορά την ιδιαίτερη αγάπη του κυρίου Καλπούζου για την ιστορία και την τεκμηριωμένη και εμπεριστατωμένη έρευνα στην οποία κατέφυγε προκειμένου να μας δώσει ένα ακόμη αριστουργηματικό μυθιστόρημα και σε δύο υπέροχα εξώφυλλα σε χρυσό και πορφυρό για να διαλέξετε όποιο σας αρέσει!

Ἐρᾶν: να ερωτεύεσαι, να αγαπάς.
766 μ.Χ. Η Λυγινή και ο Υάκινθος σύρονται μαζί με πλειάδα μοναχών στον Ιππόδρομο, διαπομπεύονται και τους παντρεύουν με τη βία. Κρύβουν και οι δύο επτασφράγιστα μυστικά, τα οποία θα σημαδέψουν τις ζωές τους κι εν πολλοίς θα τις καθορίσουν κατά την οδύσσειά τους.
Ο Ροδανός, αγγελοπρόσωπος, ριψοκίνδυνος, θηρευτής των ηδονών, μα και με φοβερά μυστικά να τον σφιχτοδένουν, είναι συνάμα προσηλωμένος σε ό,τι θεωρεί χρέος.
Γύρω από αυτούς τους τρεις ήρωες και το μυστήριο του Ιερού Στιχαρίου, το οποίο θα μπορούσε ν’ ανατρέψει αυτοκράτορες και πολιτικές δεκαετιών, κινείται η μυθοπλασία κατά το δεύτερο μισό του 8ου αιώνα με φόντο την Εικονομαχία και την καθημερινή ζωή στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Θράκη. Σε μια μοναδική εποχή, άγνωστη και μυθώδη. Τους πλαισιώνουν αρκετοί δευτεραγωνιστές, όπως ο μοχθηρός Ερμάς, ο καλλιεργημένος δούλος Κιτίν, ο Αρκάδιος που τον μεγάλωσε στο δάσος μια αρκούδα, η θεατρίνα Γοργονία, ο πατρίκιος Φωκάς με την ομάδα των Λεόντων του, ο μαύρος ευνούχος Αράν και άλλοι.
Οι πρωταγωνιστές φτάνουν στα άκρα, ερωτεύονται παράφορα, ζουν ανέμελα, δίνονται στη ζωή και τους δίνεται, ταπεινώνονται, συνθλίβονται, ανακάμπτουν, ξαναπέφτουν στον βούρκο, καταρρέουν, αφιερώνονται στον Θεό ή Τον απαρνούνται, γίνονται θύματα της εικόνας τους ή οδηγούνται στο εράν διά του οράν της ψυχής. Έχουν να αντιμετωπίσουν συκοφαντίες, πολέμους, ραδιουργίες, θανάσιμους εχθρούς, έναν έρωτα-σφαγή, εφιάλτη και όνειρο και, πάνω απ’ όλα, τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές, στίχους σε 80 τραγούδια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Με την ποιητική συλλογή Έρωτας νυν και αεί ήταν υποψήφιος στη βραχεία λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2008, ενώ το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) για το μυθιστόρημά του ΙΜΑΡΕΤ. Η παραλογή «Ο λύκος», που εμπεριέχεται στη συλλογή διηγημάτων ΚΑΠΟΙΟΙ ΔΕΝ ΞΕΧΝΟΥΝ ΠΟΤΕ, βραβεύτηκε στον Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης και Διηγήματος «Γιώργος Σεφέρης» του Πανεπιστημίου του Παλέρμο.