Του ΣΠΥΡΟΥ X.ΤΑΓΚΑ

Μεγάλοι δικτάτορες σαν τον Χίτλερ, τον Μουσουλίνι, τον Φράνκο κ.λπ. (βλ. και κάτι μικρότερους της ημέτερης εθνικοφροσύνης σαν τον Ι. Μεταξά), δεν συμπαθούσαν μόνο, αλλά, εχθρεύονταν κιόλας και μισούσαν θανάσιμα τα βιβλία. Διότι, τα βιβλία (ως γνωστόν), κάνουν τον άνθρωπο, εν δυνάμει, ικανό να κρίνει∙ ικανό να δέχεται ή να απορρίπτει∙ τέλος πάντων, τον κάνουν να σκέπτεται, να συλλογίζεται και να καταλήγει σε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα. Ο Αδ. Χίτλερ ειδικά, ως ο πιο σκληρός και συνεπής στην «ιδεολογία» του, σε κάθε μεγάλη εκδήλωση του κόμματος και δη σε κάθε μεγάλη εκδήλωση της νεολαίας του, φρόντιζε κραυγάζοντας να κάνει ένα σχετικό «καλό μάθημα» που πρότασσε την απομάκρυνση από τα βιβλία που περιείχαν επικίνδυνες ιδέες και, άρα, την απομάκρυνση από κάθε είδους πνευματική καλλιέργεια. Έλεγε, ας πούμε, αλαλάζων σε μια μεγάλη συγκέντρωση της μαθητικής και άλλης κομματικής νεολαίας του το 1931 :

(…) «Στα δικά μας σχολεία (σ.σ.: εννοούσε το στρατιωτικό εκπαιδευτικό σύστημα που σχεδίαζε να φτιάξει), θα μεγαλώσει και θα ανδρωθεί μια νεολαία που θα αλλάξει συθέμελα τον κόσμο. Θέλω μια νεολαία απότομη, ατρόμητη και σκληρή. Δεν θέλω να έχει πνευματική καλλιέργεια. Η πολλή μελέτη και η σημερινή επιστήμη διέφθειρε τη νεολαία μου πλήρως. Εγώ θέλω η νεολαία (μου) να μάθει και να είναι έτοιμη να νικάει στις σκληρότερες δοκιμασίες. Να νικάει τον φόβο και το θάνατο. Και αυτό θα επιχειρήσω. Θα το επιχειρήσουμε όλοι με νύχια και με δόντια και πολλά θα κριθούν απ’ αυτόν τον αγώνα. Θα νικήσουμε». (…)

Και, πραγματικά, το επιχείρησε. Καίγοντας, ασφαλώς, εν αρχή τα βιβλία. Την 9η Μαϊου του 1933 η νύχτα στην Γερμανία έγινε μέρα : μπροστά στο κεντρικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, αλλά, και σε άλλα μεγάλα κέντρα της γερμανικής ενδοχώρας άναψαν τεράστιες φωτιές στις οποίες ρίχτηκαν όσα βιβλία θεώρησε το καθεστώς ότι περιείχαν περίεργες και επικίνδυνες ιδέες. Ήταν η αρχή του τέλους για την Δημοκρατία και την Ειρήνη στην Γερμανία. Ήταν η αρχή του τέλους για την Δημοκρατία και την Ειρήνη στην Ευρώπη και στον Κόσμο…

Στις 9 προς 10 Μαΐου του 1933 η νύχτα έγινε μέρα στην Γερμανία : Ότι βιβλίο κρίθηκε ανατρεπτικό και επικίνδυνο από τους Ναζί ρίχτηκε στη φωτιά. Ήταν η αρχή του τέλους για την Δημοκρατία και την Ειρήνη τόσο στην χώρα αυτή όσο και στην Ευρώπη και σε όλο τον Κόσμο…

Σε αυτό – τούτο το φαινόμενο των μαζικών πυρών ανά την Γερμανία αντέδρασαν πολλοί και διάφοροι. Κυρίως κάποιοι πολιτικοί που δεν έλεγαν να τσιμπήσουν στο «δόλωμα Χίτλερ», κάποιοι διανοούμενοι και κάποιοι καλλιτέχνες που, εκ φύσεως, δεν αρέσκονται σε ολοκληρωτισμούς και άλλα τέτοια. Την πιο περίεργη όμως αντίδραση απ’ όλους είχε ο αιρετικός στρατευμένος Μπέρνολτ Μπρέχτ που, είτε, γιατί δεν είχε γίνει ακόμη πολύ γνωστός, είτε, γιατί τον υποτίμησαν και τον ξέχασαν∙ κάθισε και έγραψε ένα ποίημα (τότε η ποίηση έβγαζε ακόμη ποιητές), που αμέσως διάδρασε και έγινε γνωστό σε όλη την επικράτεια. Το ποίημα είχε ως τίτλο το θέμα που έτρεχε και «έκαιγε» : «Το κάψιμο των βιβλίων». «Το κάψιμο των βιβλίων» έγινε, εν πολλοίς, το σύμβολο του αγώνα (αλλά και η πνευματική εκδίκηση) απέναντι στο καταστροφικό σχέδιο του Αδόλφου Χίτλερ…

Γράφει, λοιπόν, ο Μπρέχτ στο περίφημο ποίημά του :

(…) Αφού διαταγή έβγαλε το καθεστώς να καούνε
Σε δημόσιες πλατείες τα βιβλία που
Περικλείουν ιδέες ανατρεπτικές,
Κι από παντού κεντρίζανε τα βόδια
Να σέρνουν κάρα ολόκληρα
Με βιβλία για την πυρά, ένας εξορισμένος
Ποιητής, ένας από τους καλύτερους,
Διαβάζοντας τον κατάλογο των βιβλίων,
Με φρίκη διέκρινε πως τα δικά του
Τα είχαν ξεχάσει. Χίμηξε στο γραφείο του
Με τις φτερούγες της οργής, κι έγραψε στους τυράννους ένα γράμμα :
«Κάψτε με!» έγραφε με πένα ακράτητη, «κάψτε με!
Μ’ αφήσατε έξω! Δεν μπορείτε να μου το κάνετε αυτό εμένα!
Την αλήθεια δεν έγραφα πάντα στα βιβλία μου; Και τώρα
Μου φερνόσαστε σα να ’μαι ψεύτης. Σας διατάζω τώρα :
Κάψτε με!»

Η φωνή του Μπρέχτ ομοιάζει να είναι η εκδίκηση όλων των βιβλίων στους σχεδιασμούς των ολοκληρωτισμών. Όλων των ολοκληρωτισμών. Και αν δεν είναι «η εκδίκηση» σίγουρα είναι μια μεστή και δυνατή απάντηση : μια απάντηση που ξεπερνάει τον πάντα μικρό τρέχοντα χρόνο και μένει για πάντα στην ιστορία γιατί η ελευθερία του Λόγου και το δίκαιο του Λόγου δεν νικιούνται ποτέ…

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave