«Ο Πάστερνακ, ο Μάξιμος και το Κίεφσκι Βοκζάλ-Σοβιετική εμπειρία και μεταβολή στο ελληνικό μυθιστόρημα Πάρνης, Αλεξανδρόπουλος, Ζέη-Ελληνικό θέατρο των πολιτικών προσφύγων στη Μόσχα, Φίλοι ποιητές και η Ρωσία στην ελληνική λογοτεχνία» Μιχάλης Πάτσης Εκδόσεις δ/λ 2022 σελ.420


Το βιβλίο αυτό αναφέρεται κυρίως σε τρεις συγγραφείς Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες, τον Αλέξη Πάρνη, τον Μήτσο Αλεξανδρόπουλο και την Άλκη Ζέη.
Οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση και στις άλλες Ανατολικές Χώρες έζησαν για πολλά χρόνια, περίπου 1949-1981, μακριά από την Ελλάδα. Οι άνθρωποι αυτοί δημιούργησαν λογοτεχνία. Τρεις μεγάλοι συγγραφείς τους ήταν ο Πάρνης, ο Αλεξανδρόπουλος και σε ένα βαθμό η Ζέη. Αυτοί έγιναν πολύ γνωστοί και αγαπητοί και στην Ελλάδα.
Το βιβλίο αυτό ασχολείται με το έργο αυτών των τριών και για τις εμπειρίες που έλαβαν στη Σοβιετική Ένωση.
Το βιβλίο διηγείται τα πολιτικά-λογοτεχνικά ζητήματα εποχής, όπως τη δίωξη του Πάστερνακ (1958), τη δίκη των Σινιάφκι και Ντανιέλ (1965-66) στην Σοβιετική Ένωση, αλλά αναφέρεται και στο πολιτισμικό τραύμα και στην περιθωριοποίηση του Αλέξη Πάρνη από τους Έλληνες συντρόφους του.
Στη μελέτη γίνεται λόγος για τη σοβιετική εμπειρία με την έννοια της ανατροπής, της μεταβολής, αλλά και της ιστορικής πραγματικότητας.


Το «Πάστερνακ» στον τίτλο προέρχεται από το ομώνυμο πρωτότυπο μυθιστόρημα του Αλέξη Πάρνη, του συγγραφέα για τον οποίο γίνεται λόγος περισσότερο στο βιβλίο αφού αυτός «προείπε» τη σοβιετική μεταβολή, την αλλαγή της σοβιετικής Ένωσης, την πρόβαλε και την ανέλυσε στο έργο του! Στη μελέτη προβάλει ο άγνωστος Πάρνης, ο μοναχικός και διαλογικός συγγραφέας του τραύματος και της μνήμης, ο συγγραφέας της σύνθεσης. Ο συγγραφέας των έργων για τη Σοβιετική Ένωση τα οποία του αποστέρησαν τους φίλους και τον έβαλαν στο περιθώριο. Ο Πάστερνακ ήταν ο μεγάλος Ρώσος ποιητής που έλαβε το Βραβείο Νόμπελ, γνωστός του Πάρνη, σύμβολο και οδηγός.
Το «Μάξιμος» αναφέρεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου, για τον Μάξιμο Γραικό, που έζησε έγκλειστος στη Ρωσία του 16ου αιώνα. Ο Αλεξανδρόπουλος είναι συγγραφέας τεχνουργός αλλά και πρωτεϊκός καλλιτέχνης, ο οποίος ασχολήθηκε με τόσα πολλά και διαφορετικά πράγματα για να γράψει. Στο βιβλίο γίνεται λόγος και για το πολύπτυχο πολιτισμικό και διαφωτιστικό του έργο, με τα τόσα έργα και κείμενα που έγραψε για τη Ρωσία και τον πολιτισμό της.
Το Κίεφσκι Βοκζάλ συνδέεται με τη ζωή, είναι ο σιδηροδρομικός σταθμός Κίεφσκι της Μόσχας, ο σταθμός από τον οποίον επικοινωνούσαν με την Ελλάδα οι πολιτικοί πρόσφυγες την εποχή που η Ε.Σ.Σ.Δ. ήταν κλειστή χώρα. Ήταν η είσοδος και η έξοδος για την Ελλάδα και για τη Δύση. Το όνομα αυτό συνδέεται με την Άλκη Ζέη. Η Ζέη είναι η συγγραφέας της ασσυμετρίας, του τραύματος και της χαράς.


Το μυθιστόρημα και των τριών ανήκει στην πεζογραφία του πολιτισμού και της ιστορίας με την έννοια ότι το έργο τους αναδεικνύει εποχές, προβάλει πρότυπα, μιλά για τα διλήμματα των εποχών, αναφέρεται σε οπτικές γωνίες. Αναφέρεται στη ρωσική λογοτεχνία και κουλτούρα του εικοστού αιώνα.
Στο βιβλίο παρουσιάζονται πρώτη φορά οι συζητήσεις σε δύο μεγάλα θέατρα της Μόσχας για τα έργα «Αγγέλα» του Γ.Στεβαστίκογλου και «Νησί της Αφροδίτης» του Α.Πάρνη που σημάδεψαν τους συγγραφείς και το ελληνικό θέατρο.
Ακόμα υπάρχει αναφορά στους σημαντικούς ποιητές φίλους των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων Τβαρντόφσκι, Μαρτίνοφ, Σλούτσκι, Βινοκούροφ.
Το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο στην ελληνική βιβλιογραφία που εξετάζει τη σχέση του ελληνικού μυθιστορήματος με τη σοβιετική μεταβολή κι αποτελεί συνέχεια του έργου του Καζαντζάκη και του Ιστράτι για τις προηγούμενες περιόδους.


Η λογοτεχνία των πολιτικών προσφύγων σημαντικό μέρος της ελληνικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα. Εξέφρασε τη λογοτεχνία των εξόριστων και των κατατρεγμένων, τη λογοτεχνία της προσφυγιάς που θα προσέλαβε στον εικοστό αιώνα τεράστιες διαστάσεις σε όλο τον κόσμο. Η λογοτεχνία αυτή είναι υπαρξιακή ,κοινωνική αλλά πάνω απ΄ όλα είναι αληθινή.
Πρόκειται για ένα βιβλίο υβριδικό, ένα «πολυσυλλεκτικό συναξάρι», όπου ενσελιδίζονται κείμενα για πρόσωπα, τόπους, γεγονότα και καταστάσεις, πορτρέτα συγγραφέων, δοκίμια. Η συναγωγή κειμένων του Μιχάλη Πάσχη, ένα γραπτό εργόχειρο, θα μπορούσε να διαβαστεί ως βιογραφική διαπίστευση, ως οδοιπορικό στη σκευή της μνήμης, δεν διστάζει με υψηλό φρόνημα να διατρανώσει τον ανθρωποκεντρισμό και τον ανθρωπισμό του και να διαφυλάξει τα ενδιαιτήματά του με τρυφερότητα και σχεδόν λυγμική ευσπλαχνία. Η γραφή του σώζει και (δια)σώζει.


Ένα αξιόλογο βιβλίο, με εμβριθή ψυχογραφήματα, απαράμιλλη ατμόσφαιρα που σε αναγκάζει με τον τρόπο του να κάνεις τις αναγωγές στο σήμερα. Ηθικά διλήμματα, επιλογές, η συνείδηση, και μέσα σε όλα αυτά υπάρχει χώρος για την αλήθεια; Έχει στρατόπεδο η αλήθεια;
Με τρόπο αβίαστο φράσεις, σκέψεις, στίχοι, τίτλοι πλέκουν ένα διάλογο, συνήθως άμεσα ορατό στη βάση των κεντρικών θεματικών του τόμου, ενώ οι ανιχνεύσιμες επιδράσεις στο ύφος αποδεικνύονται λειτουργικές.
Λόγος λιτός και δωρικός.
Πειστικότητα στην περιγραφή και προσεγμένη γλώσσα είναι τα δυνατά σημεία του έργου.
Οι αναγνώστες θα εκτιμήσουν στον Μιχάλη Πάτση την εμβέλεια, την τόλμη και τις αφηγηματικές τεχνικές.
Οι αναγνώστες θα ανακαλύψουν διαβάζοντας το βιβλίο αυτό την τρυφερότητα και την ομορφιά, την αγάπη και την αφοσίωση, καθώς και την επιδίωξη ενός ιδεώδους που δικαιώνει την ανθρώπινη ζωή.
Ένα εξαίρετο βιβλίο.


Ο Μιχάλης Πάτσης (1962) γεννήθηκε στα Τρόπαια Αρκαδίας. Έχει ασχοληθεί με τη φιλοσοφία, “Ο ρόλος της γλώσσας στη γνωστική διαδικασία” (1988), τη γλωσσολογία, “Τα πειράματα ανακλήσεων ως μεθοδολογικό εργαλείο για την κατανόηση της σημασίας της λέξης” (2005), και τη φιλολογία. Κατέχει μάστερ φιλοσοφίας, διδακτορικό φιλολογίας. Δίδαξε ελληνική φιλολογία επί σειρά ετών στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει κυκλοφορήσει τα ποιητικά έργα “Ο χρόνος νησί” (2006, 2011), “Σμπόρνικ” (2012), που περιέχει τους ποιητικούς κύκλους (“Ο χρόνος νησί”, “Η ξενιτιά δεν υπάρχει”, “Ολόφωτη πόλη”, “Χειμώνας στην Ιταλία”), καθώς και τη μετάφραση – μελέτη, Πούσκιν “Μικρά ποιήματα” (2012). Επίσης στα ρωσικά κυκλοφορούν τα έργα του “Αυτοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας” (Μόσχα,2010), “Η θεωρία και πρακτική της μετάφρασης (ρωσικά-ελληνικά)” (Μόσχα, 2012). Έχει επιμεληθεί και προλογίσει τη μετάφραση στα ρωσικά του μυθιστορήματος του Μ. Κουμανταρέα “Η φανέλα με το εννιά” (2010). Έχει λάβει μέρος σε συλλογικές εκδόσεις καθώς και έχει διενεργήσει ομιλίες και διαλέξεις για την ελληνική γλώσσα στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό.
Το έργο του “Καζαντζάκης και Ρωσία” συμπεριλήφθηκε στους βραχείς καταλόγους των Λογοτεχνικών Βραβείων 2014 στην κατηγορία “Δοκίμιο”.

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave