Η Αθήνα είναι ένα τυπικό παράδειγμα πόλης στο σώμα της οποίας προβλήθηκαν ποικίλα ερμηνευτικά σχήματα. Σειρές γενεών γαλουχήθηκαν με διανοητικές κατασκευές που τιθάσευσαν τον ιστορικό χρόνο σε σχήματα ερμηνείας συμβατά με την επικρατούσα ανά εποχή αντίληψη εθνικής διαπαιδαγώγησης. Η ίδια η Αθήνα , ως πόλη νεωτερική του 19ου αιώνα , καλλιέργησε τον αστικό μύθο της πάνω σε ευανάγνωστους πυλώνες εθνικής κληρονομιάς, ικανούς να οργανώσουν μια δημοσίως αποδεκτή και κοινωνικά ευπρόσδεκτη ιδέα περί συνέχειας , κληρονομιάς ,παράδοσης και αναγέννησης.
Η ιστορία των πόλεων είναι η ιστορία των βλεμμάτων. Κάθε εποχή προσεγγίζει το παρελθόν με διαφορετική διάθεση , με ξεχωριστά εργαλεία και συστήματα ιεράρχησης και σαφέστατα με άλλες επιδιώξεις και διαφοροποιημένες μεθόδους συσχετισμού. Για τον περασμένο αιώνα, η θέαση των πόλεων στη ροή του χρόνου γινόταν ως ένα βαθμό μέσα από την κληροδοτημένη συνθήκη της νεωτερικότητας , μέσα δηλαδή από φίλτρα προόδου , γραμμικής ανάπτυξης και οργανωμένων κύκλων.
Μετά το 1990 εντάθηκε στην κοινή γνώμη μια περισσότερο σύνθετη αντίληψη της ιστορικής διαδρομής των κοινωνιών.


Η νέα προσέγγιση της ιστορίας των πόλεων είχε δύο επιδιώξεις .Αφενός να αμφισβητήσει τη νεωτερική έννοια της γραμμικής προόδου και αφετέρου να ανελκύσει από τη λήθη και το ημίφως περιόδους που δεν είχαν ερευνηθεί διεξοδικά. Η ανακατανομή του βλέμματος πάνω σε ένα ευρύτερο και περισσότερο σύνθετο πεδίο θεώρησης του χρόνου είχε προοδευτικά ως αποτέλεσμα τη ρηγμάτωση μιας αντίληψης που έμοιαζε ακλόνητη επί δεκαετίες. Οι νέες ερμηνείες για την εξέλιξη των πόλεων ανέλκυσαν μια αχανή περίοδο που περιλάμβανε τον μετακλασικό κόσμο και έφτανε ως την παγίωση της χριστιανικής κουλτούρας σε Δύση και Ανατολή .Αυτό που εν πολλοίς ονομάζεται ύστερη αρχαιότητα είναι ένας προθάλαμος, μακρύς σε διάρκεια και αντιφατικός σε ένταση, επίδραση και διεισδυτικότητα ,που ήρθε θεαματικά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος στα τέλη του 20ου αιώνα ως μια «καβαφική» περιοχή, πολυπολιτισμική , κινητική , με πλήθος εσωτερικές αντιφάσεις ,παρακμιακή και προοδευτική ταυτόχρονα , που αρκετοί αναλυτές έβρισκαν πως είχε ενδιαφέρουσες αντιστοιχίες με τον κόσμο όπως έτεινε να διαμορφώνεται μετά το 1990.
Το βιβλίο αυτό είναι μια επική αφήγηση έξι αιώνων αθηναϊκής ιστορίας, από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 2ο αιώνα μ.Χ. Η εξέλιξη της πόλης και το αποτύπωμά της στον ελληνιστικό και τον ρωμαϊκό κόσμο.
Η Αθήνα ήταν εθνική αλλά και η διεθνής πρωτεύουσα της κλασσικής αρχαιότητας και μέσα από αυτό το πρίσμα ακόμη και η αρχαϊκή πόλη επιζούσε στο ημίφως , πόσο μάλλον η μετακλασική. Αλλά στην περίπτωση της Αθήνας , τα ισχυρά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της πόλης που έχτισε ο Αδριανός αναγκαστικά περιλάμβαναν τη ρωμαϊκή περίοδο αφενός γιατί ήταν γοητευτικά τοπόσημα και της νεότερης πόλης και αφετέρου γιατί προέρχονταν από την ελληνολατρία του αυτοκράτορα. Υπηρετούσε εμμέσως την εξιδανίκευση του ελληνικού πνεύματος υπονοώντας την ανωτερότητά του έναντι του ρωμαϊκού.


Η Αθήνα μετά την κλασσική περίοδο είναι ελάχιστα γνωστή ακόμη και στους Έλληνες. Ο Μέγας Αλέξανδρος την επισκέφθηκε μία φορά σε νεαρή ηλικία .Αλλά ελάχιστα έχουν περάσει στην κοινή συνείδηση για την καθημερινότητα της πόλης επί πολλούς αιώνες. Για να είναι κανείς ακριβής , η Αθήνα παραμένει άγνωστη για τον μέσο πολίτη της εποχής μας από την κλασσική αρχαιότητα ως τις αρχές του 19ου αιώνα , με εξαίρεση τις κορυφώσεις του οικοδομικού προγράμματος του Αδριανού και των βυζαντινών σπαραγμάτων του 10ου και του 11ου αιώνα. Η πόλη , όμως, ζούσε αδιάλειπτα και ήταν προορισμός για όσο τουλάχιστον παρέμενε σε λειτουργία η Φιλοσοφική Σχολή ως τον 6ο αιώνα. Και ήταν μια πόλη με διαρκή κατοίκηση που νομοτελειακά ακολούθησε κύκλους ακμής και παρακμής , χωρίς όμως ποτέ να πάψει να είναι ένας τόπος προσκυνήματος .
Αλλά η Αθήνα παραμένει άγνωστη. Ακούγεται ίσως παράδοξο ,αλλά αποτελεί αντικειμενική συνθήκη η δική μας αδυναμία να ανασυστήσουμε , στη φαντασία μας έστω, το παρελθόν σε μια μακρά και σκοτεινή σήραγγα αιώνων. Με δυσκολία φανταζόμαστε την αθηναϊκή καθημερινότητα το 205 π.Χ. , το 2 μ.Χ., το 234 , το 401, το 600 ,το 1301, το 1688. Αυτή η παράδοση της Αθήνας στο σκότος ,στη μαύρη τρύπα της μνήμης , υπήρξε επιλογή ούτως ώστε να γεφυρωθεί με έντονο συμβολισμό η κλασική αρχαιότητα με τον νεωτερικό 19ο αιώνα.
Η αφήγηση του Ιαν Γουόρθινγκτον μας οδηγεί απευθείας στη διεσταλμένη ιστορία της Αθήνας. Την ως τώρα κρυπτική ,θολή ,την εξόριστη από το δημόσιο βλέμμα. Μας οδηγεί στη ρευστή αφήγηση μιας διαρκούς εξέλιξης και μεταβολής. Η έννοια της ρευστότητας ορίζει το βλέμμα του 21ου αιώνα ,ορίζει και την προσέγγιση του παρελθόντος. Ο Ιαν Γουόρθινγκτον ανατρέπει τη στερεότυπη και επικρατούσα επί αιώνες άποψη περί παρακμής της πόλεως των Αθηνών τη μετακλασική περίοδο. Η Αθήνα ανασυντάχθηκε και γνώρισε νέους κύκλους ακμής ακόμη και στη ρωμαϊκή περίοδο ως ένα κέντρο της ελληνικής κουλτούρας έως και τον 6ο αιώνα μ.Χ. Όπως γράφει ο ιστορικός Πίτερ Μπράουν ,ως τη δεκαετία του 560 παγανιστές δάσκαλοι κυριαρχούσαν στην πνευματική ζωή των καλλιεργημένων τάξεων. Κατά μια έννοια , η ερευνητική δουλειά του Ιαν Γουόρθινγκτον απελευθερώνει τον δρόμο για τη σταδιακή ενοποίηση όλων των χασμάτων της αθηναϊκής ιστορίας και την πρόκληση νέων αντιλήψεων για τους κύκλους ζωής της πόλης.


Όπως δείχνει το βιβλίο αυτό , η μεταγενέστερη Αθήνα απείχε πολύ από το να αποτελεί υστερόγραφο στην κλασική προκάτοχό της .Εξακολουθούσε να είναι μια ζωντανή πόλη που ασκούσε επιρροή, ο λαός της παρέμενε όπως απάντα ανθεκτικός , φθάνοντας στο σημείο ακόμη να και να πολεμήσει εναντίον των Μακεδόνων και των Ρωμαίων κυρίαρχων, ενώ ο κλασικός εαυτός της επιβίωσε στη φιλολογία, στη φιλοσοφία και τη σκέψη. Δεν είχε αφήσει απλώς το πολιτισμικό της αποτύπωμα στον ρωμαϊκό κόσμο. Ήταν μια πόλη που ακόμη και κάτω από το βάρος των περιστάσεων δεν εξέπεσε στον επαρχιωτισμό, γι΄ αυτό και την επισκέπτονταν οι Ρωμαίοι άρχοντες της εποχής προκειμένου να τη μελετήσουν και να αντλήσουν γόνιμα μαθήματα και στοιχεία που θα τα προσάρμοζαν στον δικό τους τρόπο ζωής και στις δικές τους πολιτισμικές και πολιτικές ανάγκες .Τόσο μεγάλη ήταν η φήμη της Αθήνας που ο αυτοκράτορας Αδριανός , όταν δημιούργησε μια συνομοσπονδία πόλεων στην ανατολή , η οποία αποκλήθηκε «Πανελλήνιον», όρισε την Αθήνα ως το κέντρο της, εκτοξεύοντας και πάλι τη φήμη της πόλης σε δυσθεώρητα ύψη. Της πρόσθεσε μεγάλο μέρος της χαμένης αίγλης της. Ήταν το επιστέγασμα του κύρους ,της δόξας και της λαμπρότητάς της.
Ώριμο τέκνο της γνώσης ο τόμος αυτός μας φανερώνει την καλλιέργεια ,την ευρυμάθεια και το αφηγηματικό ταλέντο του συγγραφέα. Ο Ιαν Γουόρθινγκτον είναι ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς στον αγγλόφωνο κόσμο. Τα στοιχεία του τα τεκμηριώνει πειστικά προσφέροντας ένα βιβλίο εμπεριστατωμένο και εξαιρετικά σημαντικό για τον ιστορικό.
Πυκνή ,τεκμηριωμένη και γοητευτική αφήγηση.
Το βιβλίο αυτό εκτός από εργαλείο γνώσης, είναι ένα απολαυστικό ανάγνωσμα , ένα συναρπαστικό ταξίδι , ένα χάρμα οφθαλμών. Απολαύστε το ως εκλεκτό απόσταγμα.
Διαβάστε το.


Ο καθηγητής IAN WORTHINGTON έχει διδάξει Αρχαία Ιστορία επί σειρά ετών σε τμήματα Κλασικών Σπουδών σε πανεπιστήμια της Αγγλίας, της Τασμανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Το 2005 του απονεμήθηκε το βραβείο Chancellor για τη συνεισφορά του στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Εκτός από τις πολυάριθμες συμμετοχές του σε διεθνή συνέδρια, έχει δώσει πολλές ομιλίες σε όλο τον κόσμο. Τον Δεκέμβριο του 2019 εξελέγη μέλος της Βασιλικής Ιστορικής Εταιρείας του Λονδίνου, ενώ τον Οκτώβριο του 2020 εξελέγη μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας του Λονδίνου. Έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα, έχει συνεισφέρει σε συλλογικούς τόμους, ενώ έχει συγγράψει εννέα βιβλία με θέμα την Αρχαία Ιστορία, μεταξύ των οποίων τα ακόλουθα: Ptolemy I: King and Pharaoh of Egypt (2016), By the Spear. Philip II, Alexander the Great, and the Rise and Fall of the Macedonian Empire (2014 – κυκλοφόρησε στα ελληνικά με τον τίτλο: Φίλιππος Β΄ ο Μα¬κεδών), Demosthenes of Athens and the Fall of Classical Greece (2013).

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
PinterestSave