Είναι σπουδαίο πράγμα να ξέρεις να χρησιμοποιείς σωστά το λόγο, να είσαι «Λογοτέχνης»! Δυστυχώς, στη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό, λίγοι άνθρωποι στις μέρες μας έχουν αυτή την ικανότητα, γιατί, άλλο πράγμα είναι να ξέρεις να αφηγείσαι καλά μια ιστορία, και δυο και τρεις… και εντελώς διαφορετικό να ξέρεις να πλάθεις το λόγο, να εντάσσεις τις λέξεις σου μέσα στο κείμενο με τέτοιο τρόπο, ώστε να σου αφήνουν την αίσθηση πως ταξιδεύεις στο χρόνο, πως είσαι ένας άλλος Οδυσσέας, που ψάχνεις μέσα σου να βρεις την δική σου Ιθάκη…
Ο Δημήτρης Στεφανάκης είναι Λογοτέχνης με την κύρια έννοια του όρου, δεν είναι ένας απλός συγγραφέας, αυτό άλλωστε το αποδεικνύουν περίτρανα και το διεθνές βραβείο Καβάφη που του απονεμήθηκε το 2011, καθώς και το γαλλικό βραβείο Μεσογειακής Λογοτεχνίας. Ας «κλέψουμε» λίγες από τις σκέψεις του με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, το «Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι»…
“Καλοκαίρι είναι οι καλαμιές που αντιστέκονται στον αέρα… το παράπονο της γέρικής συκιάς όταν πιέζεις τους άγουρους ακόμα μαστούς της, τα σύκα της, και βγάζουν γάλα. Καλοκαίρι είναι η αλητεία του βλέμματος πάνω στα πεντάρφανα νερά του πελάγους… Τα ορφανά άστρα του νυχτερινού ουρανού… Ο γαλακτώδης ορίζοντας του Ιουλίου…” Δημήτρης Στεφανάκης.
– Αν φτιάχνατε τον κόσμο από την αρχή, με τι χρώματα θα τον ζωγραφίζατε, με ποιες λέξεις θα τον ντύνατε, με τi μουσική θα επενδύατε το πέρασμά του ανά τους αιώνες;
Δεν θα τον ζωγράφιζα με χρώματα, γιατί είμαι αδέξιος στο σχέδιο, δεν θα τον επένδυα με μουσική, γιατί δεν είμαι πραγματικός μουσουργός. Θα του έδινα όμως τις λέξεις που βρήκα στην ψυχή των Κυκλάδων και του ελληνικού καλοκαιριού κι αυτό, νομίζω, θα αρκούσε.
– Καλοκαίρι και έρωτας! Είναι συνδεδεμένα όσο και η ζωή με το θάνατο; Τι θα μπορούσε να συμβεί αν ο καθένας από εμάς ζούσε όπως επιθυμούσε κάποιους ανολοκλήρωτους έρωτες, αν αφηνόταν σε ένα ανεξέλεγκτο πάθος, χωρίς να νοιάζεται για συνέπειες;
Τι σας τρομάζει περισσότερο: το καλοκαίρι ή ο έρωτας; Και στη μία και στην άλλη περίπτωση το ανεκπλήρωτο και το ανεξέλεγκτο είναι μέσα στο παιχνίδι, όπως άλλωστε και οι συνέπειες.
– Ανολοκλήρωτοι έρωτες… είναι λίγο μεταφυσικό όλο αυτό… πιστεύετε ότι όταν κάτι δεν γίνει όπως έπρεπε να γίνει, θα γυρίσει για να τελειώσει ό,τι άφησε μισό;
Όχι, απαραίτητα. Η ζωή είναι γεμάτη χαμένες ευκαιρίες και ανεκπλήρωτα πάθη. Μήπως όμως αυτή δεν είναι η ομορφιά της;
– Με ποιο τρόπο θα μπορούσε λοιπόν να γυρίσει… ίσως με τη μορφή κάποιου άλλου, με λίγα λόγια, πιστεύετε στη μετεμψύχωση, ότι η ψυχή μας γυρίζει εκεί που δεν πρόλαβε να ζήσει όσα έπρεπε μέσω ενός άλλου σώματος, σε μια άλλη εποχή;
Ποιος μπορεί να ισχυριστεί κάτι τέτοιο; Όχι εγώ πάντως. Στο μόνο που πιστεύω είναι ότι σ’ ένα μυθιστόρημα μπορεί κανείς να «διορθώσει» την πραγματικότητα.
– Νιώθετε λίγο να σας έχει επηρεάσει όλο αυτό το ταξίδι στο χρόνο που κάνετε μέσα από τα βιβλία σας, να σας λείπει η αίσθηση του ταξιδιού όταν τελειώνει και να μελαγχολείτε που πέρασε, μέχρι να ξεκινήσει το επόμενο;
Παρομοιάστε τη συγγραφή ενός βιβλίου με έναν έρωτα που ολοκληρώθηκε και θα έχετε την απάντηση που ζητάτε.
– Δηλώσατε ότι σας ελκύει η εποχή του μεσοπολέμου, πού το αποδίδετε, Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι ήταν πιο αγνοί, οι σχέσεις πιο αληθινές, τα αισθήματα πιο άδολα;
Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Μεταξύ μας, δεν μου αρέσει να εξηγώ.
– Οι αναγνώστες κατακλύζονται από προτάσεις βιβλίων σε μια δύσκολη οικονομικά συγκυρία, κάτι που δεν επιτρέπει σε κάποιον να διαλέξει πολλές φορές τι θέλει να διαβάσει αλλά τι θα βρει πιο οικονομικό ή θα μπορέσει να δανειστεί. Από την άλλη υπάρχουν βιβλία στα σούπερ μάρκετ, σε πλανόδιους πωλητές και μια μάχη «έκπτωσης» που δεν είναι πάντα προς όφελος του δημιουργού. Τι βλέπετε να γίνεται ως προς το μέλλον του βιβλίου, θα αντέξει, θα μπορέσει να γίνει ένα ξεκαθάρισμα του τι είναι καλό και τι όχι και πώς μπορεί κάποιος να ξεχωρίσει αυτή τη διαφορά;
Να ξεκαθαρίσουμε ένα πράγμα. Η λογοτεχνία και η βιβλιαγορά δεν ταυτίζονται πάντα. Κι όταν η δεύτερη περνά κρίση δεν ισχύει το ίδιο και για την πρώτη. Τόσο οι αναγνώστες όσο και οι συγγραφείς θα βρουν, νομίζω, το δρόμο τους μέσα σ’ αυτή την εκδοτική δίνη. Η λογοτεχνία, πάντως, δεν απειλείται σε καμία περίπτωση.
– Γιατί ένα καλό βιβλίο μπορεί να μην «τραβήξει» τι φταίει συνήθως και πόσο ρόλο παίζει ο εκδότης που θα το αναλάβει; Εσείς είστε ένα ζωντανό παράδειγμα με τις επανεκδόσεις των βιβλίων σας.
Όλα θέλουν το χρόνο τους. Σημασία έχει ότι ένα καλό βιβλίο, όπως και καθετί σημαντικό, δεν χάνεται. Θα έρθει η κατάλληλη στιγμή, ο κατάλληλος εκδότης και θα βρει το δρόμο του. Αρκεί βέβαια να είναι πραγματικά καλό.
– Τι θα συμβουλεύατε έναν επίδοξο συγγραφέα, θα τον προτρέπατε να ακολουθήσει το όνειρό του, το ταλέντο που μπορεί να διαθέτει ή θα τον αποτρέπατε δεδομένου ότι, όπως είναι γνωστό, οι εκδοτικοί οίκοι λαμβάνουν εκατοντάδες βιβλία προς αξιολόγηση;
Αυτό που ξέρω είναι ότι δεν πρέπει κανείς να αφήνει πίσω του ανεκπλήρωτα πάθη και όνειρα. Γιατί τότε ίσως αναγκαστεί να επιστρέψει αναζητώντας μια δεύτερη ευκαιρία. Αν μπορεί, βέβαια, να το κάνει αυτό, γιατί η ζωή θυμίζει αλλά δεν είναι μυθιστόρημα.
Ιουλία Ιωάννου
Ο Δημήτρης Στεφανάκης σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεταφράσει έργα των Σωλ Μπέλοου, Τζον Απντάικ, Μάργκαρετ Άτγουντ, Ε.Μ. Φόρστερ, Γιόζεφ Μπρόντσκι και Προσπέρ Μεριμέ καθώς επίσης ιστορικά και φιλοσοφικά δοκίμια. Οι Μέρες Αλεξάνδρειας εκδόθηκαν στα Γαλλικά από τις εκδόσεις Viviane Hamy και τιμήθηκαν με το Prix Méditerranée Etranger 2011, γαλλικό βραβείο Μεσογειακής Λογοτεχνίας . Κυκλοφορούν και στα Ισπανικά και σύντομα στα Αραβικά. Στον Δημήτρη Στεφανάκη απονεμήθηκε επίσης το Διεθνές Βραβείο Καβάφη 2011 για το ίδιο βιβλίο. Οι Μέρες Αλεξάνδρειας ήταν ακόμη υποψήφιες για το Prix du Livre Européen 2011 εκπροσωπώντας την Ελλάδα. Κυκλοφόρησαν στα Ισπανικά και σύντομα θα κυκλοφορήσουν στα Αραβικά. Το Φιλμ νουάρ κυκλοφόρησε πρόσφατα στα Γαλλικά. Ο Έλληνας συγγραφέας είναι πλέον και μέλος της επιτροπής του Prix Méditerranée Etranger ενώ συμμετέχει κατά περίσταση σε επιτροπές διεθνών βραβείων που αφορούν τη λογοτεχνία ή τον κινηματογράφο. Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του με τίτλο «Άρια – Ο κόσμος από την αρχή».
