Ποιητική συλλογή «Αποθερισμός» – Εκδόσεις Συρτάρι
Η ποιητική απόπειρα του Μιχάλη Κατράκη προέκυψε μέσα από την πεζογραφία, που είναι και η ουσία του, καθώς το φυσικό πεδίο δράσης του είναι το διήγημα. Όπως λέει στο Vivlio-life «Ασχολήθηκα με ζοφερά θέματα, τόσο προσωπικά ζοφερά όσο και εθνικά ζοφερά αλλά και οικουμενικά ζοφερά στις πεζογραφικές μου δουλειές. Η ποίηση ήταν μία αχτίδα φωτός μέσα στο σκοτάδι των ανθρώπων». Τα ποιήματα που έγραψε τα τελευταία χρόνια ο συγγραφέας, είναι εκατοντάδες. Επέλεξε για τον «Αποθερισμό» μία συλλογή με κεντρικό θεματικό άξονα και ξεκάθαρη λογοτεχνική προσέγγιση «γιατί τα ένωνε ένα κοινό νήμα με ευκρινή τρόπο. Είναι μία συλλογή παραπλανητική αν κάποιος επιχειρεί να εξάγει συμπεράσματα για τον συγγραφέα της. Εύχομαι μόνο να μην είναι παραπλανητική αν κάποιος επιχειρεί να εξάγει συμπεράσματα για τον εαυτό του».
- Αποθερισμός. Μία λέξη όχι και τόσο γνωστή στους περισσότερους. Μιας και σύμφωνα με το λεξικό σημαίνει: η διαδικασία ή το αποτέλεσμα του αποθερίζω, μήπως τη χρησιμοποιήσατε ως συνώνυμη της λέξης απολογισμός;
Πράγματι, η λέξη «αποθερισμός» είναι μία λέξη που δεν χρησιμοποιούμε συχνά στην καθομιλουμένη. Δεν ξέρω αν είναι μία «λόγια» λέξη που εφευρέθηκε για να εξυπηρετήσει γλωσσολογικά την απόδοση εννοιών ή αν είναι μία από τις λέξεις της ελληνικής υπαίθρου που σβήνει, ακριβώς όπως σβήνει και η ελληνική ύπαιθρος. Είναι, πάντως, μία ημιθανής λέξη. Δεν είναι πολύ κρίμα; Υποπτεύομαι πως υπάρχουν λέξεις που αξίζουν ένα φιλί της ζωής. Πρώτη φορά συναντήθηκα μαζί της στα δεκαέξι μου, μέσα από την ποιητική συλλογή «συνάντηση με τη θάλασσα» του Νικηφόρου Βρεττάκου. Εκεί, πράγματι, ο ποιητής την αξιοποιεί με αυτόν ακριβώς τον τρόπο, προσδίδοντάς της την έννοια του απολογισμού. Μα, ο απολογισμός έχει μία χροιά τελεσίδικη, οριστική. Ο απολογισμός είναι το αποτέλεσμα μίας ενδοσκοπικής διαδικασίας. Με τα ποιήματα του «αποθερισμού» επιχειρώ να της δώσω μία άχρονη διάσταση πάνω σε αυτό τον ορισμό. Πράγματι συλλέγω καρπούς, αλλά ακόμα δεν έχω τελειώσει, ακόμα ξεχωρίζω την ήρα από το στάρι, ακόμα έχει σπαρτά το χωράφι. Ακόμα κρατάω το δρεπάνι. - Τα ποιήματά σας είναι πλημμυρισμένα από εικόνες, γεύσεις και μυρωδιές ελληνικού καλοκαιριού. Είναι στιγμές από τα δικά σας καλοκαίρια αυτές που διαβάζουμε στους στίχους σας;
Διαβάζοντας αυτά τα ποιήματα κάποιος μπορεί να υποθέσει πως είναι γραμμένα από ένα αμετανόητο λάτρη του θέρους. Υπήρξα πολέμιος του καλοκαιριού από παιδί. Απέφευγα της παραλίες (στις περισσότερες περιπτώσεις τις βρίσκω κακέκτυπα της θαλάσσης), ζω πιο άνετα μέσα στη βροχή παρά ένα οποιοδήποτε μεσημέρι του Αυγούστου, τα αγαπημένα μου ρούχα έχουν μακρύ μπατζάκι και τίποτα δεν υπερνικά την αίσθηση δύο ανθρώπων που αγκαλιάζονται γυμνοί κάτω από τα σκεπάσματα ενώ έξω μαίνεται η καταιγίδα.
Όσα διαβάζετε είναι παρμένα (φυσικά) από την ατομική μου εικονογραφία. Και πράγματι, λατρεύω την εικονογραφία μου. Αλλά δεν έχετε διαβάσει ακόμα όσα προκύπτουν από την εικονογραφία της βροχής, της ομίχλης, της παγωνιάς και του χιονιού.
Αυτό που μάλλον προσπαθώ να πω είναι πως η ποίηση προκύπτει από το κάθε τι. Και ένας συγγραφέας που επιχειρεί να κάνει τα πρώτα του βήματα στη ύψιστη των τεχνών του λόγου, προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να εκκινήσει τη γραφή του από έννοιες και πράγματα απτά, μέσα στο αισθητήριό του, πράγματα που μπορεί να αποκωδικοποιήσει πλήρως και τα οποία κατέχει ολοκληρωτικά. Τα καιρικά φαινόμενα, οι εποχές και ο τρόπος που επιδρούν πάνω μας είναι ένα καλό εφαλτήριο. - Αναπολώντας τα παιδικά σας καλοκαίρια ποια εικόνα, ποια γεύση, ποια μυρωδιά σας έρχονται πρώτα στο μυαλό;
Καμία που να έκλεισα μέσα στον «αποθερισμό». Για να αποτυπωθεί χρειάστηκε ένα μυθιστόρημα και μία πολύ μεγάλη κατάδυση. Αν πρέπει όμως να απαντήσω, θα πω «η εικόνα, η γεύση και η μυρωδιά της θάλασσας». Τώρα, ο κάθε αναγνώστης διαβάζοντας το παραπάνω, αντανακλαστικά ανακαλεί αυτή την εικόνα- γεύση- μυρωδιά και συνήθως, ενώ οι αισθήσεις συμμετέχουν και οι τρεις, η κάθε μία προσθέτει μία διαφορετική πτυχή. Στη δική μου η περίπτωση, η εικόνα είναι η γεύση και η μυρωδιά, η μυρωδιά είναι η εικόνα και η γεύση.
Μεγάλωσα σε ναυτική οικογένεια, οι αναχωρήσεις, ο διάπλους, η τρικυμία, η λαμαρίνα, το ντίζελ, το ξύλο του ντεκ, τα αμπάρια, οι αποθήκες τροφίμων, το φτηνό άφτερ σέιβ, οι βαλίτσες με τα βρώμικα ρούχα, τα αντικείμενα που έφταναν σπίτι αγορασμένα από τα παζάρια της Ανατολής είναι θραύσματα της θάλασσας. Κι αν κάτσω να σκεφτώ τα παιδικά μου καλοκαίρια θα με βρω να τρέχω στα καταστρώματα, να διασχίζω μηχανοστάσια, να τρυπώνω στις κουζίνες, να κάθομαι μπροστά από τη γέφυρα και να περιμένω με το στόμα ανοιχτό και τη γλώσσα έξω να σπάσει το κύμα πάνω στο κοράκι για να δοκιμάσω τι γεύση έχει η θάλασσα στα ανοιχτά κι άλλες φορές, μέσα στα ντουμάνια της τζιμινιέρας πάνω στο τσιμεντένιο ντοκ, να μετράω την έκταση των αφρών στις προπέλες καθώς το πλοίο φεύγει απ’ το λιμάνι και άλλου είδους αρμύρα να μου βρέχει το πρόσωπο. - «Προσκύνα του είπε. Κι εκείνος γονάτισε κι ευλαβικά ψιθύρισε “θάλασσα”». Είναι το πρώτο ποίημα της συλλογής σας με τίτλο «Άτιτλο». Γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο και όχι τον αναμενόμενο: «θάλασσα»;
Και γιατί όχι «Δόγμα»; «Πίστη»; «Άφεση»; «Μετάληψη»; «Κανόνας»; Γιατί αισθάνομαι πως η ονοματοδοσία θα ήταν μία έκπτωση της θάλασσας. - «Πάντα θα εφευρίσκουμε Χριστούγεννα, για να παρηγοριόμαστε που δεν πετάξαμε αρκετά, δεμένοι στα φτερά των γλάρων». Είναι οι τελευταίες λέξεις με τις οποίες συνθέσατε το ποίημα που φέρει και τον τίτλο του βιβλίου: «Αποθερισμός». Είναι όμως και οι λέξεις που αφήνουν μια μελαγχολική γεύση στον αναγνώστη. Το επιδιώξατε;
Καταλαβαίνω πώς αυτοί οι στίχοι μπορεί να διαβαστούν και έτσι, ιδιαίτερα αν κάποιος έχει διαβάσει ολόκληρο το ποίημα ή ακόμα καλύτερα, ολόκληρη τη συλλογή. Εργαλειοποιώ αναίσχυντα τη μεγαλύτερη γιορτή του δυτικού κόσμου, μία κατά γενική ομολογία παρατεταμένη εορταστική περίοδο με έντονη συναισθηματική φόρτιση και πολλά συνεπακόλουθα. Και το κάνω για να αναδείξω το θέρος, το οποίο έχει συνδεθεί με τη φυγή, την αλλαγή, την κατάρριψη των αναστολών, τον έρωτα φυσικά, την επιστροφή στη φύση, το ταξίδι, τον δρόμο, τη θάλασσα. Την ελευθερία. Καμία γιορτή δεν υποκαθιστά την ελευθερία. Ούτε καν η γέννηση ενός θεού. Η εξύψωση της ανάγκης για ελευθερία δεν κρύβει τίποτα μελαγχολικό. Η ίδια η ανάγκη πάλι, εφόσον προκύπτει, κρύβει κάτι βαθιά ανησυχητικό. - Αφιερώνετε στους γιους σας το ποίημα «Τάφρος στο κάδρο». Προφανώς και έχετε τους λόγους σας. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τη σκέψη που κρύβεται πίσω από αυτή την αφιέρωση;
Όχι, για να είμαι ειλικρινής. Για τον απολύτως εγωιστικό λόγο ότι θα αποκάλυπτα έτσι υπερβολικά πολλά, περισσότερα από όσα χρειάζεται ένας αναγνώστης για να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα. Μα, όποιος έχει πάει με παιδί στην παραλία, καταλαβαίνει. Κι όποιος ακόμα έχει παρατηρήσει άλλους ανθρώπους να πηγαίνουν με παιδιά στην παραλία (και έχει την οξυδέρκεια να συνδέσει φαινομενικά ασύνδετες έννοιες) μπορεί να καταλήξει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα από αυτή την ανάγνωση. - «“Στο καλό” λοιπόν. Μόνο, καθώς θα φεύγεις θυμήσου να σβήσεις το ακρογιάλι της εισόδου». Ο στίχος που έρχεται να μας θυμίσει πως μετά από κάθε ηλιόλουστο καλοκαίρι έρχεται πάντα στη ζωή μας ένα συννεφιασμένο φθινόπωρο κι ένας κρύος χειμώνας. Πόσο σας θλίβει ο «Αποχαιρετισμός στο θέρος»;
Καθόλου. Το φθινόπωρο είναι η πιο ερωτική εποχή. Είναι η εποχή της γονιμοποίησης. Είναι η εποχή των διαυγέστερων ουρανών (προσέξτε μόνο την ατμόσφαιρα μετά την πρώτη βροχή του Σεπτεμβρίου και θα με θυμηθείτε). Είναι η εποχή που οργανώνουμε τις ζωές μας, τις καλλιεργούμε. Τα φύλλα στροβιλίζονται θλιμμένα και υπέροχα καθώς πέφτουν. Μα το ίδιο κάνουν και τα ποιήματα. Και άλλωστε, φθινόπωρο, χειμώνα και άνοιξη ήρθαν στον κόσμο οι τρεις αγαπημένοι μου άνθρωποι πάνω σε αυτό το διαστημόπλοιο. Έχω λόγους να ζω ευτυχισμένος μέσα στις εποχές. - «Ποίηση είναι όταν ένα συναίσθημα έχει βρει τη σκέψη του και η σκέψη έχει βρει τις λέξεις», είχε πει ένας Αμερικανός ποιητής. Σας καλύπτει η παραπάνω φράση ή θέλετε να μας δώσετε τον δικό σας ορισμό;
Χαριτωμένο το απόφθεγμα του Φροστ, ίσως αν διέθετα το λογοτεχνικό εκτόπισμά του να μπορούσα και εγώ να διατυπώσω ελλειπής ορισμούς με τρόπο τόσο χαριτωμένο. Προς το παρόν είναι πολύ έξω από την εμβέλειά μου η διατύπωση οποιουδήποτε ορισμού, πόσο μάλλον ενός που αφορά την ποίηση. - Ο «Αποθερισμός», είναι η πρώτη σας ποιητική συλλογή, μετά από μια σημαντική και πολύχρονη πορεία στην πεζογραφία. Πόσο εύκολο ήταν για σας το πέρασμα από το ένα λογοτεχνικό είδος στο άλλο;
Δεν θα πω ψέματα. Η ουσία μου είναι η πεζογραφία μου. Το φυσικό πεδίο δράσης μου είναι το διήγημα. Δεν επιχείρησα κάποιο πέρασμα. Η ποιητική απόπειρα προέκυψε μέσα από την πεζογραφία. Ασχολήθηκα με ζοφερά θέματα, τόσο προσωπικά ζοφερά όσο και εθνικά ζοφερά αλλά και οικουμενικά ζοφερά στις πεζογραφικές μου δουλειές. Η ποίηση ήταν μία αχτίδα φωτός μέσα στο σκοτάδι των ανθρώπων. Εδώ κάπου ίσως κρύβεται και ένας ορισμός, θα ψάξω και αν τον βρω θα σας τον πω. Ωστόσο δεν έγινε δύσκολα γιατί δεν έγινε στοχευμένα, προέκυψε χωρίς πρόθεση να δημιουργηθεί ένα ποιητικό σώμα, δηλαδή. Η σταχυολόγηση, οι μετέπειτα προσθήκες και η διάταξη ήταν τα στοιχεία που έκαναν το αχανές ποιητικό υλικό να αναδείξει μία συλλογή με κεντρικό θεματικό άξονα και ξεκάθαρη λογοτεχνική προσέγγιση. Εν ολίγοις, από τις εκατοντάδες των ποιημάτων που έγραψα τα τελευταία χρόνια, επέλεξα αυτή τη χούφτα γιατί τα ένωνε ένα κοινό νήμα με ευκρινή τρόπο. Είναι μία συλλογή παραπλανητική αν κάποιος επιχειρεί να εξάγει συμπεράσματα για τον συγγραφέα της. Εύχομαι μόνο να μην είναι παραπλανητική αν κάποιος επιχειρεί να εξάγει συμπεράσματα για τον εαυτό του.
Ποίημα οπισθόφυλλου
Δε βγαίνω ποτέ με συννεφιά.
Πόσες φορές δε βρέθηκα,
στεγνός μετά τη βροχή,
να γελάω ειρωνικά
εις βάρος εκείνων που
ξέμειναν απερίσκεπτα
κι η μπόρα τούς πρόλαβε
να φιλιούνται
στην άκρη του δρόμου.
Οι ανόητοι.
Βιογραφικό
Ο Μιχάλης Κατράκης γεννήθηκε το 1980. Μεγάλωσε στον Πειραιά και σπούδασε διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων. Δούλεψε για αρκετά χρόνια σε ξενοδοχειακές μονάδες της Βόρειας Ελλάδας. Διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα ηλεκτρονικά περιοδικά ενώ ποιήματά του δημοσιεύει τακτικά το Cignialo. Διατηρεί το ιστολόγιο 1000mgapousias.com στο οποίο δημοσιεύει τον κύριο όγκο των γραπτών του με creative commons. Έχει διαθέσει πέντε έργα του στην Ανοιχτή Βιβλιοθήκη, συμμετέχει με κείμενά του σε δύο συλλογικούς τόμους διηγημάτων («Ο Ιός», εκδόσεις Βακχικόν και «Νιώθω», εκδόσεις Ελκυστής) ενώ το «υλικό καθαρισμού» είναι το πέμπτο βιβλίο του. Το διήγημα «οι Παράνομοι του Γκρόζνι» μεταφράστηκε πρόσφατα στα ρωσικά. Ζει μόνιμα στη Δράμα.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.