Συγγραφέας του βιβλίου «Ένα βιολί στο χρώμα του πάγου» – Εκδόσεις «Κέδρος»
Μπορεί «Ένα βιολί στο χρώμα του πάγου» να κυριαρχεί στο μυθιστόρημα, να βρίσκεται νοερά παρόν σε κάθε σκηνή και να αποτελεί καταλύτη της πλοκής, ωστόσο αυτό που μένει στο μυαλό του αναγνώστη είναι πως η ιστορία του Δημήτρη Ψαθόπουλου, είναι ακριβώς το σήμερα που ζούμε στη σκιά του Covid-19. Με μια διαφορά όμως. Ο Καλαμαριώτης συγγραφέας έγραψε το βιβλίο του πριν τέσσερα χρόνια! Τότε που η λέξη covid ήταν μια άγνωστη λέξη. Οι δυο κεντρικοί του ήρωες δεν έχουν καλές σχέσεις. Αναγκάζονται να συνεργαστούν για να βάλουν στο χέρι ένα φορτίο με εμβόλια που θα παραμείνει στη χώρα για λίγες μέρες, πριν συνεχίσει τη μεταφορά του για τη Συρία. Όπως λέει στο Vivlio-life κάποια στιγμιότυπα που σκόπιμα περιγράφηκαν ακραία στην ιστορία του επαληθεύτηκαν και ενσωματώθηκαν στην καθημερινότητά μας με εκπληκτική ακρίβεια. Θα συμφωνήσω πάντως μαζί του πως «Τελικά, μια ιστορία γραμμένη στο χαρτί είναι πολύ πιο συντηρητική από την αληθινή ζωή».
Σκεπτόμενη πως ένα βιβλίο για να φθάσει στον αναγνώστη χρειάζεται μήνες ίσως και περισσότερο από ένα χρόνο, αναρωτιέμαι αν μπορώ να χαρακτηρίσω το μυθιστόρημά σας προφητικό. Ένας θανατηφόρος ιός, μία παρτίδα εμβολίων, Ελλάδα της οικονομικής κρίσης. Οπότε η πρώτη ερώτηση είναι αναμενόμενη: Πότε γράφτηκε αυτό το βιβλίο;
Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, η ιστορία γράφτηκε πριν τέσσερα χρόνια. Σκοπός μου ήταν να τοποθετήσω τους ήρωες σε ένα δυστοπικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο εκείνοι θα ανακαλύψουν τα όριά τους και θα αναγκαστούν να κάνουν επιλογές που θα τους φέρουν αντιμέτωπους με τον χαρακτήρα τους. Χρησιμοποίησα λοιπόν μια οικονομική κρίση, που σαν κάτοικος αυτής της χώρας τα τελευταία χρόνια είχα πολλά στοιχεία για να αντλήσω, σε συνδυασμό με μια υγειονομική καταστροφή με παγκόσμιες διαστάσεις.
Όταν περίπου πριν ένα χρόνο ο Covid-19 είχε ήδη δείξει τις προθέσεις του και ήταν πλέον ορατός ο κίνδυνος να φθάσει και στην Ελλάδα με τα γνωστά αποτελέσματα, πώς νιώσατε;
Φυσικά εντυπωσιάστηκα από το μέγεθος της σύμπτωσης και σκέφτηκα ότι θα είναι μια ευκαιρία να παρακολουθήσω το κατά πόσο η πραγματικότητα θα δικαιώσει τη μυθοπλασία. Κάποια στιγμιότυπα που σκόπιμα περιγράφηκαν ακραία στην ιστορία μου και εξυπηρετούσαν κυρίως στο να αποτυπωθεί με γκροτέσκα διάθεση η υπερβολή της κατάστασης και η υστερία του κόσμου, τελικά επαληθεύτηκαν και ενσωματώθηκαν στην καθημερινότητά μας με εκπληκτική ακρίβεια. Τώρα, οι φίλοι μου αστειεύονται μαζί μου και μου ζητούν να κάνω προβλέψεις για το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές και ποια ομάδα θα πάρει το πρωτάθλημα.
Υπήρξε έστω και κάποια στιγμή που σκεφτήκατε πως αυτό το βιβλίο φανταστικής λογοτεχνίας θα κάνει ορισμένους να πουν: υπερβολές;
Η ανθρώπινη περιπέτεια μπορεί να κινηθεί σε τόσο ακραία όρια που στην ουσία καμία εκδήλωσή της δεν μπορεί να χαρακτηριστεί εξωπραγματική. Μέσα σε ένα μυθιστόρημα οι ήρωες συμπεριφέρονται με συνέπεια ως προς τον χαρακτήρα τους, τα γεγονότα πειθαρχούν στη συνθήκη αιτίας και αιτιατού, ακόμα και οι ανατροπές συμμορφώνονται σε συγκεκριμένους κανόνες. Στην πραγματικότητα, όμως, η ζωή λειτουργεί πιο άναρχα, οι αντιδράσεις μας πολλές φορές μοιάζουν παράλογες, τα κίνητρα μας ανεξερεύνητα. Τελικά, μια ιστορία γραμμένη στο χαρτί είναι πολύ πιο συντηρητική από την αληθινή ζωή. Μετά από αυτήν την παραδοχή, καταλήγουμε ότι στην περιγραφή της ανθρώπινης φύσης και των συνεπειών της τα πάντα είναι πιθανά και ακόμα και αν κάτι μοιάζει ασυνήθιστο ή υπερβολικό, είναι επειδή απλά δεν έχει συμβεί ακόμα.
Το βιολί είναι ένα μουσικό όργανο που μόνο τρυφερές μελωδίες φέρνει στο μυαλό. «Ένα βιολί στο χρώμα του πάγου», οδηγεί τη σκέψη σε δύσκολα μονοπάτια. Πώς καταλήξατε σ’ αυτόν τον τίτλο;
Αισθάνομαι ότι η ιστορία από μόνη της μου «υπέδειξε» τον τίτλο. Από τη μια το βιολί, ένα ευγενές μουσικό όργανο, και από την άλλη το χρώμα του πάγου ψυχρό και σκληρό, όπως οι ανθρώπινες σχέσεις και οι συνθήκες που περιγράφονται. Το βιολί βρίσκεται νοερά παρόν σε κάθε σκηνή του έργου. Συνιστά τον καταλύτη της πλοκής, τη λεπτομέρεια που σπρώχνει τις εξελίξεις. Οι ήρωες σχεδιάζουν, αποφασίζουν και δρουν πάντα υπό τη σκιά του λευκού βιολιού, το οποίο τελικά αποτελεί την αφορμή για να ξεδιπλωθεί η προσωπικότητά τους μέσα από τις σελίδες. Το φινάλε της ιστορίας βρίσκει το βιολί ανέπαφο, αναλλοίωτο, τελικά περιττό, όπως λειτουργούν πάντα οι καταλύτες, ενώ γύρω από αυτό οι ισορροπίες έχουν αλλάξει καθοριστικά.
Πέτρος και Ορέστης. Ο ένας έφεδρος αξιωματικός και ο άλλος μόνιμος. Ποτέ δε συμπάθησε ο ένας τον άλλον. Τι είναι αυτό που χωρίζει τους δυο άντρες και κυρίως τι είναι αυτό που τους φέρνει κοντά στο μυθιστόρημά σας;
Οι ήρωες του έργου είναι δυο άντρες που είχαν γνωριστεί παλιότερα, στο στρατιωτικό Νοσοκομείο του Διδυμοτείχου και τους έδεσε μια αλλόκοτη ιστορία την οποία ο αναγνώστης πληροφορείται σταδιακά μέχρι το φινάλε, όπου και γίνεται η αποκάλυψη. Φαίνεται πως κάτι περίεργο συνέβη μεταξύ τους, και γι’ αυτό η συμπεριφορά τους είναι αμήχανη και η σχέση τους σχεδόν εχθρική. Αναγκάζονται παρόλα αυτά να συνεργαστούν γιατί είναι ο μόνος τρόπος να βάλουν στο χέρι ένα φορτίο με εμβόλια που θα παραμείνει στη χώρα για λίγες μέρες, πριν συνεχίσει τη μεταφορά του για τη Συρία. Ο Πέτρος και ο Ορέστης αποτελούν τις δυο όψεις του ιδίου νομίσματος. Άτομα που προσπαθούν να επιβιώσουν, να βολευτούν, έχοντας όμως διαφορετικές προτεραιότητες και αίσθηση του δικαίου. Για τον πρώτο η επιλογή του εύκολου δρόμου είναι δικαίωμα και ευκαιρία. Για τον δεύτερο μια παγίδα που ποτέ δεν βγαίνει σε καλό.
Ποιος είναι ο χρόνος και ποιος ο τόπος που τοποθετήσατε τους πρωταγωνιστές σας;
Η πλοκή εκτυλίσσεται στην Θεσσαλονίκη, στο Διδυμότειχο καθώς και σε μια ορεινή περιοχή της Μακεδονίας όπου στρατοπέδευσε μια Αμερικάνικη Μεραρχία για ασκήσεις. Η εποχή είναι σύγχρονη, αν και απέφυγα να την προσδιορίσω με μεγαλύτερη ακρίβεια, θέλοντας να τονίσω τη διαχρονικότητα της ιστορίας.
Βάλτε μας στον κόσμο αυτών των ηρώων. Όλα δείχνουν πως έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία που έχει πολλά στοιχεία αστυνομικής λογοτεχνίας. Είναι έτσι;
Πραγματικά. Στο «ένα βιολί στο χρώμα του πάγου» ο αναγνώστης βρίσκει όλα τα στοιχεία μιας αστυνομικής ιστορίας. Ένα πολύτιμο φορτίο, άνθρωποι του υποκόσμου, τυχοδιώκτες, ικανοί για όλα, κάποιοι άλλοι που μπροστά στην απόγνωση προδίδουν τις αρχές τους και ένα έξυπνο σχέδιο εξαπάτησης που μοιάζει να πετυχαίνει, αλλά πάλι μπορεί και όχι…Η φιλοδοξία μου ωστόσο ήταν αυτή η αστυνομική πλοκή να χρησιμεύσει σαν αφορμή για να τεθούν κάποιοι προβληματισμοί σχετικά με τα όρια του ατομικισμού και την ευθύνη του ατόμου μέσα στην κοινωνία όπου βρίσκεται. Κατά πόσο τελικά το άτομο που λειτουργεί εγωκεντρικά μπορεί να ευνοηθεί μακροπρόθεσμα, εφόσον με τις ενέργειές του βλάπτει το σύνολο του οποίου αποτελεί μέρος.
Και ποια είναι τα πρόσωπα που τοποθετήσατε δίπλα τους. Συνήθως κάποιοι από τους δευτεραγωνιστές παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής. Στη δική σας;
Μαζί με τον Πέτρο και τον Ορέστη, βλέπουμε τον Ρήγα, παλιό προϊστάμενο του πρώτου ο οποίος στην πράξη οργανώνει το κόλπο με τα εμβόλια και την Αλεξάνδρα, τη γυναίκα του Ορέστη και κάτοχο του λευκού βιολιού, μια γυναίκα από μεγαλοαστική οικογένεια που η κοινωνική της θέση και η οικονομική της άνεση δημιουργούν προβλήματα στον Ορέστη που δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί. Ακόμα συναντάμε και μια σειρά από χαρακτήρες που συμμετέχουν με τον τρόπο τους στο δέσιμο της πλοκής, άλλοι φανερά και άλλοι όχι και τόσο μέχρι που στο φινάλε να αποκαλύψουν τον πραγματικό τους ρόλο.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας ήρωας του έργου και κατά πόσο πιστεύετε ο αναγνώστης θα ταυτιστεί μαζί του;
Η λογοτεχνία είναι πλημμυρισμένη από αγγέλους και δαίμονες. Ήρωες που είναι καλοί ή κακοί και βάσει αυτής της «οδηγίας» λειτουργούν μέσα στο έργο. Στην πραγματική ζωή όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ένα πράγμα. Η συμπεριφορά μας είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων παραγόντων, συχνά αδιευκρίνιστων ακόμα και από εμάς τους ίδιους. Οι αντιδράσεις μας σπάνια έχουν «μαθηματική» συνέπεια. Συχνά είναι απρόβλεπτες, οι κανόνες πολλές φορές ανατρέπονται. Μέσα από αυτό το πρίσμα προσπάθησα να αναπτύξω τους ήρωές μου. Να ισορροπούν ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Στην πονηριά και στην εντιμότητα. Στη σιγουριά και στο φόβο. Γι’ αυτό επιδίωξή μου ήταν να δημιουργήσω χαρακτήρες που να μην είναι ξεκάθαρο αν τους συμπαθώ ή όχι. Να είναι δύσκολο να αποφασίσω αν επιθυμώ να τους δω να θριαμβεύουν ή να ελπίζω στην καταστροφή τους. Έτσι λοιπόν, ενώ κάποια στοιχεία μπορεί να με οδηγούν να ταυτίζομαι με κάποιον ήρωα, την επόμενη στιγμή δεν αποκλείεται ο ίδιος αυτός ήρωας να με απωθεί. Όπως, δηλαδή συμβαίνει με τους πραγματικούς ανθρώπους. Αν κάτι παρόμοιο βιώσει και ο αναγνώστης, θα είναι για μένα ένα κερδισμένο στοίχημα.
Στο βιβλίο γίνεται συχνά αναφορά στον Οδυσσέα. Τι σημαίνει για σας η συγκεκριμένη προσωπικότητα και τι ρόλο παίζει στην ιστορία σας.
Το πνεύμα του Οδυσσέα θεωρώ ότι βρίσκεται πίσω από πολλές κατακτήσεις, αλλά και από άλλες τόσες καταστροφές. Οι ήρωες της ιστορίας μας υποκύπτοντας στην τυχοδιωκτική τους φύση στέλνουν έναν δούρειο ίππο, για να ξεγελάσουν τον εχθρό. Στην περιπέτεια όμως του Οδυσσέα δεν συναντάμε μόνο δάφνες και θριάμβους. Συναντάμε και μοναξιά και απώλεια. Όταν οι πρωταγωνιστές της ιστορίας θα το συνειδητοποιήσουν, ίσως να είναι αργά. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα αντιληφθεί τον υπαινιγμό ότι το ίδιο αμάρτημα που ταλαιπωρεί τους ήρωες είναι αυτό ακριβώς που οδήγησε και ολόκληρη την κοινωνία στην κρίση και την παρακμή: Ότι ο καθένας από τη μεριά του πίστεψε ότι θα τα καταφέρει καλύτερα εις βάρος όλων των άλλων.
Έχετε πει πως στο επόμενο βιβλίο σας θα ασχοληθείτε με τη συγκλονιστική υπόθεση Πολκ. Το κάνατε και στο παρελθόν και μάλιστα η δουλειά σας απέσπασε τιμητική διάκριση. Τι είναι εκείνο που προκάλεσε και πάλι το συγγραφικό σας ενδιαφέρον για τη δολοφονία του αμερικανού δημοσιογράφου;
Η Θεσσαλονίκη το 1948 ήταν ένα κοσμοπολίτικο σταυροδρόμι, όπου οι νικητές του Β’ παγκοσμίου πολέμου ανταγωνίζονταν με σκοτεινά πολιτικά παιχνίδια προσπαθώντας να παγιώσουν μια ισορροπία επιρροής και εξουσίας. Με την ελληνική κυβέρνηση να ψάχνει να οργανωθεί μετά τον πόλεμο, τις ξένες μυστικές υπηρεσίες να εξυφαίνουν δολοπλοκίες και τον αντάρτικο στρατό να έχει στρατοπεδεύσει μερικά χιλιόμετρα πιο πέρα, η πόλη έμοιαζε με καμίνι που κοχλάζει. Η δολοφονία ενός ενοχλητικού Αμερικανού δημοσιογράφου που είχε επισκεφτεί την συμπρωτεύουσα προκειμένου να βρει τρόπο να πάρει συνέντευξη από τον αρχηγό των ανταρτών, έρχεται να ταράξει το ήδη εκρηκτικό κλίμα.
Η υπόθεση Πολκ έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας συναρπαστικής νουάρ ιστορίας στεφανωμένη επιπλέον με το κύρος ενός ιστορικού γεγονότος. Είχα την ευκαιρία να συλλέξω πολύ υλικό από αρχεία και εφημερίδες της εποχής και πιστεύω ότι είμαι σε θέση να χτίσω μια πλοκή βασισμένη στο πραγματικό περιστατικό, διανθισμένη με στοιχεία μυθοπλασίας. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος μπροστά σε αυτήν την πρόκληση.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Ο Πέτρος και ο Ορέστης γνωρίστηκαν στην παραμεθόριο κάποιο χειμώνα με πολύ κρύο και ομίχλη. Δεν συμπαθήθηκαν ποτέ, αλλά κατάλαβαν εγκαίρως ότι χρειάζονταν ο ένας τον άλλο για να φτάσουν εκεί όπου δεν θα μπορούσαν να φτάσουν μόνοι τους. Η συνεργασία τους ήταν τόσο διακριτική που δεν την αντιλήφθηκαν ούτε οι ίδιοι.
Παραλίγο να τα καταφέρουν.
Ενάμιση χρόνο αργότερα, μια μεραρχία Αμερικανών πεζοναυτών στρατοπεδεύει για λίγες μέρες στον κάμπο της Μακεδονίας στο πλαίσιο μιας νατοϊκής άσκησης. Μεταφέρουν ένα φορτίο με εμβόλια για τη γρίπη του Μεξικού – ανθρωπιστική βοήθεια για τη Συρία.
Σε μια χρεοκοπημένη χώρα που έχει σταματήσει τις εισαγωγές και μαστίζεται από τη θανατηφόρα γρίπη, μια παρτίδα εμβόλια είναι πραγματικό χρυσωρυχείο.
Οι δύο άντρες θα αναγκαστούν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να συμμαχήσουν και πάλι. Είναι η τελευταία τους ελπίδα για να ξελασπώσουν. Είναι και μια ευκαιρία για να κλείσουν τους παλιούς λογαριασμούς τους.
«Πιστέψαμε πολύ στον Οδυσσέα που κρύβουμε μέσα μας. […] Ξεχάσαμε κι εμείς ότι ο Οδυσσέας έκανε είκοσι χρόνια να επιστρέψει στο σπίτι του και, όταν τα κατάφερε, ήταν μόνος, γυμνός και γέρος.»
Βιογραφικό
Ο Δημήτρης Ψαθόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Φαρμακευτική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Έχει γράψει διηγήματα και θεατρικά. Το 2014 το έργο του “Άγνωστες λέξεις” – βασισμένο στην υπόθεση Πολκ – διακρίθηκε στον διαγωνισμό του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Το “Ένα βιολί στο χρώμα του πάγου” είναι το πρώτο του μυθιστόρημα.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.