“CAIN” (τίτλος πρωτοτύπου) (José Saramago)
Μυθιστόρημα
Εκδόσεις Καστανιώτη
Μετάφραση: ΑΘΗΝΑ ΨΥΛΛΙΑ
Ο περιώνυμος, βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998, Πορτογάλος Ζοζέ Σαραμάγκου έχει κερδίσει την δική του θέση στο λογοτεχνικό πάνθεον. Καταξιωμένος στον χώρο, διακρίνεται για τη ποικιλία της θεματολογίας και τον ιδιόμορφο τρόπο γραφής που τον χαρακτηρίζει, ώστε αποτελεί μόνος του μία ιδιαίτερη κατηγορία. Οι ατελείωτες, μακροσκελείς προτάσεις με τις σπάνιες παραγράφους και τους ενσωματωμένους στην αφήγηση διαλόγους με τα πυκνά νοήματα, σηματοδοτούν την ευρηματικότητα μίας ξεχωριστής τεχνοτροπίας.
Το μυθιστόρημά του, “ΚΑΪΝ“, είναι το τελευταίο βιβλίο που έγραψε το 2009, το κύκνειο άσμα του, ένα χρόνο πριν τον θάνατό του το 2010, σε πλήρη πλέον συγγραφική ωριμότητα. Με τον πληθωρικό του χαρακτήρα και τον γνωστό χειμαρρώδη λόγο γράφει πυρετωδώς αυτά που διακαώς επιθυμεί να εξωτερικεύσει.
Το “ΚΑΪΝ” μπορεί να αμφισβητηθεί και να θεωρηθεί αιρετικό διεγείροντας αντιδράσεις σε παγιωμένες πεποιθήσεις. Γνωστές ιστορίες της Βίβλου αναδιατυπώνονται τολμηρά με τη σουρεαλιστική πένα του Σαραμάγκου. Τολμάει να θίξει συμβάντα όπου εμπλέκονται βιβλικά πρόσωπα, τα οποία αναφέρονται όλα με μικρά γράμματα, ακόμα και ο Θεός (μικρό θ) και Κύριος (μικρό κ), προκαλώντας το θρησκευτικό αίσθημα. Δηλωμένος άθεος ο ίδιος, ταξιδεύει σε ένα αποκλειστικά δικό του συγγραφικό σύμπαν που απλώνεται σε όλο το ευφυές κείμενο με ειρωνικό ύφος και καυστικό χιούμορ.
Μετά το προπατορικό αμάρτημα, ο Αδάμ και η Εύα εκδιώκονται από τον παράδεισο σε ένα άγνωστο σε αυτούς νέο χώρο. Τα παιδιά τους, ο Κάιν, ο Άβελ και πολύ αργότερα ο Σήθ, γεννιούνται με το στίγμα της αμαρτίας. Όταν πολύ αργότερα ο Άβελ, κτηνοτρόφος, θυσιάζει ένα ζώο για να ευχαριστήσει τον Κύριο, ο καπνός από τη θυσία ανεβαίνει κάθετα προς τον ουρανό, απόδειξη ότι η θυσία γίνεται αποδεκτή. Ο Κάιν, γεωργός, ανάβει χόρτα σε μία φωτιά που ο καπνός της διασκορπίζεται στον αέρα και ερμηνεύεται ως μη αποδοχή της δικής του θυσίας. Το γεγονός προξενεί μία ανεξέλεγκτη οργή στον Κάιν, ο οποίος στήνει ενέδρα στον Άβελ, τον σκοτώνει και γίνεται ο πρώτος δολοφόνος στη γη.
Ο Θεός, οργισμένος, καλεί σε απολογία τον Κάιν, θέτοντάς τον ενώπιον των ευθυνών του για την αποτρόπαια πράξη. Εκείνος αντιγυρίζει την ευθύνη στον Θεό που, ενώ είχε τη Δύναμη, δεν απέτρεψε το έγκλημα και Τον θεωρεί συνυπεύθυνο. Η συμπεριφορά του Κάιν χαρακτηρίζεται “αντάρτικη” από τον Κύριο. Είναι η γέννηση του πρώτου “αντάρτη”.
“Σε διαβεβαιώ όμως πως, αν ήμουν θεός, κάθε μέρα θα έλεγα ευλογημένοι ας είναι όσοι διάλεξαν την ανταρσία γιατί σε αυτούς ανήκει η βασιλεία της γης“.
Με ένα σημάδι στο κέντρο του μετώπου του προσώπου δηλώνεται μεν από τον Θεό η προστασία για τη ζωή του Κάιν, αλλά καταδικάζεται σε μία τιμωρητική εξορία νομαδικής ζωής. Με την αιώνια περιπλάνηση του καταδικασμένου αδελφοκτόνου αρχίζει την αφήγηση της ιστορίας του βιβλίου ο Σαραμάγκου, αρχής γενομένης από τη Γη του Νώδ, ανατολικά της Εδέμ.
Στον δρόμο που χαράζει πλέον μόνος ο πρωταγωνιστής με τις περιπλανήσεις του γίνεται μάρτυρας της τραγικής θυσίας του Ισαάκ από τον πατέρα του, τον Αβραάμ, και συγκλονίζεται με την αγριότητα της πράξης. Στη συνέχεια βρίσκεται μπροστά στον κατεστραμμένο Πύργο της Βαβέλ και ξαφνιάζεται από την ασυνεννοησία των ανθρώπων λόγω των διαφορετικών γλωσσικών ιδιωμάτων. Δεν αργεί να αντικρίσει τα Σόδομα και Γόμορρα που καίγονται και τη γυναίκα του Λώτ να γίνεται στήλη άλατος. Η ατελείωτη πορεία του συνεχίζεται στο όρος Σινά, όπου έχει ανέβει ο Μωυσής για να λάβει τις Δέκα Εντολές. Πολύ αργότερα, στην Αυσίτιδα χώρα συναντά τον πλούσιο Ιώβ και γίνεται μάρτυρας της τραγωδίας που υφίσταται και υπομένει εκείνος. Η Ιώβειος υπομονή χαρακτηρίζει εφ’εξής τους υπομονετικούς ανθρώπους. Τέλος, η κιβωτός του Νώε και η επιβίβασή του σε αυτήν με ζεύγη ανθρώπων και ζώων αλλάζει τη ζωή του με τη μεταφορά τους, μετά τον κατακλυσμό, σε έναν άλλο, νέο κόσμο.
Η αμφιλεγόμενη αφήγηση της υπόθεσης μπορεί να προξενεί εύλογα διχογνωμία και να προσβάλει συνειδήσεις. Η ανάπλαση των περιστατικών με αναφορές στη Παλαιά Διαθήκη, η απόδοση της “ανθρώπινης υπόστασης” στον Θεό σε κάποια σημεία, μπορεί να θίγει τους πιστούς. Η επινόηση της σύλληψης της ιδέας με τη χρήση σύγχρονου λεξιλογίου προξενεί θυμηδία. Ο αναγνώστης όμως, αν δεν σπεύσει να καταδικάσει, και παραβλέψει την όποια θρησκευτική “βλασφημία”, ωφελείται από τη τροφοδότηση της γνώσης εστιάζοντας στο μέγεθος της λογοτεχνικής αξίας του κειμένου, ενός παραμυθιού, το οποίο ανταμείβει τον αναγνώστη.
Η μετάφραση των έργων του δημιουργού από την Πορτογαλική γλώσσα της Αθηνάς Ψυλλιά είναι πάντα αξιέπαινη.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.