Συγγραφέας του βιβλίου «Περί της εαυτού ψυχής» – Εκδόσεις Πατάκη
Από τη μια η αναζήτηση εδώ και πολλά χρόνια περισσότερων σελίδων για τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων στο Βυζάντιο και από την άλλη η έλξη που ένιωθε ο Ισίδωρος Ζουργός για τη βυζαντινή τέχνη, γέννησαν τον ήρωα του τελευταίου του βιβλίου, Σταυράκιο Κλαδά. Και μιας και «το μεγαλύτερο μέρος της μυθιστορηματικής συγγραφής το καταλάμβαναν οι αυλικές ραδιουργίες και ο κύκλος των κάθε λογής μεγαλόσχημων», ακολούθησε με το φως των λυχναριών τις ζωές των αγροτικών πληθυσμών και τα φτωχά στρώματα των πόλεων, για να μας παρουσιάσει το άλλο Βυζάντιο. Όπως λέει στο Vivlio-life ο συγγραφέας «Το άλλο Βυζάντιο είναι κάτι πέρα από την κακή του φήμη ως εποχή αποκλειστικά συνομωσιών και σκότους. Υπήρχαν βέβαια αυτά, όμως δίπλα τους έχουμε μια προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό με την εικονογραφία, την αρχιτεκτονική, την υμνογραφία, τη θεολογία, τη φιλολογία, την αντιγραφή και διατήρηση των αρχαίων ελληνικών κειμένων…»
- Ιδιαίτερος ο τίτλος του τελευταίου μυθιστορήματός σας. Σχετικά με την ψυχή σας λοιπόν; Εκεί θέλατε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας προσθέτοντας τη συγκεκριμένη αρχαία ελληνική πρόθεση στον τίτλο σας;
Η λέξη ψυχή έχει μια πολυσημία για τους σημερινούς αναγνώστες. Πέρα από μια φιλοσοφική διαδρομή χιλιάδων χρόνων μέσα από το έργο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη (τους οποίους μελετούσαν οι Βυζαντινοί) η λέξη ψυχή σήμερα ανασύρει συνειρμούς σχετικούς με μια προσπάθεια αυτογνωσίας, με μια αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας του κάθε ανθρώπου όχι μόνο σε επίπεδο επιθυμίας αλλά και υπαρξιακής πληρότητας. Στην περίπτωση του βιβλίου για το οποίο συζητάμε ψυχή είναι η χαρτογράφηση της εναγώνιας προσπάθειας του ήρωα να διαχωρίσει τα σημαντικά από τα ευτελή, τα τρέχοντα από τα αιώνια. Όσο γι’ αυτό το τελευταίο, τα αιώνια, μην ξεχνάτε πως αναφερόμαστε στον μεσαίωνα, εποχή κατ’ εξοχήν επιρρεπή στην κατανόηση του κόσμου μέσω της θεολογίας. - Σ’ αυτό το μυθιστόρημα τον πρώτο λόγο δεν έχουν οι αυλικές συνωμοσίες και οι πολύνεκρες μάχες «αλλά το φως απ’ τα λυχνάρια των αντιγραφέων, που σκύβουν πάνω από τα συναξάρια των αγίων και τις διατριβές των γραμμάτων». Τι ήταν αυτό που σας έκανε να ακολουθήσετε με το αχνό φως των λυχναριών τις ζωές απλών ανθρώπων;
Αυτό που αναζητούσα ως αναγνώστης εδώ και πολλά χρόνια: Περισσότερες σελίδες για τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων στο Βυζάντιο, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της μυθιστορηματικής συγγραφής το καταλάμβαναν οι αυλικές ραδιουργίες και ο κύκλος των κάθε λογής μεγαλόσχημων. Στο Περί της εαυτού ψυχής υπάρχουν σελίδες για τα ανάκτορα, πολύ περισσότερες όμως για τους αγροτικούς πληθυσμούς και τα φτωχά στρώματα των πόλεων. - Η λεπτομερής αναπαράσταση της εποχής που πραγματεύεστε, είναι εντυπωσιακή και είναι βέβαιο πως πίσω της κρύβεται μεγάλη έρευνα. Ποιες πηγές σας έδωσαν αυτό το σπουδαίο υλικό;
Έχω μια μακροχρόνια αναγνωστική σχέση με τη συγκεκριμένη εποχή περισσότερο όμως τα τελευταία χρόνια με όλα αυτά τα βιβλία που αναφέρονται στο τέλος του βιβλίου ως πηγές και οφειλές. Σημαντική υπήρξε και η βοήθεια του διαδικτύου όχι τόσο στην εμβάθυνση της εποχής όσο στις διάσπαρτες πληροφορίες και τους χάρτες. - «Το Περί της εαυτού ψυχής είναι ένα εσωτερικό χρονικό για τον τρόπο που ένας αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα οικογένειας, περιπέτειας και ελευθερίας για το άλλο Βυζάντιο». Ας μείνουμε στο «άλλο Βυζάντιο» μέσα από τα δικά σας μάτια.
Το άλλο Βυζάντιο είναι κάτι πέρα από την κακή του φήμη ως εποχή αποκλειστικά συνομωσιών και σκότους. Υπήρχαν βέβαια αυτά, όμως δίπλα τους έχουμε μια προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό με την εικονογραφία, την αρχιτεκτονική, την υμνογραφία, τη θεολογία, τη φιλολογία, την αντιγραφή και διατήρηση των αρχαίων ελληνικών κειμένων… - Σταυράκιος Κλαδάς. «Νοτάριος και αντιγραφέας ο ίδιος όλα του τα χρόνια… αποφασίζει, ελεύθερος πια, να συντάξει τη δική του χρονογραφία». Μιλήστε μας για τον ήρωά σας αφού μας δώσετε τον ορισμό της χρονογραφίας.
Η βυζαντινή χρονογραφία ήταν ένα γραμματειακό είδος το οποίο κατέγραφε πεπραγμένα αυτοκρατόρων με τρόπο μάλιστα κάποιες φορές σκανδαλοθηρικό, κάτι που θυμίζει σήμερα τα λαϊκά αναγνώσματα. Οι χρονογραφίες είναι σήμερα σημαντική ιστορική πηγή για τους ειδικούς επιστήμονες. Η πρωτοτυπία του δικού μου μυθιστορήματος είναι ότι έχουμε τη χρονογραφία ενός απλού ανθρώπου εις εαυτόν, μια υποτιθέμενη καταγραφή ζωής ενός επινοημένου ήρωα σε πραγματικό όμως ιστορικό πλαίσιο. - Το Περί της εαυτού ψυχής είναι ένα εσωτερικό χρονικό για τον τρόπο που ένας αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας. Πόσο εύκολο είναι να συμβεί κάτι τέτοιο και ποιο είναι το μεγαλύτερο «όπλο» που πρέπει να έχει εκείνος που το επιχειρεί;
Στο βιβλίο η μετάβαση από τον ρόλο του αντιγραφέα σε αυτόν του συγγραφέα πραγματοποιείται με όχημα την ορμή για αυτονομία και ελευθερία. Αυτό είναι το «όπλο» και προφανώς υλοποιείται δύσκολα. Η αλλαγή τρόπου αντίληψης και γραφής συμβολοποιείται στο μυθιστόρημα με πολλούς τρόπους και αυτό νομίζω πως γίνεται εύκολα αντιληπτό από τους αναγνώστες. - Ξεκινώντας την ανάγνωση διαπιστώνουμε πως οι υποσημειώσεις κρύβουν, σπουδαίες πληροφορίες, μικρές αλήθειες αλλά και μεγάλα γεγονότα στη σκιά όμως της επίσημης ιστορίας. Υπήρξαν στιγμές σ’ αυτή την έρευνα που τα στοιχεία σας ήρθαν σε αντίθεση με την Ιστορία όπως την έχουμε διδαχθεί;
Αν θυμηθώ τα μαθητικά μου χρόνια πριν από σαράντα χρόνια, θα απαντούσα ναι. Στις σημερινές όμως προσεγγίσεις, κυρίως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση την οποία τυχαίνει να γνωρίζω σίγουρα όχι. Θα επιθυμούσα πάντως στα σχολικά εγχειρίδια έναν επιτονισμό μέσω κειμένων ή άλλων ιστορικών πηγών στην πολιτιστική προσφορά του Βυζαντίου στον σύγχρονο κόσμο. - Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο. Ποια μικρή πληροφορία της απλής καθημερινότητας, στην οικογένεια, την εκπαίδευση, τη διατροφή, τη διασκέδαση ή τη μόδα σας έκανε εντύπωση και αποφασίσετε να τη «σκαλίσετε» λίγο παραπάνω;
Οι θεατρικές παραστάσεις μέσα στις εκκλησίες (θρησκευτικές πάντα) ήταν για μένα μια ευχάριστη έκπληξη. Αποφάσισα λοιπόν κάποια στιγμή να εντάξω κάτι σχετικό στην εξέλιξη της δράσης του μυθιστορήματος. - Θα είχε ενδιαφέρον, πιστεύω, να μας δώσετε κάποια στοιχεία για τη θέση και τα δικαιώματα της γυναίκας. Πόσο οριοθετημένη ήταν η ζωή της; Δώστε μας έναν απαράβατο κανόνα της καθημερινότητάς της.
Στο κοινωνικό και ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής προορισμός της γυναίκας ήταν ο γάμος και η μητρότητα. Η μοναδική αποδεκτή παρέκκλιση από αυτόν τον κανόνα ήταν το μοναστήρι. Ο μοναχικός βίος όμως ήταν μια ευκαιρία για να ασχοληθεί μια γυναίκα με τα γράμματα. Παρ’ όλα αυτά είχαμε και αρκετές γυναίκες στον θρόνο. Αυτό όμως είναι ένα πολύ σύνθετο θέμα κι ας το αφήσουμε στους ιστορικούς. - Το Βυζάντιο είναι μια εποχή με μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον αλλά δεν φαίνεται να γοητεύει ιδιαίτερα τους Έλληνες συγγραφείς. Τι ήταν εκείνο που συνεπήρε τη συγγραφική σας έμπνευση ώστε να γεννηθεί το μυθιστόρημα «Περί της εαυτού ψυχής»;
Η έλξη που ένιωθα για τη βυζαντινή τέχνη. Άλλωστε οι αντιφάσεις της εποχής είναι πολλές, πολλά και τα μυστήρια που την περιβάλλουν. Όλα αυτά μέσα από το ημίφως του λυχναριού είναι ο ιδανικός βιότοπος για τη γέννηση και ευδοκίμηση ενός μυθιστορήματος.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, σε μια ερημική ακτή της Προποντίδας, ο Σταυράκιος Κλαδάς αναθυμάται τη μακρόχρονη ζωή του. Νοτάριος και αντιγραφέας ο ίδιος όλα του τα χρόνια, έχοντας αντιγράψει εκατοντάδες συγγράμματα αγίων και ελλόγιμων ανδρών, αποφασίζει, ελεύθερος πια, να συντάξει τη δική του χρονογραφία.
Η γραφίδα του αφηγείται τη ζωή του, μια ιστορία εφηβικής μοναξιάς και χειρογράφων, μια περιδίνηση σε διανοητικά διλήμματα, διωγμούς, έρωτες και αγωνίες στην αυγή της δυναστείας των Κομνηνών στα τέλη του 11ου αιώνα. Η ζωή των απλών ανθρώπων κατά τη βασιλεία των Ρωμαίων, ο πολιτισμός του λόγου και της εικόνας, μα πάνω απ’ όλα η αφή της μνήμης. Όλη η αγωνία του ανθρώπου σε ένα βιβλίο, που δεν αφηγείται μόνο την αναζήτηση της ουράνιας βασιλείας, αλλά μνημονεύει την επίγεια ζωή και τη χοϊκή ψυχή.
Μέσα από τις σελίδες του κατοπτρίζεται η Βυζαντινή Αυτοκρατορία την εποχή που πληθαίνουν οι απειλητικές σκιές από Ανατολή και Δύση. Στο μυθιστόρημα τον πρώτο λόγο δεν έχουν οι αυλικές συνομωσίες και οι πολύνεκρες μάχες, αλλά το φως απ’ τα λυχνάρια των αντιγραφέων, που σκύβουν πάνω από τα συναξάρια των αγίων και τις διατριβές των γραμμάτων. Μέσα από τις σελίδες του αναδύονται ο ύπατος των φιλοσόφων Μιχαήλ Ψελλός, ο όσιος Νικήτας Στηθάτος, επώνυμοι δάσκαλοι, λόγιοι, μοναχοί, αγιογράφοι… Όμως στο κέντρο όλων βρίσκεται ο στίχος ενός αινιγματικού ποιήματος και μια γυναίκα, το εσώτερο ρούχο της ψυχής του ήρωα, το ένδυμα που υποκαθιστά το βασανιστικό ράσο.
Το Περί της εαυτού ψυχής είναι ένα εσωτερικό χρονικό για τον τρόπο που ένας αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα οικογένειας, περιπέτειας και ελευθερίας για το άλλο Βυζάντιο. Ένα σύγγραμμα για τη δύναμη της γραφής και της μνήμης, ένα βιβλίο για αυτή την ορμή που απαιτεί να αγιογραφήσουμε τα όνειρα με την ανάσα μας, να ονοματίσουμε τα πράγματα του κόσμου εξαρχής με ανάδοχο τη δική μας ψυχή.
Βιογραφικό
Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Φράουστ (Νέα Σύνορα – Α.Α Λιβάνη, 1995, νέα, αναθεωρημένη έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη, 2010), Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού (Εκδ. Πατάκη, 2000, νέα έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη, 2007), Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού (Εκδ. Πατάκη, 2002), Στη σκιά της πεταλούδας (Εκδ. Πατάκη, 2005), Η αηδονόπιτα (Εκδ. Πατάκη, 2008), Ανεμώλια (Εκδ. Πατάκη, 2011, Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου), Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλµοσίνο (Εκδ. Πατάκη, 2014, Ειδικό Βραβείο βιβλιοπωλείων Public 2015), Λίγες και μία νύχτες (Εκδ. Πατάκη, 2017, Βραβείο περιοδικού Κλεψύδρα 2017), Οι ρετσίνες του βασιλιά (Εκδ. Πατάκη, 2019), Περί της εαυτού ψυχής (Εκδ. Πατάκη 2021). Επίσης συνέγραψε µε τον σκηνοθέτη Πάνο Καρκανεβάτο το σενάριο της μεγάλου μήκους ταινίας Όχθες που προβλήθηκε τον Μάρτιο του 2015. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.