Συγγραφέας του βιβλίου Κράτα την ανάσα σου – Εκδόσεις Καστανιώτη
Ο Ιωάννης Καλλέργης είναι καθηγητής και κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση μαθήτριάς του. Πόσο, όμως, ευσταθούν οι κατηγορίες σε βάρος του; Ποιοι λόγοι μπορούν να οδηγήσουν ένα κακοποιημένο άτομο στο λάθος μονοπάτι της παραπλάνησης και του ψέματος; Ο Αιμίλιος Σολωμού με το μυθιστόρημά του, προσπαθεί να μπει στον ψυχισμό ενός ανθρώπου που αισθάνεται ότι άδικα κατηγορήθηκε και στιγματίστηκε. Όπως λέει στο Vivlio-life «Ο ρόλος της λογοτεχνίας, ανάμεσα σε άλλα σημαντικά, είναι να αναδεικνύει τέτοια ζητήματα, να προβληματίζει κι επομένως να «οπλίζει» τον αναγνώστη, τα μεμονωμένα άτομα με κριτική σκέψη, ώστε να μην παρασύρονται στο ρεύμα του όχλου. Επιζητούμε τη φιλαναγνωσία που στοχεύει στην καλλιέργεια αυτής της κριτικής σκέψης. Η λογοτεχνία, ο πολιτισμός γενικότερα, έχει σημαντικό ρόλο να επιτελέσει. Δυστυχώς, όμως, στις δικές μας κοινωνίες βρίσκεται στο περιθώριο, απαξιώνεται».
- Σεξουαλική παρενόχληση. Ένα μεγάλο κεφάλαιο της σύγχρονης κοινωνίας που παίρνει άλλες διαστάσεις όταν γίνεται από καθηγητή προς μαθήτρια. Είστε εκπαιδευτικός, αλλά εργαστήκατε και ως δημοσιογράφος. Ποιος από τους δυο επαγγελματικούς χώρους ήταν η αφορμή για το μυθιστόρημά σας, επειδή και οι δυο έχουν καταγράψει ανάλογα περιστατικά.
Το θέμα της παρενόχλησης από τον καθηγητή προς τη μαθήτρια είναι απλώς το πρόσχημα για να ξετυλιχτεί ο μύθος, αυτό που θα οδηγήσει στην κατάρρευση της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής του πρωταγωνιστή (Καλλέργης). Δεν είναι η παρενόχληση που κυριαρχεί στο μυθιστόρημα, όσο κι αν βρίσκεται πάντα στο πίσω μέρος κάθε σκέψης και δράσης του Καλλέργη. Η πράξη αυτή αφήνεται σε μια γκρίζα ζώνη και ο ίδιος ο πρωταγωνιστής τελεί υπό σύγχυση, δεν είναι βέβαιος πώς και εάν έχει ξεπεράσει το όριο. Ουσιαστικά ο αναγνώστης καλείται να διαμορφώσει άποψη και να αποφασίσει. Ασφαλώς ένα τέτοιο συμβάν προκαλεί αποστροφή. Οι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους στα χέρια των εκπαιδευτικών. Μια τέτοια συμπεριφορά από μέρους τους απορρίπτεται με βδελυγμία, είναι ανήκουστη, απολύτως καταδικαστέα. Και στον χώρο της δημοσιογραφίας, όπως και σε κάθε χώρο, συνέβαιναν και συμβαίνουν τέτοια περιστατικά. Αφορμή για το Κράτα την ανάσα σου στάθηκε αυτό που μου εκμυστηρεύτηκε ένας συνάδελφος πριν 20 χρόνια. Βρισκόταν στην τάξη το διάλειμμα, όταν τον πλησίασε μια μαθήτρια. Του ζήτησε να την αγγίξει στο στήθος, γιατί είχε ταχυπαλμία. Της είπε να περάσει έξω και να εισέλθει στην τάξη μαζί με τους συμμαθητές της, όταν κτυπήσει το κουδούνι. Έμεινε μόνος και τότε συνειδητοποίησε κάτωχρος ποιες θα ήταν οι συνέπειες για τον ίδιο αν παρασυρόταν και την άγγιζε. Η προσωπική και επαγγελματική του ζωή θα είχαν καταστραφεί. - Όλοι εμείς που υπήρξαμε μαθητές κάποιες δεκαετίες πριν, έχουμε να θυμόμαστε ανάλογες ιστορίες που, όμως, ποτέ δεν έγιναν είδηση στα ΜΜΕ, ούτε βέβαια καταγγέλθηκαν. Ως εκπρόσωπος της εκπαιδευτικής κοινότητας πόσο βέβαιος είστε πως έχουν γίνει σωστά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση;
Συχνά τέτοια περιστατικά καταγγέλλονται και έρχονται στην επιφάνεια. Σε άλλες εποχές αποκρύβονταν. Ενδεχομένως πολύ περισσότερα δεν καταγγέλλονται για διάφορους λόγους, π.χ. εξαιτίας του φόβου ότι το θύμα θα στιγματιστεί κοινωνικά. Σήμερα έχουν γίνει βήματα μπροστά. Για τα σχολεία υπάρχει αυστηρή νομοθεσία και συγκεκριμένο πρωτόκολλο που πρέπει να ακολουθήσει κανείς, όταν λάβει γνώση τέτοιου περιστατικού. Αν γνωρίζει και δεν καταγγείλει αμέσως και κατευθείαν στην αστυνομία, έχει ποινική ευθύνη και βρίσκεται αντιμέτωπος με βαριά καταδίκη. Είναι από τα σημαντικότερα πρωτόκολλα που οφείλει να γνωρίζει ο εκπαιδευτικός. - To μυθιστόρημά σας καταπιάνεται και με μία ακόμη παράμετρο αυτού του οδυνηρού κεφαλαίου. Την παραπλάνηση, το ψέμα. Ποιοι λόγοι μπορούν να οδηγήσουν ένα κακοποιημένο άτομο σ’ αυτό το λάθος μονοπάτι;
Είναι πιθανόν το θύμα να μην έχει πρόθεση να παραπλανήσει, να πει ένα ψέμα. Ίσως οι συνθήκες, ο υπερβάλλων ζήλος και το άγχος της ευθύνης που αισθάνεται ένα πρόσωπο του περιβάλλοντός του, το οποίο έχει διαμορφώσει μια διαστρεβλωμένη αντίληψη του γεγονότος, να οδηγήσουν στη συγκεκριμένη καταγγελία. Όπως έγινε κι εδώ. Ίσως πάλι να είναι ο φόβος που αισθάνεται το θύμα για τον πραγματικό θύτη. Στην ιστορία ο Καλλέργης είχε τον ρόλο του πνευματικού πατέρα για την Άννα. Αυτή η πνευματική πατρική μορφή ως σύμβολο, όπως ίσως το βλέπει η Άννα, και όπως βιώνει την κακοποίηση, μοιραία για όσα τρομερά της συμβαίνουν, να αποδειχτεί και ο πιο πρόσφορος στόχος για την καταγγελία, και ταυτόχρονα μια έμμεση προσπάθεια να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Τα θύματα της κακοποίησης βρίσκονται σε μια περίπλοκη ψυχολογική κατάσταση: ενοχές, έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις, σύγχυση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έντονο άγχος. Όσο κι αν φαίνεται παράλογο σε εμάς, δεν είναι περίεργο που μπορεί να πουν ψέματα και να παραπλανήσουν. - Ήρωάς σας ο Ιωάννης Καλλέργης. Πόσο εύκολο ήταν για σας να μπείτε στον ψυχισμό ενός άνδρα που κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση;
Όπως είπα και πριν, η κατηγορία είναι απλώς το πρόσχημα για να αναπτυχθεί η ιστορία, να αναδειχτούν άλλα ζητήματα. Η κύρια παράμετρος του βιβλίου είναι η πτώση, η κατάρρευση, η δαιμονοποίηση ενός ανθρώπου που ως τότε ήταν επιτυχημένος στην προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Η σεξουαλική παρενόχληση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα και η αντίδραση του περίγυρου είναι έντονα εχθρική. Προσπάθησα να μπω στον ψυχισμό ενός ανθρώπου που αισθάνεται ότι άδικα κατηγορήθηκε, πως είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος της Παλαιάς Διαθήκης, ο φαρμακός των αρχαίων Ελλήνων. Όμως θα μπορούσε να του συμβεί οτιδήποτε άλλο, πέραν από τη συγκεκριμένη κατηγορία, που θα οδηγούσε αναπόφευκτα στις ίδιες συνέπειες. Υπό το σκεπτικό αυτό, δεν θα διέφερε πολύ η πορεία της κατάρρευσης και η ψυχοσύνθεση του ήρωα, όποια κι αν είναι η σπίθα που άναψε την πυρκαγιά. Ασφαλώς, διαγράφοντας τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό του, τον τρόπο που αντιδρά, δεν θα μπορούσα να παραγνωρίζω ότι αυτός ο άνθρωπος κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση. Η σχεδόν μοιρολατρική αποδοχή της μοίρας του στο πρώτο μέρος του βιβλίου, τελεί υπό την επίδραση του σοκ εξαιτίας της κατηγορίας. Και είναι τέτοιο το μέγεθος του κλονισμού που δεν έχει τον τρόπο ν’ αντιδράσει, είναι ένας νικημένος άνθρωπος. Πάνω σε αυτή τη γραμμή δούλεψα, στο πρώτο μέρος του βιβλίου, τον χαρακτήρα του. - Ενοχές. Ένα βαρύ συναίσθημα που συναντούμε αρκετά στην ιστορία σας. Το αντιμετωπίσατε συγγραφικά ως ένα φυσιολογικό ανθρώπινο συναίσθημα που έχει να κάνει με την αντίληψη του σωστού ή του λάθους;
Η ενοχή είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα. Και οι ήρωες ενός μυθιστορήματος πρέπει να είναι ανθρώπινοι, αληθοφανείς, με αδυναμίες. Δεν είναι ζήτημα σωστού ή λάθους. Όμως, οι ενοχές περιέχουν μια δόση αλήθειας για όσα συνέβησαν κάποτε. Κάτω από την επιφάνεια της τέλειας εικόνας, της επιτυχημένης προσωπικότητας που είχε ο Καλλέργης, υποκρύπτονται επώδυνες μνήμες και ενοχές. Η κατηγορία εναντίον του και η κατάρρευση θα κινητοποιήσουν μια βαθιά ψυχική διαδικασία και θα φέρει στο προσκήνιο τις ενοχές που τελούσαν εν υπνώσει αλλά ήταν πάντα παρούσες μέσα του. Αυτές οι ενοχές σχετίζονται με ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός του, του παρελθόντος, όπως ο καλύτερός του φίλος και οι γονείς του, αλλά και του παρόντος, όπως η σύζυγός του. Είναι μια τεχνική για να ξεδιπλωθεί ο χαρακτήρας και να σκιαγραφηθεί σε βάθος. Οι ενοχές είναι, σε έναν βαθμό, και προϋπάρχουσες αιτίες που διαδραμάτισαν ρόλο στην κατάρρευση. Το γεγονός της καταγγελίας είναι η αφορμή η οποία έρχεται να αφυπνίσει όλη την προηγούμενη παθογένεια. - Στιγματισμός. Άλλο ένα μεγάλο κεφάλαιο που αφορά, όμως, την κοινωνία, η οποία πολλές φορές καταδικάζει χωρίς να ξέρει, χωρίς να ψάξει, δίχως να ακούσει και την άλλη πλευρά. Πως μπορεί να αλλάξει αυτή η νοοτροπία και σε ποιο βαθμό η λογοτεχνία μπορεί να συμβάλλει θετικά προς αυτή την κατεύθυνση;
Ο Gustave Le Bon στο βιβλίο του Η ψυχολογία των μαζών υποστηρίζει το εξής: «Όποια κι αν είναι τα άτομα που τη συνθέτουν [μάζα], όσο παρόμοια ή ανόμοια και αν είναι τα είδη της ζωής τους, οι ασχολίες τους, ο χαρακτήρας τους ή οι ικανότητές τους, και μόνο το γεγονός ότι έχουν μετατραπεί σε μάζα, τα προικίζει με ένα είδος συλλογικής ψυχής. Αυτή η ψυχή τα κάνει να αισθάνονται, να σκέπτονται και να πράττουν με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό από αυτόν με τον οποίο αισθανόταν, σκεφτόταν και έπραττε καθένας από αυτούς ξεχωριστά. Ορισμένες ιδέες, ορισμένα αισθήματα δεν εμφανίζονται ή δεν μεταμορφώνονται σε πράξεις παρά μόνο στα άτομα που συνιστούν μάζα».
Προσπάθησα ν’ αναδείξω αυτή την παράμετρο. Ο περίγυρος του Καλλέργη (φίλοι, γειτονιά, σχολείο, ΜΜΕ), όσο διαφορετικός κι αν είναι στα επιμέρους χαρακτηριστικά του, τώρα σκέφτεται, αισθάνεται και δρα με την ίδιο τρόπο απέναντί του, αποκτά αυτό που ο Λε Μπον ονομάζει «συλλογική ψυχή». Η κοινή γνώμη γίνεται όχλος, μάζα και εύκολα χειραγωγούμενη, διαχρονικά και ακόμα περισσότερο σήμερα. Τα Μ.Μ.Ε., τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ξέρουν πολύ καλά να λειτουργούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Ο ρόλος της λογοτεχνίας, ανάμεσα σε άλλα σημαντικά, είναι να αναδεικνύει τέτοια ζητήματα, να προβληματίζει κι επομένως να «οπλίζει» τον αναγνώστη, τα μεμονωμένα άτομα με κριτική σκέψη, ώστε να μην παρασύρονται στο ρεύμα του όχλου. Επιζητούμε τη φιλαναγνωσία που στοχεύει στην καλλιέργεια αυτής της κριτικής σκέψης. Η λογοτεχνία, ο πολιτισμός γενικότερα, έχει σημαντικό ρόλο να επιτελέσει. Δυστυχώς, όμως, στις δικές μας κοινωνίες βρίσκεται στο περιθώριο, απαξιώνεται. Άλλα έθνη συνειδητοποίησαν πόσο επιδραστικά επωφελής μπορεί να αποδειχτεί για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός ανθρώπου, ενός σκεπτόμενου πολίτη και κατ’ επέκταση για την ίδια την κοινωνία. Γι’ αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού συστήματος. - Παρατηρώντας το βιογραφικό σας διαπιστώνουμε πως έχετε ένα τουλάχιστον κοινό χαρακτηριστικό με τον πρωταγωνιστή σας: Το ίδιο επάγγελμα και την αγάπη για την Ιστορία. Ασχολείστε κι εσείς επιστημονικά με την περίοδο της ναζιστικής Γερμανίας όπως κι εκείνος;
Ασχολούμαι λόγω της ιδιότητάς μου με την εποχή αυτή. Στο μάθημα της Ιστορίας διδάσκω την εποχή της ναζιστικής Γερμανίας. Η μελέτη της Ιστορίας του μεσοπολέμου έχει να μας διδάξει πολλά, καθώς αρκετά χαρακτηριστικά της είναι ακόμα επίκαιρα. Είναι π.χ. ο στιγματισμός, τα στερεότυπα και οι κατηγορίες όχι μόνο απέναντι σε μεμονωμένα άτομα αλλά και κοινωνικές και εθνικές ομάδες. Τελευταία έμαθα κάτι συγκλονιστικό. Και αυτό πέρασε και στο βιβλίο. Πρόκειται για το λεγόμενο «judensaw», την αναπαράσταση δηλ. των Εβραίων σε συνουσία με γουρούνια. Αυτές οι σκηνές, που χρονολογούνται από τον 13ο αι., παριστάνονται ακόμα και σήμερα, μάλιστα περίοπτα, σε πολλούς χριστιανικούς ναούς, ιδιαίτερα στη Γερμανία (και αλλού στην κεντρική και δυτική Ευρώπη). Δεν ήταν καθόλου τυχαίο που φτάσαμε στο Ολοκαύτωμα. Μια μακρά περίοδος προκαταλήψεων, καλλιέργειας στερεοτύπων και προπαγάνδας οδήγησε στο πιο φρικτό γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και δυστυχώς, η λογοτεχνία διαδραμάτισε αρνητικό ρόλο. Αρκεί να σκεφτούμε πώς παρουσιάζονται οι Εβραίοι σε αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ του Τσόσερ, ο Όλιβερ Τουίστ του Ντίκενς και Ο έμπορος της Βενετίας του Σαίξπηρ, για να περιοριστούμε στην Αγγλία. - Ένα λεπτό έκθεσης στα τηλεοπτικά κανάλια είναι αρκετά για να καταστραφεί ένας άνθρωπος ή και το αντίθετο, βέβαια, να ηρωοποιηθεί. Με την εμπειρία του δημοσιογράφου κρίνετε πως τα Μέσα Ενημέρωσης αφιερώνουν τον ίδιο χρόνο στο να αποκαταστήσουν την αλήθεια όταν αποδειχθεί ότι το ρεπορτάζ τους καταρρέει από την ίδια την αλήθεια;
Καθόλου. Τα Μέσα δεν επανέρχονται ακόμα κι αν αθωωθεί ένας άνθρωπος που κατηγορήθηκε άδικα. Αλλά και αν σημειωθεί η απόδειξη της αθωότητάς του, είναι τόσο άνιση σε σύγκριση με τον καθημερινό στιγματισμό και διασυρμό του που η αλήθεια ουσιαστικά δεν έχει αντίκρισμα. Η αξιοπρέπεια, ο διασυρμός της προσωπικότητας δεν αποκαθίσταται. Ο αδίκως κατηγορηθείς θα παραμείνει στιγματισμένος. - Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως καθηγητές, δάσκαλοι, ρασοφόροι, γονείς ακόμη και ευυπόληπτοι πολίτες της διπλανής πόρτας που εκτιμούμε και καλημερίζουμε δεν έχουν κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχλησή ή κακοποίηση και έχει αποδειχθεί η ενοχή τους. Ποιο μήνυμα θα θέλατε, λοιπόν, να κρατήσουμε οι αναγνώστες από το βιβλίο σας;
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση ευσταθούν και πράγματι συνέβησαν. Ασφαλώς πρέπει να καταγγέλλονται και οι θύτες να τιμωρούνται παραδειγματικά. Ο νόμος σε αυτές τις περιπτώσεις οφείλει να είναι αμείλικτος. Όμως με τρομάζει το ενδεχόμενο, έστω μία στις εκατό περιπτώσεις, ο άνθρωπος που κατηγορείται, να είναι πράγματι αθώος και να έχει καταστραφεί άδικα. Στην πραγματικότητα ίσως να έχουν συμβεί τέτοιες περιπτώσεις. Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Οι οδηγίες που υπάρχουν είναι να καταγγέλλονται τα περιστατικά, ακόμα κι αν υπάρχει μια απλή υποψία. Και με προβληματίζει το γεγονός ότι εξαιτίας του φόβου για την ποινική ευθύνη, το άτομο που έχει σχηματίσει μια τέτοια υποψία πιθανόν να λειτουργήσει καταχρηστικά και με βεβιασμένο τρόπο. Τι γίνεται, λοιπόν, στις περιπτώσεις που κατηγορήθηκε και στιγματίστηκε άδικα ένας άνθρωπος; Η μεταφορά αυτής της οπτικής στο μυθιστόρημα είναι που με ενδιαφέρει. Αυτό ήταν ένα από τα κίνητρα για να γραφτεί το βιβλίο, όπως και η συνήθης αντίδραση της κοινής γνώμης απέναντι σε τέτοια περιστατικά, δηλαδή «για το πώς ο ένας γίνεται λίγοι, οι λίγοι πολλοί και οι πολλοί όχλος» - Και ποια συμβουλή θα δίνατε ή δώσατε ήδη στους μαθητές σας που διαβάζουν ή έχουν σκοπό να διαβάσουν το μυθιστόρημά σας;
Η αλήθεια είναι πως αποφεύγω να συζητήσω με τους μαθητές μου για τα βιβλία μου. Δεν το θεωρώ σωστό. Όμως, μια συμβουλή που θα έδινα είναι να μετρούν κάθε φορά τα γεγονότα, να μην παρασύρονται και να μην πέφτουν στην παγίδα μιας κοινής γνώμης που μετατρέπεται σε μάζα, σε όχλο. Και ασφαλώς να καταγγείλουν, πάντα με προσοχή, αν έρθουν στην αντίληψή τους περιστατικά τέτοια όπως η σεξουαλική κακοποίηση ή και ο εκφοβισμός που, δυστυχώς, είναι συχνό φαινόμενο στα σχολεία.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Ο Ιωάννης Καλλέργης διδάσκει σε δημόσιο σχολείο Ιστορία, ενώ ασχολείται επιστημονικά με τη ναζιστική Γερμανία έχοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Έχει ισχυρές γνωριμίες με πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες χάρη στον πλούσιο κτηματομεσίτη πεθερό του. Οι μαθητές και οι γείτονές του τον εκτιμούν.
Όλα όμως αλλάζουν, όταν κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση μιας μαθήτριας. Οι σχέσεις με τη γυναίκα του διασαλεύονται. Διαπομπεύεται στον Τύπο, στο σχολείο, στη γειτονιά. Οι ισχυροί φίλοι του τον εγκαταλείπουν. Ο ίδιος αισθάνεται πως είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος μιας κοινωνίας που νοσεί. Τα πράγματα μπορεί να μην είναι έτσι όπως παρουσιάζονται, αλλά η ζωή του καταστρέφεται μέσα σε μια μέρα.
Ο Καλλέργης αποφασίζει να καταφύγει προσωρινά στο ορεινό χωριό του, να ασχοληθεί με το πατρικό σπίτι και τη γη του. Αναπάντεχα συναντά τη Ρίτα, τον εφηβικό του έρωτα. Οι μνήμες ζωντανεύουν ξανά και, παράλληλα με τις προσδοκίες του για μια διαφορετική ζωή, αποκαλύπτονται παλιά επώδυνα μυστικά που τον φέρνουν αντιμέτωπο με τον εαυτό του και τις ενοχές του.
Βιογραφικό
Ο Αιμίλιος Σολωμού γεννήθηκε το 1971. Σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Δημοσιογραφία σε σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Προχώρησε σε μεταπτυχιακές σπουδές στη Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε καθημερινή εφημερίδα. Είναι εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση. Πολλά διηγήματά του δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και ανθολογίες στην Κύπρο, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Έχει εκδώσει τα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας Το σκιάχτρο (2018) και Το ποτάμι (2020). Εξέδωσε ακόμα τα μυθιστορήματα για ενηλίκους Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας (2003, μτφρ. Βουλγαρία, Αλβανία), Ένα τσεκούρι στα χέρια σου (2007, Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κύπρου, μτφρ. Βουλγαρία, Σερβία, Αλβανία, Ιταλία), Ημερολόγιο μιας απιστίας (2012, Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2013, κυκλοφορεί μεταφρασμένο σε έντεκα ευρωπαϊκές χώρες) και Το μίσος είναι η μισή εκδίκηση (2015, μτφρ. Πολωνία, Αλβανία, Σερβία).
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.