Ο γιος του Ρήγα– Εκδόσεις Ελληνοεκδοτική
Την περίοδο 1797 – 1819, ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έχουν συμβεί σπουδαία γεγονότα, εστιάζει με το ιστορικό του μυθιστόρημα ο Μάνος Φορλίδας, συνδυάζοντας την βασική ουσία και το πνεύμα της εποχής με την μυθοπλασία. Ηρωίδα του η Μαρία, που φεύγει από την Μολδοβλαχία κυνηγημένη από την Οθωμανική εξουσία και βρίσκει καταφύγιο στο πλευρό ενός πανίσχυρου Έλληνα μπέη της Μάνης. Έμπνευσή του ο Ρήγας Βελεστινλής. Συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Ποια ιδιότητα του μεγάλου εθνομάρτυρά μας έπαιξε καταλυτικό ρόλο κατά τη συγγραφή; Όπως λέει στο Vivlio-life ο συγγραφέας «Όλες μαζί. Ο Ρήγας ήταν όλα αυτά ταυτόχρονα. Αν δεν ήταν πολιτικός, δεν θα μπορούσε να σχεδιάσει και να εμπνεύσει, αν δεν ήταν στοχαστής δεν θα μπορούσε να οραματιστεί τη διεθνιστική δημοκρατική ένωση, αν δεν ήταν συγγραφέας, δεν θα άφηνε πίσω του ιδέες και τραγούδια, αν δεν ήταν επαναστάτης, δεν θα άναβε τη φλόγα που σιγόκαιγε από τότε για χρόνια μέσα στις καρδιές των ραγιάδων».
“Άγγελοι και διάβολοι σ’ έναν χορό ζωής και θανάτου, ελευθερίας και υποταγής, πλούτου και εξαθλίωσης”. Η πρόταση αυτή είναι αρκετή για να προκαλέσει το αναγνωστικό μας ενδιαφέρον. Ποιοι είναι, όμως, οι Άγγελοι και ποιοι οι διάβολοι στο ιστορικό σας μυθιστόρημα;
Όλοι είναι εν δυνάμει άγγελοι και διάβολοι. Οι ήρωες δεν είναι μόνο το ένα ή το άλλο, αλλά δοκιμάζονται από το κακό και είτε υψώνονται, είτε συντρίβονται. Σε κάθε περίπτωση, το καλό και το κακό παλεύουν μέσα τους, πότε το υπερνικούν και πότε καθυποτάσσονται σ’ αυτό. Παρόλα αυτά, εγώ έβλεπα ως αγγέλους εκείνους τους ήρωες – ανθρώπους που έδιναν τον εαυτό τους για κάτι ανώτερο, που κινούταν από ιδανικά κι όχι από φιλαυτία. Διάβολοι στα μάτια μου, ήταν όλοι εκείνοι που για προσωπικούς λόγους συμβιβάζονταν με το κακό κι έβλαπταν τους γύρω τους και την συλλογική υπόθεση της ελευθερίας.
Μοριάς. Δώστε μας μια γεύση από την περιγραφή του σκηνικού που χρησιμοποιήσατε λίγο πριν ανάψει εκεί το φυτίλι του αγώνα αλλά και μια γεύση από τις διεργασίες που συνετέλεσαν στην εθνεγερσία του 1821, όπως τις είδατε εσείς.
Ο Μοριάς με την άγρια φύση του είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο ξετυλίγεται μεγάλο μέρος της ιστορίας. Οι κλέφτες κρύβονται μέσα σε δασωμένα ρουμάνια, λαγκάδια και ρεματιές, διατρέχουν διάσελα και βουνοκορφές, προστατεύονται στα περήφανα βουνά του Μοριά. Κι έπειτα, ο κάμπος της Λακωνίας, η πέτρα της Μάνης, οι πολεμικοί πύργοι και στο βάθος η θάλασσα που στραφταλίζει από τον ελληνικό ήλιο, συνθέτουν τον καμβά της δράσης. Μέσα εκεί, συντελούνται όλες οι διεργασίες της προεπαναστατικής αναγέννησης. Ο λαός μορφώνεται, στα κρυφά και στα φανερά, χτίζονται σχολεία, τυπογραφεία και νοσοκομεία. Ο κόσμος διψά για ελευθερία και πρόοδο και τρέχει να προλάβει την φωτισμένη κι αναπτυγμένη Ευρώπη, πριν αναγκαστεί να πάρει τα όπλα για να διώξει τον κατακτητή – τύραννο.
Στο ιδιαίτερο εξώφυλλο του βιβλίου σας παρατηρούμε μια εικόνα του Μοριά, στο κεφάλι μιας όμορφης γυναίκας. Είναι φανερό πως κάτι σηματοδοτεί η εικόνα που επιλέξατε. Θέλετε να την αποκωδικοποιήσουμε αφού μας μιλήσετε για τους πρωταγωνιστές σας;
Είναι η μορφή της κεντρικής ηρωίδας, της Μαρίας, που φεύγει από την Μολδοβλαχία κυνηγημένη από την Οθωμανική εξουσία και βρίσκει καταφύγιο στο πλευρό ενός πανίσχυρου Έλληνα μπέη της Μάνης. Μέσα στην καστροπολιτεία του μπέη, την οποία περίπου βλέπουμε στην εικόνα του εξωφύλλου, η Μαρία έρχεται σε επαφή με πλήθος προσώπων, όπως ο νεαρός Ιταλός, Κάρλο και η μητέρα του Μαρίζα. Αυτοί είναι κάποιοι από τους αρκετούς πρωταγωνιστές της ιστορίας, η οποία διαδραματίζεται σε πολλά χωροχρονικά επίπεδα.
Ας έρθουμε και στον τίτλο: “Ο γιoς του Ρήγα”. Κυριολεκτεί ο τίτλος σας, μιας και έχετε στήσει ένα υφάδι γύρω από το πρόσωπο του Ρήγα Βελεστινλή, ο οποίος όμως δεν είχε παιδιά;
Ο τίτλος είναι προφανώς συμβολικός, καθώς ο Ρήγας δεν απέκτησε απογόνους. Όμως, άφησε πίσω του το όραμά του, τις αξίες, τα ιδανικά και τη φλόγα του, τα οποία κατάφερε να εμφυσήσει στους πρωταγωνιστές, που θέλησαν με τη σειρά τους να δώσουν συνέχεια στο έργο του και να υλοποιήσουν το όραμά του. Μ’ αυτήν τη σκέψη, καταλαβαίνουμε πως όλοι είναι πνευματικά παιδιά του Ρήγα. Επιτρέψτε μου ωστόσο ν’ αφήσω τον αναγνώστη να ανακαλύψει ποιος είναι «Ο γιος του Ρήγα».
1797 – 1819. Σπουδαία γεγονότα έχουν συμβεί στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, το οποίο χρησιμοποιήσατε ως καμβά, προσαρμόζοντας πάνω του τη δική σας μυθοπλασία. Πόσο πιστός παραμείνατε στα κεφάλαια της επίσημης Ιστορίας, που πολλές φορές έχει αποδειχτεί ελλιπής;
Δεν βασίστηκα μόνο στην επίσημη ιστορία, αλλά και στην προφορική παράδοση, σε μαρτυρίες πρωταγωνιστών, στα απομνημονεύματα ηρώων και στις παρατηρήσεις ξένων εθελοντών ή περιηγητών, που με τον ένα ή τον άλλον τρόπο βρέθηκαν κοντά στα γεγονότα. Αυτά, πραγματικά υπήρξαν – όπως λέτε – σπουδαία, καθώς περιέλαβαν όλες τις μυστικές και φανερές διεργασίες της εθνεγερσίας. Κι εγώ, προσπάθησα όσο μπορούσα να διασταυρώσω την βασική ουσία και το πνεύμα της εποχής.
Είναι γεγονός πως υπάρχει μια ομίχλη γύρω από την περίοδο που πραγματεύεστε. Ποια σίγουρα μονοπάτια ακολουθήσατε για να αντλήσετε πληροφορίες;
Οι ιστορικές πηγές είναι ποικίλες και αξιόπιστες. Προέρχονται και από Έλληνες αλλά και από ξένους ιστορικούς. Νομίζω όμως, πως ιδιαίτερα αξιόπιστες, όχι τόσο για τα ιστορικά γεγονότα, αλλά για την ίδια την ζωή, είναι οι πληροφορίες που παίρνουμε από τους ίδιους τους ανθρώπους. Για παράδειγμα, ο Χριστόφορος Περραιβός, ο επονομαζόμενος και «Απόστολος» της Φιλικής Εταιρείας, έζησε μαζί με τον Ρήγα και σχεδίασε μαζί του την απραγματοποίητη εξέγερση του 1798 κι αργότερα συνέγραψε όλες του τις εμπειρίες και από αυτήν, αλλά και από την επαναστατική περίοδο.
Διαβάζοντας το βιβλίο διαπιστώνουμε ότι οι Έλληνες μεγαλοκτηματίες είναι εξίσου αδίστακτοι με τους Οθωμανούς. Πώς το ερμηνεύετε αυτό και τί θέλατε να δείξετε για την εποχή και τη συνθήκη;
Η εξουσία, η δύναμη κι ο πλούτος μπορούν να διαφθείρουν τον καθένα. Ορισμένοι Έλληνες, είναι αλήθεια πως φοβήθηκαν τη ρήξη με τους Οθωμανούς και τις πιθανές συνέπειες μιας ήττας, το είχαν ζήσει άλλωστε και στο παρελθόν, σε διάφορες εξεγέρσεις που καταπνίγηκαν. Η τυραννική εξουσία είναι σκληρή και τιμωρεί την απείθεια με αίμα. Άλλοι, επαναπαυμένοι στην οικονομική ευμάρεια και στην πολιτική τους επιρροή, δίστασαν να τα θέσουν όλα σε κίνδυνο. Όλοι όμως διαπίστωσαν τελικά πως ο πλούτος δεν μπορεί να σώσει κανέναν από την επιβουλή της βαρβαρότητας.
Ρήγας Βελεστινλής. Συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Ποια ιδιότητά του Έλληνα εθνομάρτυρα ήταν εκείνη που λειτούργησε ως έμπνευση για σας;
Όλες μαζί. Ο Ρήγας ήταν όλα αυτά ταυτόχρονα. Αν δεν ήταν πολιτικός, δεν θα μπορούσε να σχεδιάσει και να εμπνεύσει, αν δεν ήταν στοχαστής δεν θα μπορούσε να οραματιστεί τη διεθνιστική δημοκρατική ένωση, αν δεν ήταν συγγραφέας, δεν θα άφηνε πίσω του ιδέες και τραγούδια, αν δεν ήταν επαναστάτης, δεν θα άναβε τη φλόγα που σιγόκαιγε από τότε για χρόνια μέσα στις καρδιές των ραγιάδων.
“Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά”. Έχει χυθεί αρκετό μελάνι για το αν η σπουδαία αυτή ρήση, που αποτελεί και την πεμπτουσία της φιλοσοφίας του Ρήγα Βελεστινλή ανήκει στον ίδιο ή στον Ελβετό γιατρό Άλμπρεχτ φον Χάλερ. Ανεξάρτητα από την πατρότητα της ρήσης, πόσο σας έχει επηρεάσει ως άνθρωπο, ως εκπαιδευτικό και, βέβαια, ως συγγραφέα;
Ταιριάζει πολύ πάντως στην προσωπικότητα του Ρήγα. Εμπεριέχει τον πυρήνα της σκέψης του και της πολιτικής του. Και σίγουρα επηρέασε και μένα και με βοήθησε να καταλάβω τη σημασία της ελευθερίας και ειδικά της ελεύθερης σκέψης, που τόσο βίαια δοκιμάζεται σήμερα από πολλούς αόρατους παράγοντες. Αλήθεια, πόσο ελεύθερα σκεφτόμαστε, όταν χιλιάδες διαμορφωτές μας επηρεάζουν ταυτόχρονα και μαζικά;
Στον Ρήγα Βελεστινλή ανήκει άλλη μία σπουδαία ρήση: “Όλον το έθνος αδικείται, όταν αδικείται ένας μόνος πολίτης”. Η καθημερινότητα την οποία, πλέον, παρακολουθούμε σε ζωντανή σύνδεση, αποδεικνύει πως όλο και πιο συχνά αδικείται ο πολίτης. Αν ένας μαθητής σάς ρωτούσε με ποιον τρόπο εξαιτίας αυτού αδικείται όλο το έθνος τι θα του απαντούσατε;
Θα του υπενθύμιζα ότι τα συνταγματικά και νομοθετικά κατοχυρωμένα δικαιώματα αφορούν τον καθένα από μας κι όταν παραβιάζονται, παραβιάζεται η βασική ουσία του πολιτεύματός μας. Αν δεν ισχύουν οι βασικές αρχές, τότε όλοι είμαστε εκτεθειμένοι και η κοινωνία ανυπεράσπιστη. Τι μέλλον έχει μια κοινωνία ή ένα έθνος στην οποία δεν ισχύουν κανόνες και κυριαρχεί η ανασφάλεια και ο φόβος και οποιαδήποτε στιγμή είμαστε ευάλωτοι στην αδικία; Ακριβώς γι’ αυτόν τον διαρκή φόβο έκαναν οι πρόγονοί μας την επανάσταση.
Οι ήρωές θέτουν ως αφετηρία των επαναστατικών ενεργειών τους τον φωτισμό του Γένους. Πώς γίνεται να ονειρεύεται κανείς μια επανάσταση, μελετώντας την αρχαιότητα;
Κοιτάζεις πίσω στο παρελθόν για να καταλάβεις ποιος είσαι. Γιατί διαφέρεις και για ποιους λόγους επιζητάς ύπαρξη ως διαφορετική κρατική οντότητα. Αν δεχθούμε ότι αξίζει να διατηρήσουμε τη διαφορετικότητά μας ως Έλληνες και την ταυτότητά μας, θα πρέπει πρώτα να την βρούμε. Κι αυτή βρίσκεται μέσα μας, στα παραμύθια της γιαγιάς μας, στον τρόπο σκέψης μας, στα τραγούδια μας και σε όλα όσα κουβαλάμε στην ψυχή μας ως λαός. Η αρχαιότητα, το Βυζάντιο, η Τουρκοκρατία, όλα είναι ένα κορδόνι που μας ενώνει και φτάνει ως εμάς. Κι ένα μπαούλο με θησαυρούς: αξίες, ιδανικά, ιδέες, τέχνες, αγώνες και μνήμες.
Το ιστορικό μυθιστόρημα αποτελεί αξία ανεκτίμητη στο κεφάλαιο της ελληνικής λογοτεχνίας. Οι αναγνώστες του, ωστόσο, γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί. Ποιο θεωρείτε ως μεγαλύτερο λάθος ή παγίδα στη συγγραφή τους, που οι λάτρεις του είδους εντοπίζουν με αποτέλεσμα να δυσανασχετούν ακόμη και να το αφήνουν στα μισά;
Νομίζω πως το μεγαλύτερο λάθος είναι να παρασυρθούμε και να γράψουμε ιστορία ή λαογραφία. Μα, γι’ αυτό υπάρχουν άλλα, καταπληκτικά συγγράμματα που πρέπει να αναζητήσουμε. Από εμάς ο κόσμος θέλει να χαθεί μέσα στην ιστορία, με μια ιστορία. Χρειάζεται τον μύθο που μοιάζει ωστόσο αληθινός. Τους ήρωες που θα μπορούσαν να έχουν υπάρξει σ’ εκείνην την τόσο σημαντική εποχή που μελετούμε. Δεν πρέπει, λοιπόν, να κάνουμε ντοκιμαντέρ, ούτε να δικάσουμε, ούτε να κάνουμε πιστές αποτυπώσεις, αλλά πρώτιστα να τέρψουμε τον αναγνώστη και να τον ταξιδέψουμε.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Μεγαλόχωρα, Μοριάς, Νοέμβρης 1819
Με λένε Κάρλο Μοντέλα. Γράφω γιατί δεν ξέρω αν αύριο θα είμαι ζωντανός. Είμαστε κλεισμένοι τρεις μέρες τώρα μέσα στο κάστρο του μπέη κι απόξω οι Οθωμανοί με τις μπομπάρδες τους και όλο το γενιτσαριό χαλούν τον κόσμο. Με μεγάλη δυσκολία τούς σταματάμε πια. Το κάστρο απ’ τα τόπια έγινε σαν κουρελού μπαλωμένη, τρύπες χάσκουν παντού κι ο κόσμος μαζεύει δοκάρια και πέτρες να μπαλώσει. Σκόνη, γκρεμίσματα, αίμα και ουρλιαχτά… Ο Ρήγας, ο αρχηγός μας, τρέχει σε κάθε μέρος, δίνει εντολές κι εμψυχώνει, προσπαθώντας να οργανώσει την άμυνα. Τυχεροί που έχουμε τέτοιον άντρα να μας οδηγάει, οι ελπίδες μας σ’ αυτόν…
Σταματώ για σήμερα, ακούω έξω άναψε ξανά το τουφεκίδι, πάω στα ψηλά μπεντένια να πιάσω το πόστο μου.
Μέσα σ’ ένα σεντούκι που στεκόταν ανέγγιχτο εδώ και πολύ καιρό, σε μια αποθήκη ενός αρχοντικού της Βενετίας, βρέθηκαν τα χειρόγραφα που πρόκειται να αποκαλύψω. Τα πήρα στα χέρια μου και τα διάβασα. Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι όλα μαζί συγκροτούν μια ιστορία κι ότι δεν πρέπει να μείνουν στα σκοτεινά, αλλά καλό θα ήταν να διαβαστούν. Μου πήρε καιρό να τα οργανώσω, γιατί ήταν αφηγήσεις πολλών ανθρώπων και έπρεπε να μπουν σε μια σειρά και να καθαρογραφούν. Στα σημεία όπου διαπίστωνα κενά πρόσθεσα δικές μου αφηγήσεις, μετά από έρευνα ενδελεχή για τα γεγονότα. Τα όσα παρέθεσα παραπάνω μου κίνησαν το ενδιαφέρον και δείχνουν, πιστεύω, τον χαρακτήρα και το ποιόν του ανθρώπου στον οποίο ανήκουν τα χειρόγραφα, κι η μοίρα θέλησε να φτάσουν σε μένα.
Ο αφηγητής
Βιογραφικό
Ο Μάνος Φορλίδας γεννήθηκε το 1973 και μεγάλωσε στο Λαύκο του Νοτίου Πηλίου. Σπούδασε Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Από το 2000 εργάζεται στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, στον Βόλο. Είναι παντρεμένος με τη Μαρία Μητράκου και έχουν αποκτήσει τρεις κόρες. Στον ελεύθερο χρόνο του διαβάζει, γράφει και ασχολείται με τον αθλητισμό και τις τέχνες.
No comments!
There are no comments yet, but you can be first to comment this article.