Συγγραφέας του παραμυθιού Τα κρυμμένα διαμάντια – Εκδόσεις Ανάτυπο

Διαφορετικότητα – καταγωγή – μετανάστευση είναι τα τρία «διαχρονικά προβλήματα», τα οποία προσπαθεί να προσεγγίσει στο νέο της παιδικό βιβλίο η Μαρία Τάνου – Ανδρειανού. Πρωταγωνιστής της ένας άσπρος βάτραχος, εντελώς διαφορετικός από όλους τους άλλους, που αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια, στωικότητα και ωριμότητα την άδικη απόρριψη των συνομηλίκων του. Αλλά και η γιαγιά του, που τον προετοιμάζει για τη ζωή και του πλάθει τον χαρακτήρα με ήθος και αξιοπρέπεια. Ποιας ηλικίας παιδιά, όμως, μπορούν να τα κατανοήσουν αυτές τις έννοιες αλλά και τα μηνύματα που κρύβει το συγκεκριμένο παραμύθι; Όπως λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας «Θεωρώ, ότι όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως ηλικίας, μπορούν να αντιληφθούν τις έννοιες της διαφορετικότητας, της καταγωγής και της μετανάστευσης, αρκεί να τα μιλήσεις με τρόπο απλό και αληθινό ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα που ανήκουν. Ο τρόπος της παρουσίασης, της ανάπτυξης και των δραστηριοτήτων διαφέρει».

  • Τα κρυμμένα διαμάντια είναι αλληγορικός ή πράγματι οι μικροί σας φίλοι θα επιδοθούν σε κάποιον αγώνα για να τα ανακαλύψουν στο παραμύθι σας;
    Ο τίτλος του βιβλίου «Τα κρυμμένα διαμάντια» ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενό του. Υπάρχουν εμφανή και αφανή «κρυμμένα διαμάντια» τα οποία τα παιδιά, ανάλογα με την ηλικιακή τους ομάδα, θα κληθούν να ανακαλύψουν, όπως για παράδειγμα:
    1) Ποιοι από τους ήρωες του παραμυθιού είναι τα κρυμμένα διαμάντια της κοινωνίας του βάλτου των Κοάξ Κοάξ που αποτελούν πρότυπο μίμησης ως προσωπικότητες;
    2) Ποιες αρχές και αξίες αποτελούν φάροι ζωής για έναν άνθρωπο, μια κοινωνία, ένα έθνος;
    3) Με ποιο τρόπο μπορούν οι άνθρωποι να συμβιώνουν ειρηνικά μεταξύ τους ανεξάρτητα από το κοινωνικοπολιτισμικό και πολιτικό υπόβαθρό τους;
    4) Ποιες είναι οι πραγματικές προτεραιότητες στη ζωή ενός ανθρώπου;
    5) Τι οφείλουμε ως γονείς, ως εκπαιδευτικοί και ως πολίτες ενός κράτους να κάνουμε έμπρακτα ώστε να κληροδοτήσουμε στα παιδιά έναν κόσμο δικαίου· έναν κόσμο δημοκρατικό, που θα χαρακτηρίζεται από ισότητα, δικαιοσύνη, ανθρωπιά, αγάπη, ανιδιοτέλεια;
    Αυτά και άλλα πολλά διαμάντια κρύβονται μέσα στο βιβλίο «Τα κρυμμένα διαμάντια» που έχει ως ήρωες τον Αγγελή και τη γιαγιά του Μάρω. Πιστεύω ότι το βιβλίο «Τα κρυμμένα διαμάντια» απευθύνεται και σε μικρούς και σε μεγάλους αναγνώστες. Είναι ένα βιβλίο με μορφωτικό και ηθικοκοινωνικό χαρακτήρα που παρέχει σε έναν γονέα, έναν εκπαιδευτικό, έναν φροντιστή τη δυνατότητα αξιοποίησής του σε πλήθος θεματικών ενοτήτων.
  • «Ύμνος στη Φιλία, στον Σεβασμό και στην Αξιοπρέπεια, στην Αγάπη, στην Ανιδιοτέλεια και στη Δύναμη της Ψυχής που αναγεννάται από τις στάχτες της». Έτσι χαρακτηρίζετε το παραμύθι σας και τα κεφαλαία γράμματα στις λέξεις αποδεικνύουν τα γραφόμενά σας. Πόση σημασία δίνουμε, όμως, σ’ αυτές τις λέξεις τα τελευταία χρόνια;
    Η Φιλία, ο Σεβασμός, η Αξιοπρέπεια, η Αγάπη, η Ανιδιοτέλεια είναι θεμελιώδεις αρχές και αξίες ιερές στη ζωή του ανθρώπου. Η δύναμη της ψυχής που αναγεννάται με τη βοήθεια του Θεού μέσα από τις στάχτες της είναι ο ακαταμάχητος αγώνας που κάνει η ίδια για την επιβίωση της. Τα τελευταία χρόνια οι νέες συνθήκες διαβίωσης και ο καθημερινός αγώνας της βιοτής έχει αλλάξει δραματικά. Η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας, ο τρόπος της ανατροφής τους και οι συνθήκες της ζωής τους έχει αλλάξει ριζικά. Όμως, θεωρώ ότι η δίψα της ψυχής για πίστη στον Θεό, για θεμελιώδεις αρχές, ιερές αξίες και φωτεινά πρότυπα ήταν, είναι και θα είναι ατέρμονη. Αυτά αποτελούν τους πυλώνες για μια ψυχή για να γίνει συγκροτημένη, υγιή, ευτυχισμένη.
    Ίσως, στη σημερινή εποχή, κάποιοι γονείς, εκπαιδευτικοί, φροντιστές να μην δίνουν τόσο βαρύτητα σε αυτά, όμως, ας βλέπουμε το δάσος και όχι το δένδρο. Εμείς οι ίδιοι αποτελούμε το πρότυπο για τα παιδιά μας, όχι με λόγια, αλλά με τον τρόπο της ζωής μας, τις δύσκολες αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε και να ακολουθήσουμε, τις παραχωρήσεις ή διεκδικήσεις που θα κάνουμε, την καθημερινή συμπεριφορά μας και τόσα άλλα. Άλλωστε, θα πρέπει να προβληματιστούμε βαθύτατα για το αν θέλουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας μόνον σωματική και πνευματική τροφή ή να τα κάνουμε υγιείς προσωπικότητες και ευτυχισμένους και συγκροτημένους ενήλικες, πραγματικούς αγωνιστές της ζωής, θωρακίζοντάς κυρίως με πίστη στον Θεό, ψυχική, πνευματική και ηθική καλλιέργεια.
  • Βατραχάκια πρωταγωνιστούν στην ιστορία σας, η οποία εκτυλίσσεται στον βάλτο των Κοάξ Κοάξ. Δώστε μας μια εικόνα αυτού του τόπου που προσκαλείτε τους μικρούς αναγνώστες να επισκεφθούν με τη φαντασία τους.
    Ο βάλτος των Κοάξ Κοαξ είναι ένας πανέμορφος παράδεισος με μια λίμνη στο κέντρο του. Κατάλευκοι κύκνοι κολυμπούν στα νερά της. Διάσπαρτα πράσινα νησάκια από βρύα πλέουν στην επιφάνεια της, ενώ κλαδιά από ασημόφυλλες λεύκες βυθίζονται στα πρασινογάλανα νερά της. Τα πολύχρωμα βατραχάκια του βάλτου, τα πράσινα και τα καφετιά, αυτά που πετούν σαν πουλιά κι αυτά που είναι άσχημα και αγκαθωτά, τα κόκκινα και τα μελιά, τα κίτρινα και τα μαβιά, τα χρησιμοποιούν σαν εξέδρα για τους ξέφρενους χορούς τους. Το άρωμα από τις μυρτιές είναι διάχυτο στον αέρα. Ψηλόλιγνα βούρλα με πορφυροκόκκινες κορυφές σαν κάστρα την περιβάλλουν και τη διαχωρίζουν από την ακρολίμνη με τις βαλτολακκούβες και το επικίνδυνο έλος.
  • Ανάμεσά τους και ο Αγγελής. Ένα άσπρο βατραχάκι, εντελώς διαφορετικό από όλα τα άλλα. Εδώ, προφανώς, θέλετε να επικεντρώσετε την προσοχή των φίλων σας. Μιλήστε μας για τον ήρωά σας.
    Ο Αγγελής είναι ένα πανέμορφο άσπρο βατραχάκι με πρασινογάλανα μάτια. Γεννήθηκε στις βαλτολακκούβες, στην άκρη της λίμνης. Οι γυρίνοι που πρωτοσυνάντησε εκεί τον καλοδέχτηκαν αμέσως. Ήταν άδολοι, με καθαρές ψυχές σαν μικρά παιδιά. Δεν τους ενδιέφερε η διαφορετικότητά του στο χρώμα και στο μέγεθός του. Ήταν όλοι ίσοι μεταξύ τους με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις παρά τη διαφορετικότητα του χαρακτήρα τους. Ο Αγγελής ήταν ξεχωριστός. Πανέξυπνος, με μια καρδιά γεμάτη αγάπη και κατανόηση. Θαρραλέος και αντιμετώπιζε τα πάντα με χιούμορ. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα με το πώς μίλησε στη γιαγιά του όταν δεν ήξερε ποια ήταν ή πώς ήταν το όνομά του. Η γιαγιά του η Μάρω, μέσα από τα τραγούδια της και τα παραμύθια της τον μιλούσε για την πατρίδα του, τον βάλτο των Κοάξ Κοάξ και τους κατοίκους της. Τον προετοίμαζε για τη ζωή, του έπλαθε ένα χαρακτήρα με ήθος και αξιοπρέπεια, με αλτρουισμό και δικαιοσύνη, με σεμνότητα και σύνεση, με ανιδιοτέλεια μα κυρίως με αγάπη, μακροθυμία και συγχωρητικότητα. Άλλωστε, αυτή δεν είναι και η σημασία των παραμυθιών στη ζωή των παιδιών; Μία συνεχή προετοιμασία για την ενηλικίωσή τους.
  • Η διαφορετικότητα του είναι ο λόγος της απόρριψής του από τα υπόλοιπα μέλη της μικρής τους κοινωνίας. Πώς αντιμετωπίζει τη στάση «των φίλων» του;
    Ο Αγγελής αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια, στωικότητα και ωριμότητα την άδικη απόρριψη εκ μέρους των συνομηλίκων του, παρά τον ψυχικό πόνο που του προκαλεί. Η ανωτερότητα του χαρακτήρα του φαίνεται και από το γεγονός ότι λίγο αργότερα βοηθά κι ένα βατραχάκι που πριν από λίγο αρνήθηκε να παίξει μαζί του και συζητά χωρίς πικρία με την ανοιχτόμυαλη καφετιά βατραχίνα που τον πλησίασε και του ζήτησε να φανεί ανεκτικός και υπομονετικός με τους συνομηλίκους του.
  • Διαφορετικότητα – καταγωγή – μετανάστευση. Τρία «διαχρονικά προβλήματα», όπως γράφετε, που ταλανίζουν την κοινωνία μας, τα οποία προσπαθείτε να προσεγγίσετε μέσα από το παραμύθι σας. Ποιας ηλικίας παιδιά μπορούν να αντιληφθούν τις έννοιες που πραγματεύεστε;
    Θεωρώ, ότι όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως ηλικίας, μπορούν να αντιληφθούν τις έννοιες της διαφορετικότητας, της καταγωγής και της μετανάστευσης, αρκεί να τα μιλήσεις με τρόπο απλό και αληθινό ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα που ανήκουν. Ο τρόπος της παρουσίασης, της ανάπτυξης και των δραστηριοτήτων διαφέρει.
  • Δώστε μας μια δυο εκφράσεις που χρησιμοποιήσατε για να μιλήσετε στην ψυχή των αναγνωστών σας.
    «-Εγώ, αν θέλετε να μάθετε, είμαι ένας άσπρος βάτραχος και γεννήθηκα εδώ, στον βάλτο. Τι σχέση έχει αν γεννήθηκα στις βαλτολακκούβες ή στη λίμνη ή οπουδήποτε αλλού; Είμαι ένα βατραχάκι όπως εσείς, είπε με θάρρος ο Αγγελής.
    -Να φύγεις. Δε θέλουμε να παίξεις μαζί μας, φώναξαν τα καφετιά βατραχάκια.
    -Πολύ καλά. Φεύγω, είπε ο Αγγελής κι άρχισε να απομακρύνεται.
    Με δυσκολία συγκρατούσε τα δάκρυά του. Κάθισε λυπημένος πάνω σ’ έναν ξερό κορμό βλέποντας το νερό να γλείφει απαλά τα βότσαλα της όχθης. Αναπολούσε τους φίλους του στη βαλτολακκούβα. Θυμόταν πώς τον καλοδέχτηκαν από την πρώτη στιγμή και μοιράζονταν τα πάντα μεταξύ τους. «Ένας για όλους και όλοι για έναν», ήταν το σύνθημά τους. Τι να γίνονταν άραγε;
    -Μην τα παρεξηγείς, ακούστηκε μια γλυκιά φωνή να του λέει.
    Ο Αγγελής γύρισε και είδε μια τοσοδούλα καφετιά βατραχίνα να τον κοιτά με τα σμαραγδένια της μάτια.
    -Φοβούνται το ξένο, το άγνωστο. Δεν είναι κακά. Έτσι έχουν μεγαλώσει.
    -Δε ζήτησα κάτι τρομερό. Το μόνο που ήθελα ήταν να παίξω μαζί τους, απάντησε ο Αγγελής βουρκωμένος.
    -Έχεις δίκιο. Δώσε τους λίγο χρόνο, του απάντησε εκείνη.»

2) «-Οι κάτοικοι του βάλτου αποφάσισαν να επιτρέψουν τους χωματόφρυνους να κατοικούν απομονωμένοι από τους υπόλοιπους βάτραχους στο έλος που βρίσκεται στην ακρολίμνη, κοντά στις βαλτολακκούβες, ώστε να μην μπορέσουν ποτέ πια να κάνουν κακό σε κάποιον. Από τότε, οι κάτοικοι του βάλτου των Κοάξ Κοάξ ζουν αγαπημένοι κι αποφασίζουν όλοι μαζί για να βρουν λύση στα προβλήματα που παρουσιάζονται στον τόπο τους.
-Πώς το πετυχαίνουν αυτό; ρώτησε η μπλε πεταλούδα με τις λιλά βούλες.
-Σέβεται ο ένας την ελευθερία του άλλου και προσπαθούν να ακολουθούν τον χρυσό κανόνα της συμβίωσης, απάντησε η μελισσούλα.
-Τι εννοείς; ξαναρώτησε η ασπρόμαυρη πεταλούδα.
-Κάνουν στους άλλους αυτά που οι άλλοι θέλουν να κάνουν σ’ αυτούς. Έτσι, έχουν καταφέρει, παρά τις διαφωνίες τους και τον διαφορετικό τρόπο σκέψης τους, να συνεργάζονται όμορφα μεταξύ τους και να προσπαθούν το μέρος που ζουν να γίνεται όλο και καλύτερο. Έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτοί οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για τον τόπο τους κι ότι από αυτούς εξαρτάται πόσο αρμονική θα είναι η ζωή στον βάλτο για αυτούς και τα παιδιά τους, μιας και αυτός ο βάλτος ανήκει σε όλους τους βάτραχους, τους πράσινους και τους καφετιούς, σ’ αυτούς που πετούν σαν πουλιά, σε αυτούς που είναι άσχημοι και αγκαθωτοί, κόκκινοι και πορτοκαλιοί, άσπροι και μαβιοί.
-Άραγε τα μικρά βατραχάκια ξέρουν την ιστορία του βάλτου; Ρώτησε με απορία η ασπρόμαυρη πεταλούδα.
-Σε αυτό δεν μπορώ να σου απαντήσω, είπε η μικρή μελισσούλα και συνέχισε: Ο παππούς μου λέει ότι οι μεγάλοι έχουν ιερή υποχρέωση να διδάσκουν στους νεότερους την ιστορία του τόπου τους, ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη που έκαναν οι παλαιότεροι».

  • Υπάρχουν και άλλες έννοιες που βρίσκει κανείς, οι οποίες μάλλον είναι εντελώς άγνωστες στις μικρές ηλικίες. Όπως ο σεβασμός στους δημοκρατικούς θεσμούς, η ευγνωμοσύνη σε όσους συμβάλλουν στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και η μεταλαμπάδευση της ιστορίας στη νέα γενιά. Πόσο εύκολο είναι για τον συγγραφέα παραμυθιού να δώσει με κατανοητό τρόπο το μήνυμα που θέλει να περάσει;
    Ως συγγραφέας προσπαθώ να εκφράσω τα εκάστοτε μηνύματα προς τα παιδιά με ιστορίες που θα αγγίξουν τις ψυχούλες τους με λόγια απλά και αληθινά. Κάνω μια κατάθεση ψυχής και το παιδί αντιλαμβάνεται το παραμύθι και το περιεχόμενό του ανάλογα με την ψυχοσυναισθηματική και πνευματική του ανάπτυξη. Σε παρουσιάσεις των βιβλίων μου που μέχρι τώρα έχω κάνει, έχω μείνει αρκετές φορές έκπληκτη από την ωριμότητα της σκέψης τους και τις εύστοχες απορίες και απόψεις τους.
  • Παιδιά που μεγαλώνουν με τέτοια αναγνώσματα ή ακούσματα πιστεύετε πως μπορούν να μας δώσουν μια πιο υγιή μελλοντική κοινωνία;
    Σαφέστατα ΝΑΙ!!! Τα παιδιά που διατηρούν τις ρίζες της πολιτισμικής, πολιτιστικής και ηθικοκοινωνικής κληρονομιάς του τόπου τους, τη θρησκεία τους, τις αξίες, τα ήθη και τα έθιμα του έθνους τους, θα μπορέσουν να δημιουργήσουν μια πιο υγιή μελλοντική κοινωνία. Χρησιμοποιώντας τις ρίζες τους σαν εφαλτήριο και συνδυάζοντας το ήθος, τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους θα δημιουργήσουν έναν νέο κόσμο που θα μας κάνει όλους περήφανους.
  • Μια νέα σχολική χρονιά ξεκινά. Ποια συμβουλή θα δίνατε στους γονείς μικρών παιδιών ως προς την επιλογή παραμυθιών;
    Θα συνιστούσα στους γονείς μικρών παιδιών να επιλέγουν παραμύθια κατάλληλα για την ηλικιακή ομάδα που ανήκει το παιδί τους. Παραμύθια που καλλιεργούν τη γλωσσική και εκφραστική ικανότητα του, αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά του, διεγείρουν τη φαντασία του, καλλιεργούν το πνεύμα και το ήθος του, παρέχουν γνώσεις και ψυχαγωγία και κυρίως ανταποκρίνονται στις πνευματικές και ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες του, στην ιδιοσυγκρασία του και στον ψυχικό του κόσμο, γιατί το παραμύθι αποτελεί τροφή του πνεύματος και της ψυχής ενός παιδιού.

Λίγα λόγια για το βιβλίο
Ο Αγγελής είναι το μοναδικό άσπρο βατραχάκι του βάλτου των Κοάξ Κοάξ. Ζει με τη γιαγιά του, τη Μάρω, πάνω σε μια γέρικη κουμαριά στην άκρη της λίμνης. Με στωικότητα και αξιοπρέπεια αντιμετωπίζει την απόρριψη από τα υπόλοιπα βατραχάκια του βάλτου εξαιτίας της ταπεινής του καταγωγής και του διαφορετικού χρώματός του. Συγχωρά αυτούς που τον έχουν πληγώσει και προσφέρει με ανιδιοτέλεια τη βοήθειά του σε όποιον τη χρειάζεται. Κάποια στιγμή, όλοι θα μάθουν ότι ο Αγγελής είναι ο…
«Τα κρυμμένα διαμάντια» είναι ένα παραμύθι που αναφέρεται σε διαχρονικά προβλήματα που ταλανίζουν μία κοινωνία, όπως η διαφορετικότητα, η καταγωγή και η μετανάστευση. Διαπραγματεύεται το θέμα της ειρηνικής συνύπαρξης και έμπρακτης συμμετοχής στα κοινά μεταξύ των πολιτών ενός τόπου με σεβασμό στους δημοκρατικούς θεσμούς, την ευγνωμοσύνη προς όλους όσους έχουν συμβάλλει με το δικό τους λιθαράκι στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και στην καταλυτική συμβολή που έχει στην εξέλιξη ενός έθνους η μεταλαμπάδευση της ιστορίας στη νέα γενιά.
«Τα Κρυμμένα Διαμάντια» είναι ένας ύμνος στη Φιλία, στον Σεβασμό και στην Αξιοπρέπεια, στην Αγάπη, στην Ανιδιοτέλεια και στη Συγχωρητικότητα, στη Δύναμη της Ψυχής που αναγεννάται από τις στάχτες της. Γιατί… σαν «σκάψει» κάποιος βαθιά, μέσα στον νου και στην καρδιά, στα παλιά και στα τωρινά, θα βρει «Διαμάντια», κρυμμένα καλά από τη θέα και την πολύβοη μοναξιά. Με αυτά, σαν άστρα φωτεινά, θα πορεύεται πια, από της άγνοιας τη σκοτεινιά, σε έναστρους ουρανούς με αξίες και θεσμούς και άρρηκτους δεσμούς.

Maria Andrianou

Βιογραφικό
Η Μαρία Τάνου Ανδρειανού γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1961. Είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου «ΑΝΑΤΟΛΙΑ». Έχει παρακολουθήσει με επιτυχία επιμορφωτικά εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούν τη μελέτη κλασσικών και λαϊκών παραμυθιών, την παιδική ψυχολογία και παιδική ζωγραφική, τη διόρθωση και επιμέλεια κειμένων και δημιουργική γραφή κ.α. στο Κέντρο Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στον Επιστημονικό Σύλλογο Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου (ΣΥΜΕΠΕ) και στη ΧΑΝ Θεσσαλονίκης.
Έχει εργαστεί επί σειρά ετών ως ιδιαιτέρα γραμματέας σε ιδιωτικό ιατρείο. Από το 2021 άρθρα της φιλοξενούνται στο ηλεκτρονικό περιοδικό ποικίλης ύλης Freeminds.gr. Είναι μέλος της Ένωσης Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος και του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
Η Μαρία Τάνου Ανδρειανού ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων από το 2014. Το 2017 εκδόθηκε το πρώτο της βιβλίο «ΓΚΡΕΚΟ» από τον Εκδοτικό Οίκο Fylatos Publishing. Ακολουθεί η σειρά «ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΑ» που αποτελείται από 3 βιβλία:«Η ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ» (2020), «ΤΟ ΚΑΛΑΘΙ ΤΗΣ ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ» (2020) και «ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ» (2023).Έχουν εκδοθεί από τον Εκδοτικό Οίκο ΟΣΤΡΙΑ. Το 2023εκδίδεται από τον Εκδοτικό Οίκο ΑΝΑΤΥΠΟ το βιβλίο της «ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ» και την ίδια χρονιά ακολουθεί η έκδοση των βιβλίων «ΧΡΩΜΑΤΑ» και «ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΜΙΝΑΣ» από τον Εκδοτικό Οίκο ΟΣΤΡΙΑ.